سبک سوررئال یا فرا واقعی در تمام دنیا طرفداران خاص خودش را دارد؛ سبکی که دست نویسنده را در خلق موقعیت‌های خارق العاده باز می‌گذارد و خواننده را به مهمانی پر از شگفتی و خرق عادت دعوت می‌کند.
۱. بوف کور
نگاهی به زندگینامه و کتاب های صادق هدایت کافی است تا طرز فکر متفاوت او را در زمینه‌های مختلف زندگی از جمله آثارش نشان دهد. صادق هدایت از همان کودکی با استفاده از هوش سرشار و نکته سنجی‌هایش مسیر متفاوتی را نسبت به سایر هم‌سالانش در پیش گرفت که در نهایت و علی رغم عمر کوتاه او منجر به ایجاد تغییرات بزرگی بر ادبیات فارسی شد.
معروف‌ترین اثر صادق هدایت که به زبان‌های انگلیسی و فرانسوی هم ترجمه شده است؛ رمان مشهور بوف کور است که به گفته مصطفی فریدون فرزانه، از دوستان صادق هدایت در سال ۱۳۰۹ و در هند به رشته تحریر درآمد. این رمان که با شیوه سیال ذهن و حالتی رویا گونه نوشته شده است، به عنوان اولین رمان سور رئال یا فرا واقعی ادبیات ایران در نظر گرفته می‌شود.
بوف کور در دو بخش نوشته شده است و روایت مردی نقاش است که طرحی را به تکرار روی قلمدان‌های مختلف می‌کشد؛ طرحی از دختری که یک شاخه نیلوفر آبی در دست دارد و آن را به سمت پیرمردی گرفته است. داستان برای سایه راوی گفته می‌شود و از جایی در آن گره می‌افتد که مرد نقاش روزی از سوراخ روی دیوار اتاقش متوجه منظره‌ای در بیابان می‌شود. منظره‌ای که در آن یک پیرمرد زیر درخت سروی نشسته است و دختری یک شاخه نیلوفر آبی را به سمت او گرفته.
بوف کور تا کنون بارها به تجدید چاپ رسیده است و از نظر بسیاری از نویسندگان غیر ایرانی یکی از شاهکارهای صادق هدایت به شمار می‌رود. اخیرا هم کتاب صوتی این اثر برای علاقمندان به شنیدن رمان‌های شنیداری قابل دانلود شده و حال و هوای خاصی ایجاد کرده است. پیشنهاد می‌کنیم خواندن این شاهکار و یا دانلود کتاب صوتی بوف کور را حتما در برنامه مطالعاتی‌تان قرار دهید.
۲. شازده احتجاب
تاثیری که هوشنگ گلشیری بر ادبیات پس از خودش داشته، غیر قابل انکار است و این تاثیر با رمان «شازده احتجاب» به اوج خودش می‌رسد. شازده احتجاب که اولین بار در سال ۱۳۴۸ منتشر شد تا به امروز بارها و بارها تجدید چاپ شده است تا هم به عنوان رمانی خواندنی از بخشی از تاریخ دوران رعیتی و خانی ایران در نظر گرفته شود و هم به دلیل شیوه روایت سیال ذهن و مایه‌های عمیق سبک سور رئال اثری درخشان در ادبیات فارسی باشد (در اینجا می‌توانید بیشتر درباره این سبک بخوانید).
این اثر درخشان گلشیری با این خطوط شروع می‌شود: «شازده احتجاب توی همان صندلی راحتی‌اش فرو رفته بود و پیشانی داغش را روی دو ستون دستش گذاشته بود و سرفه می‌کرد. یک بار کلفتش و یک بار زنش آمدند بالا. فخری در را تا نیمه باز کرد، اما تا خواست کلید برق را بزند صدای پا کوبیدن شازده را شنید و دوید پایین. فخر النسا هم پامد و باز شازده پا به زمین کوبید.»
