کسی فکر نمی‌کرد از این تقدیر و تشکر، برداشت‌های سیاسی شود؛ به گونه‌ای که هم انجمن منتقدان زیر سؤال برود و هم معاونت سینمایی و هم دیگران.
جشن بزرگ منتقدان و نویسندگان سینمای ایران که هفته پیش در تالار وحدت برگزارشد، بهانه‌ای بود برای معرفی برگزیدگان 30 سال سینمای پس از انقلاب ایران به انتخاب اعضای این انجمن که البته هیچ کس بی‌نصیب نماند و این قدر تندیس و جایزه بود که به همه برسد. اما در کنار این جوایز، بخشی از برنامه هم به تقدیر از 3 چهره فرهنگی تاثیرگذار در سال‌های اخیر کشور اختصاص داشت که در این بخش، دکتر علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی و عزت‌الله انتظامی روی صحنه آمدند تا از تلاش‌های عزت‌الله ضرغامی رئیس سازمان صدا و سیما، محمدباقر قالیباف شهردار تهران و مهندس محمدرضا جعفری جلوه معاون سینمایی و سمعی و بصری وزارت ارشاد تقدیر کنند که البته در این مراسم ضرغامی حضور نداشت.
این اتفاق به ظاهر ساده اما بازتاب منفی داشت و جواد شمقدری، مشاور هنری رئیس‌جمهور در گفت‌وگویی با فارس، با اشاره به تقدیر منتقدان و نویسندگان سینما از معاون سینمایی وزارت ارشاد که به پاس حمایت از آنها در برابر صاحبان دیدگاه‌های مختلف انجام شد، ابتدا منتقدان را نواخت و سپس صابونش به جامه تقدیر شدگان خورد و گفت: «جریان منتقدین از ابتدا با تفکر لیبرالی و فرهنگ غربی عهد و پیمان بسته و این موضوع در سینمای ما پررنگ‌تر نشان می‌دهد و طبیعی است از کسانی تقدیر کنند که با این جریان همسویی دارند.» البته شمقدری به ذکر مصادیق اشاره نکرد که چگونه جریان منتقدین با تفکر لیبرالی پیمان بسته‌اند و براساس کدام ملاک به این اتهام دچار شده‌اند.
اما به این ترتیب غیر از آنها و جعفری جلوه، پای قالیباف و ضرغامی هم به میان آمد و مشاور رئیس‌جمهور، ضمنی آنها را متهم به همسویی با جریان لیبرالی کرد. شمقدری حتی دیگران را نیز بی‌نصیب نگذاشت و گفت: «در مراسم افتتاح خانه سینمای شماره 2 نیز فردی در کنار جعفری‌جلوه ایستاد و سخنرانی کرد که در دوره گذشته توسط نیروهای انقلابی مخصوصا روزنامه کیهان از عملکرد او در حوزه مدیریت سینمایی کشور و جهت‌گیری‌های این حوزه انتقاد می‌شد و امروز هم از دیدگاه‌های وی از تصمیم‌‌سازی‌ها و تصمیم‌گیری‌ها استفاده می‌شود.» این فرد احتمالا سید محمد بهشتی است که از مدیران سینمایی ایران در دهه ۶۰ است و او بود که بنیاد سینمایی فارابی را تاسیس کرد.
شمقدری این نکته را متذکر شد که این موارد بخش‌های آشکار همگرایی جریان حاکم بر حوزه سینمایی وزارت ارشاد با جریانات غربگرا و لیبرال است و برخی اخبار حکایت از آن دارد که این دو طیف ساعت‌ها دور یکدیگر می‌نشینند و پشت پرده برای حوزه سینما و فیلم تصمیم‌گیری و آن سیاست‌ها را اجرا می‌کنند و مادامی که وزیر ارشاد از این مسئله غافل است، انتظار اصلاح در حوزه سینمایی نیست و باید با شرایط موجود کنار آمد. با این حساب می‌شود حس کرد که پوست خربزه لیزی زیرپای جعفری جلوه افتاده که ظاهرا تا تغییر معاونت سینمایی و کله پا شدن او فاصله زیادی ندارد.
