عادت کرده‌ایم ایده‌ای را، چه خوب و چه بد، بشنویم و بعد از مدتی به فراموشی سپرده‌شدنش را نظاره‌گر باشیم. برای مثال بیش از 10 سال است که مسئولان آموزش و پرورش هر از گاهی، مسئله استتار مدارس دخترانه و به‌تبع آن راحت بودن دانش‌آموزان در مدارس را مطرح می‌کنند، اما به سرعت و احتمالا به خاطر ترس از مواجهه با موانع موجود در راه اجرای طرح، آن را به فراموشی می‌سپارند.
این بار نیز مدیرکل دفتر امور زنان وزارت آموزش و پرورش اعلام کرده به‌زودی طرح شاداب و بهینه‌سازی مدارس دخترانه با جدیت دنبال می‌شود. این در حالی است که طبق گفته مشاور رئیس سازمان نوسازی و تجهیز مدارس آموزش و پرورش، هنوز نه بودجه‌ای به این کار اختصاص یافته و نه برنامه‌ریزی دقیقی برای انجام این امر صورت گرفته است.
قفل ناگشودنی اعتبارات
تامین اعتبار شاید مهم‌ترین چالشی است که در راه اجرای چنین طرح‌هایی وجود دارد. با تصویب مجلس، 25 صدم درصد بودجه هر سازمان به امور بانوان تعلق می‌گیرد. به جز این، تنها از منابعی چون اعتبارات مناطق و کمک خیران می‌توان برای اجرای طرح بهینه و شاداب‌سازی مدارس دخترانه استفاده کرد.
افسانه فروزان‌فر، کارشناس امور بانوان سازمان آموزش و پرورش شهر تهران، درباره جمع هزینه‌های طرح شاداب‌سازی که تاکنون صرف شده است، می‌گوید: «رقم دقیقی از این مبالغ در اختیار نداریم؛ چون مدارس به‌تدریج از اعتبارات مناطق، خیران و بودجه‌های دولتی استفاده کردند تا توانستند فعالیت‌هایی را در این زمینه انجام دهند. هنوز هم هیچ بودجه سازمانی تعریف شده‌ای به طرح بهینه و شاداب‌سازی مدارس تعلق نگرفته است.»
او که نبود اعتبار را یکی از موانع اصلی پیشرفت این طرح می‌داند، ادامه می‌دهد:«اجرای طرح شاداب‌سازی مستلزم اعتبار بالایی بود و جایی در برنامه‌ها نداشت. تنها هر سازمانی بنا به اعتقاد و توان خود در آن هزینه می‌کرد.»
فروزان‌فر همچنین می‌افزاید:«ما از سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس خواستیم که مدارس جدید را محیط محور بسازند؛ به این شکل که حیاط در مرکز باشد و ساختمان در اطراف آن، هر چند که آنها ابتدا قبول کردند، اما بعد گفتند که ما مدارس را جنسیتی نمی‌سازیم، چرا که امکان و اعتبار آن وجود ندارد؛ خلاصه این موضوع را نپذیرفتند.»
با این وجود حائری‌زاده، مشاور رئیس سازمان نوسازی مدارس در امور بانوان اظهار می‌کند:«سازمان نوسازی آمادگی دارد تا تغییرات لازم را در زمینه اجرایی کردن طرح بهینه و شاداب‌سازی مدارس انجام دهد، چرا که مدارس ما به‌ویژه مدارس دخترانه، از لحاظ فضا مناسب نیستند و باید فکری به حالشان کرد.»
فرهنگ‌سازی با چاشنی نشاط
اهداف اصلی طرح بهینه و شاداب‌سازی، تحکیم بنیادهای اعتقادی دختران، التزام منطقی آنها به حجاب و ارتقای سطح جسمانی و روانی دانش‌آموزان برای افزایش کیفیت آموزشی مدارس عنوان شده است.
فروزان‌فر درباره تحکیم بنیادهای اعتقادی دختران دانش‌آموز و التزام منطقی آنها به حجاب می‌گوید: «تعدادی از دانش‌آموزان تنها به خاطر مدیر و معاونان، ملزم به حفظ حجاب در مدرسه هستند؛ در حالی که بیرون از مدرسه برخلاف این عمل می‌کنند و اعتقاد صحیحی نسبت به حجاب ندارند، بنابراین باید بدانند که این مقوله کجا باید رعایت شود. در واقع بخش زیادی از زندگی دانش‌آموزان در مدرسه می‌گذرد و با وجود اینکه نامحرمی در مدارس وجود ندارد آنها بی‌هیچ دلیل موجهی مجبورند حجاب خود را به‌طور کامل رعایت کنند.»
ارتقای سطح جسمی و روانی دانش‌آموزان از دیگر اهداف این طرح است. برای مثال با اجرای این طرح می‌توان نظارت کاملی بر بهداشت موی سر دانش‌آموزان داشت؛ زیرا در حال حاضر آنها با به سر داشتن دائم مقنعه می‌توانند بدون رعایت بهداشت، موهای خود را بپوشانند.