فضای رمان با همین تاریکی و سنگینی شروع می‌شود و در ادامه خواننده به خودش می‌آید که جایی در نزدیکی شازده به تماشای قاب عکس‌ها و خاطرات آنها نشسته است و داستان‌شان را می‌شنود. فیلم سینمایی «شازده احتجاب» ساخته بهمن فرمان آرا با اقتباس از همین رمان هوشنگ گلشیری ساخته شده است.
۳. همنوایی شبانه ارکستر چوبها
«مثل اسبی بودم که که پیشاپیش وقوع فاجعه را حس کرده باشد. دیده‌ای چطور حدقه‌هایش از هم می‌درند و خوفی را که در کاسه سرش پیچیده باد می‌کند توی منخرین لرزانش؟ دیده‌ای چطور شیهه می‌کشد و سم می‌کوبد به زمین؟ نه. من هم ندیده‌ام؛ ولی اگر اسبی بودم هراس خود را این طور بر ملا می‌کردم.» این‌ها جملات آغازین رمان بسیار خواندنی و جذاب همنوایی شبانه ارکستر چوبها نوشته رضا قاسمی است که اولین بار سال ۱۳۸۰ منتشر شد. این رمان که در سبک فرا واقع یا سور رئال نوشته شده است، خیلی زود به شهرت رسید و همان سال برنده بهترین رمان اول سال بنیاد گلشیری و برنده بهترین رمان سال منتقدین مطبوعات شد. همچنین به عنوان رمان تحسین شده جایزه مهرگان ادب هم شناخته شد.
هم نوایی شبانه روایت یک روشنفکر ایرانی حدودا چهل ساله است که در فرانسه زندگی می‌کند. همان طور که از خطوط اول پیداست، راوی داستان اول شخص است و در ادامه شروع به روایت گری رویا گونه‌ای می‌کند که بین واقعیت و خیال در نوسان است و خواننده باید بتواند در خلال این تکه‌های از هم گسسته زمانی، خط داستان را پیدا کند و ادامه دهد. پیشنهاد می‌کنیم خواندن این اثر خوش‌خوان رضا قاسمی را از دست ندهید.
۴. من منچستر یونایتد را دوست دارم
«دانشجوی تاریخ با دندان‌های جرم گرفته، کیف سنگینش را روی شانه راستش جا به جا می‌کند. شلوار جین بیست و پنج هزار تومانی‌اش زانو انداخته و تی شرت سیاه بور شده‌اش هنوز رد بند رخت خیاط خانه پدری را روی خود دارد. دانشجوی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران با کفش‌های زرشکی بدر رنگش از میدان فردوسی راه افتاده طرف میدان انقلاب. ورق پاره‌های جورواجور تحقیقات پایان نامه‌اش کیف را سنگین کرده‌اند و باعث شده‌اند کج راه برود. دانشجوی تاریخ حالش خوب نیست.»
مهدی یزدانی خرم از نویسندگان جوان نسل جوان ادبیات است که تاکنون شهرت زیادی را به واسطه آثارش به دست آورده. یکی از این آثار رمان «من منچستر یونایتد را دوست دارم» است که خطوط آغازین آن را برایتان آوردیم. کتاب اولین بار در بهار سال ۱۳۹۱ توسط نشر چشمه منتشر شد و خیلی زود، در تابستان همان سال به چاپ دوم رسید. بسیاری از منتقدان معتقدند یزدانی خرم در کتاب «من منچستر یونایتد را دوست دارم»، سراغ سبک سوررئال رفته است. این کتاب که تندیس بهترین رمان سال ۹۱ از جایزه ادبی هفت اقلیم را برنده شد، به زبان‌های انگلیسی و ایتالیایی هم ترجمه شده است و به بررسی بعضی از قسمت‌های مهم تاریخ ایران به واسطه دانشجوی تاریخ می‌پردازد.
نظر شما