دریاچه ارومیه هر روز آب می‌رود

سید مرتضی احمدپور - خبرنگار

«دریاچه‌ای که در آن غرق نمی‌شوید»، این نخستین ویژگی جذاب شورترین دریاچه جهان است. جایی که کافی است روی آب دراز بکشید و ساعت‌ها روی آب بمانید. دریاچه ارومیه هزاران سال است که در عمیق‌ترین نقطه آذربایجان شکل گرفته و ذخیره‌گاه آب‌هایی است که از کوه های اطراف جاری می شوند.

شاید امروز باور اینکه روزی کشتی‌های خودروبر، سینه دریاچه را می‌شکافتند و خودروهای باری و سواری را بین تبریز و ارومیه جابجا می‌کردند، سخت باشد اما واقعیت این است که دریاچه ارومیه اولین قربانی جنگ آب و کمبود منابع آبی شمالغرب کشور شد. هرچند بارش‌های سال‌های 92 تا 95 موجب افزایش نسبی سطح آب شد اما به علت نبود زیر ساخت‌های لازم، آب این دریاچه هر روز کمتر و کمتر می‌شود. بنابر اعلام سازمان محیط زیست90 درصد دریاچه از بین رفته است.

اما این تمام داستان دریاچه ارومیه نیست. روایت‌ها که در مورد این دریاچه گفته می‌شود آنقدر برای محققان زیست‌شناسی و حتی سرمایه‌گذاران معدنی جذاب بوده که اکنون تیمی از آمریکا با همکاری کارشناسان ایرانی قصد انجام تحقیقات گسترده در مورد دریاچه را دارند و قرار است تمام یافته‌های 40 سال اخیر را بررسی ‌کنند.گفته می‌شود نمک‌های این دریاچه خاصیت درمانی ویژه‌ای دارد و در کف آن سنگ‌هایی با ارزش‌تر از طلا یافت می‌شود.

شوری فوق‌العاده دریاچه مانع از زیست جانداران دریایی نشده و شاید خیلی‌ها ندانند که یک اکوسیستم کم نظیر و چرخه زندگی کامل در آن حاکم است که موجب مهاجرت هرساله فلامینگوها می‌شود. در کنار دریاچه گونه‌هایی از جانوران زندگی می‌کنند که حیات همه آنها با نابودی دریاچه به مرگ منتهی می‌شود.

کشت و پرورش زعفران و پسته و صدها نوع گیاه دارویی منحصر به فرد و همچنین برداشت بزرگترین و آب‌دارترین هلوی جهان در چند صدمتری دریاچه ارومیه شاید از اسرار دیگر آن باشد. البته اغلب این محصولات منحصر به فرد حتی به بازار ارومیه و تبریز هم نمی رسد و مستقیم به کشوهای عربی حاشیه خلیج فارس صادر می‌شود.

کاهش وسعت دریاچه ارومیه

مدیر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان‌غربی با بیان اینکه  حجم آب موجود در نگین آبی آذربایجان پنج میلیارد و 25 میلیون مترمکعب است، می‌گوید: تراز دریاچه 1271.42 متر است که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته کاهش را نشان می‌دهد چون سال گذشته تراز 1271.80 متر بود.

فرهاد سرخوش از  کاهش 579 کیلومترمربعی وسعت دریاچه ارومیه نسبت به سال گذشته خبر می‌دهد و با یادآوری اینکه با گرمتر شدن هوا این وسعت کمتر هم خواهد شد، بیان می‌کند: هم اکنون حجم آب موجود دریاچه فقط پنج میلیارد و 25 میلیون مترمکعب است.

سدها به روی دریاچه بسته شدند

مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه هم می‌گوید: متاسفانه طی سال آبی ۱۴۰۰- ۱۳۹۹ دریچه سدها به روی ارومیه بسته  شد و اجازه ندادند آبی به دریاچه برسد.

مسعود تجریشی یادآور می‌شود: حق‌آبه دریاچه ارومیه طی سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹، ۶۴۰ میلیون مترمکعب برآورد شده بود که از این میزان تنها حدود ۱۶۰ میلیون مترمکعب به دریاچه ارومیه پرداخت شده است.

از سوی دیگر «حسین عباسی» فرماندار خوی از ساخت سد جدید بر روی دو رودخانه  قطور و علا خبر می‌دهد و این یعنی محدود شدن منابع آبی دریاچه ارومیه.

خشکسالی در کمین دریاچه

نبود هماهنگی بین مسئولان، اولویت دادن به کشاورزی و تامین آب مورد نیاز نیروگاه‌ها و صنایع و بروز خشکسالی، موجب می‌شود که با گرمتر شدن هوا و افزایش تبخیر آب شرایط برای دریاچه ارومیه در سال 1400 بحرانی باشد.

پیگیری‌های خبرنگار همشهری نشان می‌دهد که مکاتبات سازمان حفاظت محیط زیست با وزارت نیرو و مدیران استان‌های آذربایجان‌شرقی و غربی حتی کردستان بی‌نتیجه مانده است. وجود خلاهای قانونی در مورد حق‌آبه‌های زیست محیطی همراه با کاهش بارش‌ها، موجب نزدیک‌تر شدن روز به روز دریاچه ارومیه به مرگ دائمی و نابودی حیات وحش و  اکوسیستم طبیعی منطقه خواهد شد.