همچنین در این طرح تامین نیازهای روحی و روانی دختران دانش‌آموز در نظر گرفته شده است؛ چرا که دختران دوست دارند در محیط دیده شوند و برای جلوگیری از هر گونه انحراف آنها، باید به این نیازشان توجه کرد.مهری سویزی، مدیرکل دفتر امور زنان وزارت آموزش و پرورش نیز در این زمینه می‌گوید:«محرم‌سازی مدارس دخترانه می‌تواند در شناسایی جایگاه حجاب و تفاوت قائل شدن دختران دانش‌آموز میان محرم‌ها و نامحرم‌ها بسیار مفید باشد.» او ادامه می‌دهد:«اگر دختران دانش‌آموز در مدرسه استتار شده، نیازمند استفاده از مقنعه نباشند، علاوه بر تمرین حفظ حجاب می‌توانند در فضایی که در آن فرهنگ‌سازی کاملی انجام شده با نشاط‌تر از پیش به فعالیت بپردازند.»
هرمز کیاسالار، کارشناس امور آموزشی و تربیتی در این رابطه می‌گوید: «از مزایای مهم اجرای این طرح امکان ایجاد فضا برای ورزش دختران دانش‌آموز در فضای باز است. امکان انجام ورزش‌هایی مانند والیبال، بسکتبال، فوتبال و... در مدارس دخترانه می‌تواند عاملی برای ایجاد محیطی شاد، پرتحرک و پرنشاط برای دختران باشد؛ فضایی که تاکنون دختران دانش‌آموز ما از آن محروم بودند. این مسئله به‌ویژه در مناطق مرکزی و جنوبی شهر که دختران آن کمتر امکان استفاده از فضاهای ورزشی را دارند، مشهودتر است.»
کیاسالار این مسئله را نقض آشکار حقوق انسانی آنها می‌داند و امیدوار است تا با اجرای صحیح طرح‌هایی چون شاداب‌سازی مدارس بخشی از این حقوق تضییع شده به صاحبانشان بازگردد.
گام اول؛ عبور از سد عادت
تعبیرهای غیرکارشناسانه راجع به چنین طرح‌هایی، همواره یکی از مشکلات اساسی پیش رو است. فروزان‌فر با گلایه از نقدهای غیرمنصفانه‌ای که از بدو پیشنهاد طرح شاداب‌سازی مدارس مطرح شده است، می‌گوید:« تفهیم نادرست طرح و مشخص نبودن اهداف آن موجب شد تا هر شخصی از آن یک تعبیر و تفسیری داشته باشد، عده‌ای می‌گویند با این طرح می‌خواهند حجاب را از سر دانش‌آموزان دختر بردارند یا تعداد دیگری می‌گویند که قصد دارند محیط مدرسه را به زندان تبدیل کنند.
به هر شکل هر کسی از زعم خود برداشتی را از این موضوع دارد.» البته این نکته را نیز نباید فراموش کرد که تغییرات فرهنگی در آداب و رسومی که برای جامعه درونی شده، بیشتر با مخالفت‌های شدید روبه‌رو می‌شوند. الهام صادقی، جامعه‌شناس و کارشناس‌ارشد مطالعات زنان با اشاره به اینکه فرهنگ حجاب در تار و پود جامعه ایرانی تنیده شده است، می‌گوید: «در مکان‌هایی مانند مدرسه‌های دخترانه- با وجود اینکه تمام کادر مدرسه خانم هستند- هیچ دلیل شرعی در مورد حفظ حجاب وجود ندارد، با این وجود، به‌دلیل عادت شدن این مسئله با هر تغییری در این روند مخالفت می‌شود.»
وی ادامه می‌دهد: «با این همه با رشد سطح فرهنگی جامعه به‌ویژه در میان خود دانش‌آموزان و نتایج جدیدی که در مورد مزایای آزادی پوشش دختران در مدارس به دست آمده، روز‌به‌روز نیاز به فراهم کردن امکانات سخت‌افزاری اجرای چنین طرح‌هایی بیشتر احساس می‌شود.»
هر چند فراهم کردن امکانات سخت افزاری که صادقی اشاره می‌کند، ممکن است زمان‌بر باشد یا به منابع مالی ویژه‌ای نیاز داشته باشد که فراهم نیست، اما به‌نظر می‌رسد که لازم است هر چه سریع‌تر به‌صورت گام‌به‌گام نسبت به طرح شاداب‌سازی مدارس دخترانه اقدام شود. می‌توان ابتدا به اجرای جزئیاتی پرداخت که حتی اگر فاصله زیادی با سطح استاندارد و ایده‌آل داشته باشد، دو پیامد بسیار مهم خواهد داشت؛ نخست آنکه در حد توان باعث ایجاد فضای شاداب‌تری در مدارس دخترانه می‌شود و دیگر آنکه راه را برای گام‌های بعدی هموار می‌کند.
