به گزارش همشهری‌آنلاین، ۲۸۴ روز پیش که ورود رسمی ویروس کرونا به کشور تأیید شد، بسیاری فکر نمی‌کردند تا ۱۰ماه بعد هم کشور در بحرانی‌ترین شرایط درگیر این ویروس بماند. آمار شیوع کرونا گویای وخامت ماجراست؛ روزانه بالای ۴۰۰فوتی و بیش از ۱۳هزار مبتلا.
در هفته‌های اول و همزمان با تعطیلات نوروز و قرنطینه کوتاه‌مدت، تیم‌هایی که پیش از این در حوزه آسیب‌های اجتماعی داوطلبانه فعالیت می‌کردند، آستین‌ها را بالا زدند و ماسک دوختند و رایگان توزیع کردند. برخی گروه‌ها گلریزان کردند و با پول‌های جمع‌آوری شده برای خانواده‌های بیکاران کرونا، بسته‌های غذایی به در خانه‌هایشان بردند. بیمارستان‌ها هم پر از آدم‌هایی شد که برای کمک آمده بودند و لباس‌های مخصوص کادر درمان و ماسک می‌دوختند و بر تن و صورت پزشکان و پرستاران می‌کردند.
ماجرا اما با آغاز به‌کار مشاغل، رنگ و بوی دیگری به خود گرفت. کادر درمانی که در روزهای اول از حضور تیم‌های مردمی برای کمک به بیمارستان‌ها و تجهیزات حفاظتی کرونا خبر می‌دادند، بعدها گفتند که فعالیت این تیم‌ها به‌تدریج کمرنگ و در ماه‌های بعد، تقریبا متوقف شد. همه اینها در شرایطی است که کادر درمان به‌دلیل حجم بالای ورودی‌های بیمارستان‌ها طی ماه‌های متوالی، دچار خستگی مفرط شده‌اند. همین هم شد که ۲۸تیر سازمان نظام‌پزشکی برای جذب داوطلب در بخش‌های کرونایی بیمارستان‌ها فراخوان دهد.
در این فراخوان از تمام داوطلبان فوق‌تخصص آی‌سی‌یو، قلب و ریه، متخصص بیهوشی، زنان، عفونی، داخلی و پزشک عمومی دعوت به‌کار شد. آن موقع هنوز تعداد فوتی‌ها به عدد بالای ۴۰۰نفر و مبتلایان به بیش از ۱۳هزار نفر نرسیده بود، اما وقتی نشانه‌های بالا رفتن آمارها دیده شد، مشاور وزیر بهداشت نسبت به تمام شدن توان بیمارستان‌ها و کادر درمان برای پذیرش بیماران هشدار داد.
حالا در اوایل آذر، وضعیت هنوز هم بر همین روال است. ۱۰ماه می‌گذرد و با شدت گرفتن شیوع ویروس و خستگی کادر درمان و کمبود نیرو، وزارت بهداشت در یک فراخوان عمومی با همکاری یکی از گروه‌های جهادی، تصمیم به جذب گروه‌های داوطلب از میان مردم گرفته است.
قرار است تیم‌هایی به کمک بیایند تا کشور از شرایط بحران خارج شود. پیش از این، فعالان گروه‌های درمانی نسبت به روند بالای بستری بیماران، اعتراض و درخواست استخدام نیروهای بیشتر کرده بودند.
رئیس سازمان نظام‌پزشکی قبل از این، یکی از دلایل بالا بودن آمار مرگ‌ومیر ناشی از کرونا در کشور را خستگی کادر درمان اعلام کرده بود و حالا با افزایش قابل توجه تعداد قربانیان این ویروس، آمارها بر این موضوع صحه گذاشته‌اند.
هفته گذشته از سوی وزارت بهداشت برای میلیون‌ها نفر در کشور پیامکی فرستاده شد؛ پیامکی برای جذب مشارکت داوطلبان در سامانه‌ای به نام «پاکاریم». «پای کار مردم باشیم.»