انتقاد از بدحجابی
غیر از اتهام‌های کلی در این پرونده‌سازی برای معاون سینمایی ارشاد که معلوم نیست براساس کدام شواهد و مدارک، تنظیم شده، پیش از این رئیس صدا و سیما نیز تلویحا از مدیریت سینما انتقاد کرده بود.
ضرغامی در حاشیه شانزدهمین جشنواره تولیدات مراکز استان‌های صدا و سیما در شیراز بدحجابی را مهم‌ترین عامل پخش نشدن تولیدات سینمایی از رسانه ملی اعلام کرد و گفت: مجموعه تولید سینمای کشور در بهترین شرایط ۱۰۰ فیلم بیشتر نیست که به دلایل زیادی بسیاری از آنها در تلویزیون قابل پخش نیستند. فضای سینما بازتر از تلویزیون است و الان هم در مرحله نازلی قرار دارد زیرا برخی بدحجابی‌ها در فیلم‌ها آن‌قدر مفرط است که باعث می‌شود ما نتوانیم آن فیلم را پخش کنیم یا لباس‌های نامناسبی می‌پوشند که مصادیق بدحجابی هستند.
محمد رضا جعفری جلوه، چند روز بعد در یکی از معدود اظهارنظرهای صریح خود به انتقاد ضرغامی پاسخ داد. جلوه که چند سالی در صداوسیما با ضرغامی همکار بود و حتی زمانی یکی از شبکه‌های زیرنظر ضرغامی را مدیریت می‌کرد، تلویزیون را مرکزی خواند که باید در نقش برادر بزرگ‌تر عمل کند و رفتاری متواضعانه و رفیقانه با سینمای ایران داشته باشد. وی عیب‌جویی صرف و طرح یک‌سویه اشکالات را از شرایط این برادری ندانست.
با این همه جعفری جلوه درباره تلقی رئیس رسانه ملی در باب وجود بدحجابی در سینمای ایران، وجود برخی از اشتباهات احتمالی در تلویزیون را متذکر شد و گفت؛ «همان طور که در برخی کارهای تلویزیونی هم ممکن است مشکلات، نارسایی‌ها وکاستی‌هایی وجود داشته باشد، وجود مشکلاتی در سینما نیز دور از ذهن نیست. باید توجه کنیم مشکلات در ظاهر و شرایط نازل تنها در نحوه پوشش و ظاهر بروز نمی‌کند، بلکه سستی، ضعف و بیهودگی می‌تواند در موضوعات، مضامین و نزول مفاهیم نیز باشد.»
جعفری جلوه ابراز عقیده کرد که سینمای ایران باید در وضعیت حجاب و پوشش، حرکتی رو به جلو داشته باشد اما این نکته ظریف را فراموش نکند که سینما، عرصه فعالیت‌های مردمی و بخش خصوصی است و هیچ اتفاقی در آن از جمله رفع مشکلاتش، با عیب جویی، تخطئه، نگاه آمرانه و بخشنامه‌ای میسر نیست چرا که لازمه اوج گیری سینما، دیدن محاسن آن است و باید با آن برخوردی رفیقانه و طبیبانه صورت گیرد و سپس اضافه کرد: «من هنوز ندیده‌ام در صحبت‌های مدیر رسانه ملی به محاسن سینما اشاره شود بلکه ایشان مستمراً به مشکلات و معایب اشاره می‌کنند.»
اما مشاور هنری رئیس‌جمهور در ادامه انتقادش نسبت به معاونت سینمایی ارشاد هرچند این موضوع را نیز مد نظر قرار داد و به انتقاد از رعایت نشدن شئونات اسلامی و اخلاقی در برخی محصولات سینمایی و امتناع مدیران سیما از پخش فیلم‌های سینمایی به این دلیل را یادآورشد، اما پا را بسیار فراتر نهاد و گفت: «این که فیلم‌های سینمایی به‌دلیل عدم‌رعایت شئونات اسلامی در سیما قابل پخش نیست، درست و آمار چنین فیلم‌هایی نگران‌کننده است، اما آنچه بیشتر جای نگرانی دارد، جهت‌گیری جریان فیلمسازی در معاونت سینمایی و نگاه سیاسی و فرهنگی مدیران حوزه سینما در مواجهه با فیلم‌هایی است که مسیر بیراهه را به جامعه نشان می‌دهند.»به این ترتیب می‌شود دریافت که مشکل صرفا به عملکرد جلوه برنمی‌گردد و ظاهرا آتش‌تهیه برای ترکاندن اساسی معاونت سینمایی ارشاد جدی است.
