آیا نخستین واکسن‌های کرونا می‌توانند باعث ایمنی جمعی شوند؟

اما برخی کارشناسان می‌گویند نباید انتظارات بیش از حدی از واکسن‌ها داشته باشیم.

 اولا باید در نظر داشت که ایجاد ایمنی جمعی با واکسن‌های کووید-۱۹ به طیفی از عوامل بستگی دارد که بسیاری از آنها در حال حاضر ناشناخته است.

سرعت انتشار کروناویروس چقدر است؟ آیا نخستین واکسن‌ها به کارگرفته شده انتقال ویروس را هم متوقف می‌کنند یا فقط جلوی بیمار شدن افراد را می‌گیرند؟ چه تعداد از افراد جمعیت واکسن زدن را خواهند پذیرفت؟ آیا واکسن‌ها برای هر کسی میزان مشابهی از حفاظت ایجاد می‌کنند؟

اولین نکته این است که ایمنی جمعی را با حفاظت شخصی افراد در برابر کرونا یکسان نپنداریم. ایمنی جمعی درباره حفاظت از جامعه است که حفاظت شخصی.

مرکز اروپایی پیشگیری و کنترل بیماری‌ها (EDEC) بر اساس مدل‌هایش تخمین می‌زند که آستانه ایمنی جمعی ۶۷ درصد باشد. سازمان جهانی بهداشت میزان پوشش واکسیناسیون ۶۵ تا ۷۰ درصد را برای رسیدن به ایمنی جمعی از طریق واکسیناسیون لازم می‌داند.

هدف از ایجاد ایمنی جمعی حفاظت از افراد آسیب‌پذیر است، به این معنا اگر درصد بالایی از جمعیت مثلا ۹۸ درصد واکسینه شوند، آنقدر گردش ویروس در جامعه پایین می‌آید که ۲ درصد باقیمانده هم حفاظت می‌شوند.

میزان تکثیر یا عدد R

یک مفهوم مهم در محاسبات بهداشت عمومی میزان تکثیر یا عدد R ویروس است که به معنای تعداد افرادی است یک فرد میانگین دچار عفونت در شرایط عادی و بدون محدودیت ویروس را به آنها منتقل می‌کند.

اگر فرض کنیم که واکسن صددرصد موثر است، آستانه درصد ایمنی جمعی برای بیماری‌های عفونی با تقسیم کردن ۱ بر عد R و ضرب کردن حاصل آن در ۱۰۰ به دست می‌آید.

برای مثال، ایمنی جمعی برای ویروس بسیار واگیردار سرخک با عدد تخمینی R در حد ۱۲ و بالاتر فقط هنگامی ایجاد می‌شود که ۹۲ درصد از یک گروه نسبت به آن ایمن شده باشند. این آستانه درباره ویروس‌های آنفلوانزای فصلی که عدد R آنها ۱.۳ است، فقط ۲۳ درصد است.

مشکل این است که ما دقیقا نمی‌دانیم ویروس کرونا در شرایط بدون رعایت احتیاطات با میزان معمول مسافرت و فعالیت‌های اجتماعی مانند یک سال پیش با چه سرعتی منتشر می‌شود.

با وجود کشورهای بسیاری که هنوز بسیار دور از شرایط عادی هستند، حدس زده می‌شود که عدد R باید بین ۲ تا ۴ (احتمالا نزدیک‌تر به ۴) باشد، چرا که حتی در تعطیلی‌های کامل یا نسبی عدد R  حدود ۱.۵ بوده است.

به علاوه، هر مقدار که تاثیربخشی واکسن کمتر از ۱۰۰ درصد باشد- مثلا ۹۵ درصد در مورد واکسن‌های فایزر و مدرنا- باید درضد پوشش واکسیناسیون باید به همان اندازه بالا رود تا آستانه ایمنی جمعی به دست آید.

مهار کردن سرایت ویروس

کارشناسان می‌گویند یک عامل مهم دیگر این است که واکسنی که یک دولت انتخاب می‌کند بتواند سرایت ویروس را منتقل کند.

شواهدی که تا به حال به دست آمده است، نشان می‌دهد نخستین واکسن‌های کووید-۱۹ که به بازار می‌آیند دست کم از دچار شدن افراد به بیماری پیشگیری می‌کنند، اما هنوز نمی‌توان احتمال دچار شدن افراد واکسن‌زده به عفونت بی‌علامت با کروناویروس و انتقال آن به دیگران را رد کرد.

کروناویروس یک ویروس تنفسی است و به خصوص مهار کردن کامل این نوع ویروس‌ها کار مشکلی است- هر چند که واکسن‌ها تا حدودی میزان گردش ویروس را کاهش می‌دهد.

ممکن است تاثیر واکسن در جلوگیری از بیمار شدن افراد باعث کاهش ریزش ویروس از آنها در محیط شود، اما نمی‌توان انتظار داشت واکسیناسیون به تنهایی پاندمی را مهار کند.

یک شیوه شاید بهتر این باشد که به جای تمرکز بر ایمنی جمعی، واکسن‌های اولیه عرضه شده به صورت محدود را برای محافظت افرادی به کار ببریم که بیش از همه به آنها نیاز دارند، بدون اینکه نگران سایر اعضای قوی‌تر جمعیت باشیم.