پیامک با این پیام آغاز شد و از مردم خواست برای فعالیت‌های داوطلبانه مبارزه با کرونا در این سامانه ثبت‌نام کنند. از روز گذشته که این سامانه معرفی شد تا ظهر دیروز بیش از ۱۷۴هزار داوطلب ثبت‌نام کردند. بیشترین میزان مشارکت هم با اختلاف بسیار کمی به استان خوزستان تعلق گرفته است و بعد از آن استان‌های لرستان، تهران، مازندران و سیستان و بلوچستان قرار دارند.
آمار مشارکت هر لحظه بالاتر می‌رود، اما ماجرای این سامانه چیست؟ سامانه پاکاریم از سوی قرارگاه جهادی امام رضا(ع) راه‌اندازی شده و به گفته مهدی مسکنی، دبیر این قرارگاه، این سامانه با همکاری وزارت بهداشت و وزارت ارتباطات راه‌اندازی شده تا به کمک کادر درمان و بخش عمومی مقابله با کرونا بیاید. مسکنی می‌گوید در این سامانه تمرکز بر جذب نیروهای داوطلب در بخش عمومی مقابله با کروناست.
داوطلبان بخش درمان باید تخصص داشته باشند
کمبود نیروهای درمان به معضل تبدیل شده است؛ از یک طرف ظرفیت استخدام نیروها محدود است و از سوی دیگر به گفته محمد شریفی‌مقدم، دبیرکل خانه پرستار، نمی‌توان از همه نیروهای داوطلب برای فعالیت در بخش درمان استفاده کرد. اول شهریور معاون توسعه وزارت بهداشت، از گرفتن مجوز استخدام برای ۷هزار نیروی جدید خبر داد.
به گفته او، در کنار این اقدام، قرار است به افرادی که در ماه‌های گذشته در مواجهه مستقیم با کرونا بوده‌اند، امتیازاتی داده شود. قبل از او اواخر تیرماه، معاون درمان وزیر بهداشت اعلام کرد که ۳هزار نفر به کادر درمان اضافه می‌شوند، اما چالش کمبود پرستار به‌دلیل وعده‌های عملی نشده، همچنان بر سر بیمارستان‌ها سایه انداخته است. حالا به همه اینها ابتلای روزانه تعدادی از پرستاران و پزشکان به کرونا را هم باید اضافه کرد؛ افرادی که پس از ابتلا برای چند هفته از چرخه فعالیت خارج می‌شوند.
مرداد امسال سازمان نظام‌پزشکی تعداد رسمی مبتلایان کادر درمان را ۶هزار نفر اعلام و چندی پیش، آمار فوت ۱۸۸نفر از آنها را منتشر کرد. حالا اما به‌نظر می‌رسد وزارت بهداشت چاره کار خروج بیمارستان‌ها از بحران را در جذب داوطلب دیده است.
با این حال، محمد شریفی‌مقدم، دبیرکل خانه پرستار می‌گوید که برای کادر درمان نمی‌توان از نیروهای داوطلب غیرمتخصص استفاده کرد. به گفته او، در حوادثی مثل سیل و زلزله و... زمانی که فراخوان داده می‌شد، گروه‌های درمانی ازجمله پرستاران وارد میدان می‌شدند، اما حالا خود پرستاران درگیر کارند و از خارج از این میدان کسی نمی‌تواند به آنها کمک کند.
آیا شرایط شبیه زمان جنگ است؟
خیلی‌ها شرایط فعلی را مانند دوران جنگ می‌دانند؛ دورانی که خیلی‌ها برای کمک آمده بودند؛ مثل پزشکان و پرستاران. افسانه قاضی‌زاده، پرستار دوران دفاع‌مقدس و نویسنده کتاب «خانه‌ام همین‌جاست» می‌گوید که در آن دوره، ۲۳هزار امدادگر و ۲هزار و ۳۰۰پزشک زن در مراکز درمانی مناطق جنگی فعالیت می‌کردند. مشاور وزیر بهداشت هم ۲سال پیش تعداد کادر درمان حاضر در مناطق جنگی را بیش از ۱۰۰هزار نفر اعلام کرد که نزدیک به ۴هزار نفرشان هم شهید شده‌اند.