مسئولان وزارت ارشاد سینما را نمی‌شناسند
انتقاد شمقدری از معاونت سینمایی را می‌توان جدی‌ترین حمله از درون کابینه دولت نهم به ارشاد دانست. مشاور هنری رئیس‌جمهور با انتقاد از اینکه موضوع توسعه فرهنگ لیبرالی در فیلم‌های سینمایی از سوی مسئولان وزارت ارشاد کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد، حتی گوشه‌ای هم به شخص وزیر ارشاد زد و درخصوص جهت‌گیری اینگونه فیلم‌ها توضیح داد:« امروز بسیار از ارزش‌ها و آرمان‌ها و اندیشه‌های دینی در فیلم‌های سینمایی نادیده گرفته شده و محصولات غالب سینماگران ما در بی‌تفاوتی نسبت به فرهنگ انقلاب و اعتقادات ملت مسلمان ایران قرار دارند. حتی در سالم‌ترین فیلم‌های این نوع سینماگران نوعی بی‌توجهی به ارزش‌ها و عدم‌حساسیت به مسایل انقلابی و حرکت آرمانخواهانه ملت و بی‌قیدی مشاهده می‌شود و نبض تحولات اجتماعی و فرهنگی نیروهای انقلاب که مرزها را درنوردیده و بر منطقه حاکم شده، مورد غفلت قرار می‌گیرد و بیشتر به موضوعات ساده رایج در اجتماع پرداخته می‌شود.»
به اعتقاد مشاور هنری رئیس‌جمهور برخی فیلمسازان فراتر از بی‌توجهی به فرهنگ و ارزش‌های اسلامی و آرمان‌های انقلابی رفته و در محصولات خود به مبانی عقیدتی و فکری و مناسبات انقلابی و آرمانی حاکم بر کشور ضربه می‌زنند و نیش‌های تند علیه اسلام و انقلاب را شگردهای هنری و ظرافت‌های کار فرهنگی و دارای ارزش تکنیکی تلقی می‌کنند.
شمقدری صراحت را کمی بیشتر کرده و علت اصلی این بی‌توجهی را عدم‌شناخت مسئولان وزارت ارشاد با مقوله هنر و سینما عنوان کرد و گفت: «امروز حوزه سینمایی به دست کسانی سپرده شده که پیوند خورده و تابع جریان لیبرالی هستند که در گذشته سکاندار این عرصه بودند و وضعیت سینما را به وضع اسفبار فعلی رسانده‌اند. مادامی که تصمیم‌گیرندگان عرصه سینما و فیلمسازان که با یکدیگر همراهی دارند، خواستار تحول جدی در رویکردهای سینمایی همگام با جهت‌گیری‌های پس از انقلاب اسلامی نشوند، وضع فعلی تداوم می‌یابد و غصه خوردن برای این حوزه و سخن گفتن درباره موضوعاتی که مطرح می‌شود فایده ندارد.
پاسخ سربسته
گفت‌وگوی اول هفته شمقدری با خبرنگار سیاسی فارس، تنها در صفحات هنری روز یکشنبه برخی ازمطبوعات منعکس شد و بازتاب چندانی نداشت. نه وزارت ارشاد جواب مشاور هنری رئیس‌جمهور را داد و نه معاونت سینمایی؛ تا اینکه دیروز جعفری جلوه در مراسم تودیع و معارفه اعضای هیأت‌مدیره سابق و فعلی خانه سینما بالاخره واکنش نشان داد؛ ولی برخلاف پاسخ انتقاد ضرغامی، که رک و پوست کنده، گلایه رئیس صداوسیما را با گلایه جواب داده بود، این بار حتی به این انتقاد اشاره هم نکرد و خیلی سربسته گفت: «در این شرایط ایستادن در میانه و مطالبه توأمان حق و تکلیف صبوری بسیار و طاقت و تحمل بالا می‌خواهد.»