شریفی‌مقدم که یکی از پرستاران دوران جنگ است، تأیید می‌کند که وضعیت فعلی درست مانند جنگ است؛ با این تفاوت که حالا کار اصلی را همان پرستاران و پزشکان انجام می‌دهند؛ یعنی همان‌ها که قبلا داوطلبانه برای کمک می‌رفتند خودشان در مرکزیت کار قرار گرفته‌اند.
او به حضور داوطلبانه پرستاران در اوایل شیوع کرونا اشاره می‌کند و به همشهری می‌گوید که در اوایل شیوع بیماری در قم و گیلان، تعداد زیادی از پرستاران به‌صورت داوطلبانه برای کمک به بیمارستان‌های درگیر کرونا رفتند. تصور این بود که شیوع بیماری چند ماه بیشتر طول نمی‌کشد، اما با طولانی شدن ماجرا، گروه بزرگ‌تری از پرستاران درگیر شدند.
به گفته او، برخی از گروه‌های داوطلب در بیمارستان تخصص لازم را نداشتند، اما برای کمک و انجام کارهای داوطلبانه آمده بودند: «حضور افراد غیرمتخصص در مراکز درمانی می‌تواند خطرناک باشد؛ چراکه آنها هم ممکن است به خودشان آسیب بزنند و هم به بیماران.»
دبیرکل خانه پرستار معتقد است برای جبران کمبود پرستار، استفاده از نیروهای داوطلب، چاره کار نیست، باید وعده استخدام پرستاران محقق شود: «دولت از خستگی کادر درمان باخبر است. آنها نیاز به ریکاوری دارند؛ حتی همین قرنطینه‌ای که در آن به سر می‌بریم برای کادر درمان خوب است و اطلاع داریم که حدود ۲۰تا ۳۰درصد ورودی‌های بیمارستان‌ها کم شده است.»
او می‌گوید، اگر قرار باشد از نیروهای داوطلب برای بخش درمان استفاده شود، بهتر است نیروهایی باشند که در بخشی از درمان تخصص دارند؛ مثلا کارشناس بهداشت باشند یا حتی ماما: «زمانی که فشار کار بخش درمان بالا برود، درصد خطا هم افزایش پیدا می‌کند. نیروهای درمان حتی فرصت نمی‌کنند ماسک و دستکش‌شان را تعویض کنند. بی‌توجهی به این بخش، آسیب‌زاست.»
نسخه فوری برای خروج از بحران
در ۲ماه گذشته، درخواست بسیاری از فعالان حوزه سلامت، تعطیلی ۲هفته‌ای تهران بود. آنها این تعطیلی را برای کمک به کادر درمان درخواست می‌کردند. حالا در میانه تعطیلی دیرهنگام تهران وزارت بهداشت گزینه دیگری را روی میز گذاشته است که آن هم سپردن کار به سامانه «پاکاریم» است؛ هرچند که این سامانه، بیشترین تمرکز را بر جنبه‌های عمومی پیشگیری و مقابله با کرونا اختصاص داده است.
مسکنی، دبیر قرارگاه جهادی امام رضا(ع) می‌گوید که آنها کمیته‌های آموزشی، درمانی و حمایتی دارند و در این سامانه، قرار است در زمینه جنبه‌های عمومی کرونا، جذب داوطلب داشته باشند. با رسیدن پیامک به‌دست مردم، خیلی‌ها برای کار داوطلبانه ثبت‌نام کردند و تاکنون نیاز ۲۰مرکز به داوطلب برطرف شده است. قرار است نیروهای داوطلب متخصص درمان در سامانه جداگانه‌ای از سوی وزارت بهداشت، مدیریت شوند.
رسیدگی به «سالمندان تنها» در دوره کرونا در بخش دیگری از دایره فعالیت این سامانه، قرار گرفته است، برآوردها نشان می‌دهد که ۵۵۰هزار زن و مرد سالمند بالای ۶۰سال در کشور به‌تنهایی زندگی می‌کنند و نیروهای داوطلب می‌توانند در همین دوره برای انجام خریدهای روزانه به آنها کمک کنند.
ثبت‌نام در این سامانه محدودیتی ندارد. افراد در هر سنی می‌توانند پای کار باشند و به گفته مسکنی راه‌اندازی آن با هدف ساماندهی نیروهای داوطلب و ثبت مشخصات اعضا، انجام شده است؛ افرادی که پس از کرونا هم می‌توانند در بخش‌های دیگری به‌کار گرفته شوند: «هدف این است که اقدامات داوطلبانه به‌عنوان منزلت اجتماعی به مردم معرفی شود. مردم باید برای این اقدامات ارزش قائل شوند. همین حالا هم باید افرادی که در مقابله با کرونا فعالیت داشته‌اند، مورد تقدیر قرار گیرند. حتی لازم است تصاویر شهدای کادر درمان در سطح شهر نصب شود تا مردم آنها را ببینند.»
در هفته‌های ابتدایی شیوع کرونا، بخشی از گروه‌های داوطلب درمان به جمع همین گروه پاکاریم پیوستند، ۳۰۰پزشک داوطلب به بیمارستان‌ها رفتند و کار درمان را شروع کردند. محمدعلی سبحانی، مسئول گروه درمانی قرارگاه امام رضا(ع)، به همشهری می‌گوید: افراد داوطلب در ۳ماه اول شیوع کرونا به کمک کادر درمان در بیمارستان‌های شهر تهران رفتند و در بخش غربالگری و پرستاری در کنار نیروهای درمان قرار گرفتند. عده‌ای در بخش‌های آزمایشگاهی و رادیولوژی فعال شدند. گروهی از این داوطلبان خودشان در بیمارستان‌ها فعال بودند و در ساعت‌ها و روزهای استراحتشان به گروه اضافه می‌شدند و در بیمارستان دیگری به همکارانشان کمک می‌کردند. بعضی از آنها بازنشسته‌اند و از آنها خواسته شد تا به کمک بیایند.
براساس اعلام او، در ۳ماه اول شیوع کرونا، ۴۵۰تا ۵۰۰داوطلب در شهر تهران به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی فرستاده شدند و حالا که در پیک سوم بیماری قرار داریم، قرار است از طریق این سامانه بار دیگر در این زمینه فعالیت‌هایی انجام شود و گروه‌های داوطلب به کمک کادر درمان بروند.
فراخوان داوطلب همزمان با پیک سوم کرونا در حالی است که در ماه‌های گذشته این نقد بارها مطرح شده بود که در مواجهه با بحران کرونا از توان و ظرفیت داوطلبی کشور در نهادهای غیردولتی و مردمی و مشخصا ان‌جی‌اوها کمک چندانی گرفته نشده است.
سیاست جدید وزارت بهداشت و راه‌اندازی سامانه پاکاریم اگرچه نقطه شروعی برای جذب داوطلبان بیشتر در پیک سوم کرونا در ایران است، اما همچنان این پرسش را به‌وجود می‌آورد که چرا در این زمینه از ظرفیت تمامی سمن‌ها و نهادهای مردمی استفاده نشده و مسیر جذب داوطلب صرفا به یکی از نهادها یعنی قرارگاه امام رضا(ع) سپرده شده است؟ شکل‌گیری شبکه‌هایی از نهادهای مردمی و درگیر کردن ظرفیت‌های دیگری که وابسته به ارتباطات و شبکه اجتماعی سایر تشکل‌هاست در چنین شرایطی می‌تواند مجموعه گسترده‌تری از داوطلبان را وارد این حلقه مشارکت کند.
منبع: همشهری ـ زهرا جعفرزاده
نظر شما