اگرچه روی صحبت معاون سینمایی ارشاد به 2 هیأت‌مدیره قبلی و جدید تشکل صنفی
خانه سینما بود، اما لحن سوزناک او حکایت از آن داشت که به هرحال خود نیز وضعیت ایستادن در میانه را خوب درک کرده است اما نمی‌خواهد دراین باره زیاد اظهار نظر کند. او گفت: « در شرایط موجود و در عرصه‌های مختلف عده‌ای فضا را باز و بدون هر گونه محدودیت می‌خواهند و فقط به استیفای حقوق خود می‌اندیشند. عده‌ای دیگر محدودیت‌های مضاعفی را مد نظر دارند و از جماعت صرفاً ادای تکلیف طلب می‌کنند. در این شرایط ایستادن در میانه و مطالبه توأمان حق و تکلیف صبوری بسیار و طاقت و تحمل بالا می‌خواهد که اگر چنین ادای وظیفه کند باید به او دست‌مریزاد گفت. در عرصه فرهنگ و هنر نیز همین گونه است مطالبات گوناگونی که گاه متناقض می‌نماید وجود دارند که گاه حتی به شکل طنز آمیز این نگاه‌های معارض در کنار هم در یک جریده و حتی در یک صفحه تیتر بندی می‌شوند با این مختصات که در یک سوی شهر، منش، رویه و فردی به را وادادگی و در سوی دیگر شهر او را به تصلب متهم کرده و می‌کنند.»
البته بازهم او ترجیح داد از صنایع اشاره و تشبیه و تلمیح استفاده کند و حتی درجه مظلومیت خود را از نظر قرار گرفتن در وضعیت میانه بالا ببرد و بگوید: «اوایل انقلاب اسلامی هم افرادی چون شهید بهشتی را داشتیم که از سویی به تحجر متهم بود و از سوی دیگر او را عنصری محافظه کار و لیبرال می‌خواندند اما او در وسط ایستاده بود و عرصه اندیشه و فرهنگ و سیاست جامعه را با اصولگرایی و آزاداندیشی توامان تدبیر می‌کرد تا به آنجا که راست قامت جاودانه تاریخ شد.»
حتی پامنبری‌ها هم او را در این ذکر مصیبت همراهی کردند و سید رضا میرکریمی مدیر عامل قبلی خانه سینما گفت: «هیأت‌مدیره جدید مسلماً دقت خواهد کرد که در چه دوره حساسی مدیریت می‌کند و میزان آستانه تحمل درد مدیران و جامعه ما چه میزان است. ما در جامعه متحول و روبه رشدی هستیم که اگر مقداری از مطالبات و سرعت رشد و حرکتمان کم یا زیاد شود از بین خواهیم رفت.»
با این حساب باید دید واکنش‌های بعدی به چه شکل خواهد بود؟ آیا وزیر ارشاد به‌نظر مشاور رئیس جهمور اهمیت بیشتر می‌دهد یا معاون خود در امور سینمایی؟ اما به هرحال این اولین بار است که معاونت سینمایی دولت نهم دچار چالشی جدی و درون‌گروهی شده که با توجه به پیشینه انتخاب اول این سمت از سوی نزدیکان رئیس‌جمهور ابتدای کار دولت احمدی‌نژاد، اکنون باید دید که در آخرین سال این دولت چه اتفاقی در ساختمان میدان بهارستان رخ می‌دهد؟ آیا همین روزها برای جلوه مراسم تودیعی برگزار می‌شود یا او یک سال دیگر، سکان سینمای ایران را در دست نگه می‌دارد؟ حالا همه چشم به دهان صفارهرندی دوخته‌اند.
