همشهری‌آنلاین - سحر جعفریان: تابلوی خوش‌رنگ و لعابی سردر یکی از مراکز مشاوره و مامایی خیابان مطهری خودنمایی می‌کند. تابلوهای تبلیغاتی مرکز مشاوره و مامایی تا طبقه ششم روی دیوارها نصب شده‌اند. چند خانم باردار روی مبل‌های لوکس سبک ویکتوریایی که با پرده‌ها هماهنگ‌شده، لم داده‌اند. خانم منشی گوشی تلفن را در هوا معلق نگه می‌دارد و با صدای گرفته از پشت ماسک، می‌پرسد: «جانم عزیزم؟ وقت داشتی خانم؟» بعد از اندکی صحبت، گرم و گیراتر از قبل می‌گوید: «این پرسش‌نامه‌ها را پر کنید لطفا. داخل پرسش‌نامه سؤالاتی از قبیل مشخصات فردی، وضعیت کلی جسمانی، عدد هفته بارداری‌تان و این که از مامای همراه چه خدماتی می‌خواهید، مطرح شده است. بعضی‌ها همان خدمات معمول مانند مشاوره، کلاس و کارگاه‌های آموزشی را درنظر دارند. اما بعضی‌ها خدمات افزوده مانند رژیم غذایی، موسیقی، دورهمی، تورهای گردشگری، ورزش گروهی یا ریتمیک و خیلی موارد دیگر را می‌پسندند. هر کدام از این موارد، روی قیمت نهایی اثربخش خواهد بود.» بعد لیست قیمت خدمات مامایی را نشان می‌دهد و با لبخند کشداری، می‌گوید: «پکیج‌ها از حدود یک میلیون شروع می‌شود تا ۱۰۰ میلیون هم ادامه می‌یابد. این هزینه‌ها برای این است که شما و کودک‌تان در طول دوران بارداری تا زایمان در سلامتی کامل قرار بگیرید و شما به‌عنوان مادر کمترین آسیب را از دوران بارداری تجربه کنید. آسیب‌هایی که عمدتا بر زیبایی شما اثر می‌گذارند.»
در کشاکش کرونا و رکود سنگین اقتصادی همچنان خیلی از پدیده‌ها روند رو به رشد و البته لاکچری شدن خود را با شتابی عجیب و غریب طی می‌کنند. «مامای همراه» یکی از همین پدیده‌ها است که از سال ۱۳۸۷ با ابلاغ بخشنامه وزارت بهداشت و درمان با هدف ترویج زایمان‌های طبیعی ایجاد شد ولی خیلی زود در بیمارستان‌های دولتی، خصوصی و مطب‌ها به پدیده‌ای دیگر تبدیل شد تا جایی که ماهیت طرح اولیه به حاشیه رفت و حالا شاهد فعالیت مؤسسه‌ها و افرادی هستیم که به اسم ارائه خدمات سوپرلاکچری ویژه بانوان باردار، درآمدهای نجومی کسب می‌کنند. تعدادشان هر روز در شهر اضافه می‌شود آن هم با رنگ و لعابی بیشتر. خدمات متنوع و لوکس‌شان هر زوجی را که خواهان بچه‌دار شدن است سر ذوق می‌آورد. تبلیغات چشمگیر از بنرهای شهری تا فضاهای مجازی را پر کرده است.
هزینه بیشتر به‌خاطر کرونا
«شماره ۲۳»؛ این را تابلوی گویای فراخوان مشتری همان مرکز اعلام می‌کند. خانم منشی از پشت مانیتور کوچکش سر خم می‌کند و می‌گوید: «نوبت شماست. بفرمایید اتاق سمت چپ. خانم دکتر منتظرتان هستند.» دکتر مجد که تخصصش، کارشناس ارشد مامایی ثبت شده، بدون هیچ پرسشی شروع به صحبت می‌کند: «ما در این مرکز خدمات متنوعی ارائه می‌دهیم که با توجه به بودجه مراجعه‌کنندگان در فرایند زایمان تأثیرگذار هستند. خدمات استاندارد و مصوب وزارت بهداشت در واقع حداقل خدمات مرکز ما به شمار می‌آیند که هزینه چندانی هم ندارند. ممکن است شما امکانات ویژه‌ای بنا بر سلیقه و سبک زندگی‌تان از ما طلب کنید که ما نیز برای حصول آن، نمودار ویژه‌ای طراحی می‌کنیم. دوره‌های یوگا، نقاشی، کتابخوانی و مشاوره‌های شخصیت محور ازجمله خدمات پرطرفدار مرکز است.» نفسی تازه می‌کند و ادامه می‌دهد: «البته با توجه به شرایط کرونایی موجود کمی هزینه‌ها افزایش یافته است. چرا که جلسات دورهمی و ورزشی با نفرات کمتر و تقریبا نیمه‌خصوصی و در تعداد روزهای بیشتر برگزار می‌شود. تا فراموش نکردم از کارگاه‌های مادران خندان هم برایتان بگویم که بسیار عالی است. این کارگاه‌ها برای مادر، پدر و مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌ها به‌صورت جداگانه برگزار می‌شود.»
تورهای گردشگری برای مادران
تبلیغات گسترده‌ای در یکی از شبکه‌های مجازی دارند. خیلی از مشتری‌ها از همان شبکه‌ها با دیدن خدمات لاکچری و محصولات زیبایی بارداری جذب می‌شوند. مرکزشان حوالی خیابان فاطمی است. تابلوی خاصی ندارد.
میز خوشامدگویی مجللی در ورودی ساختمان جای گرفته که روی آن از بروشورهای تبلیغاتی و اطلاع‌رسانی مرکز و باکس گل‌های شیک انباشته است. دیوارهای مرکز با پوسترهای با کیفیت که تصاویر مادرانی خوش‌اندام و کودکانی موطلایی را نشان می‌دهد، تزیین شده است. اتاق سوم، خانم میانسال و سفیدپوشی پشت کانتر پذیرش قرار دارد. کارکنان مرکز، همگی روپوش‌های سفید با حاشیه‌های گلدوزی شده و روسری‌های بلند با گره‌های متفاوت دارند. خانم میانسالِ منشی، پک بهداشتی و تبلیغاتی مرکز شامل (ماسک با همان گلدوزی‌ها و ظروف مینیمال ضدعفونی کننده) را بین مشتری‌های تازه وارد توزیع می‌کند و در توضیح خدمات متفاوت مرکزشان می‌گوید: «خیلی از مادرها معمولا ۳ماه قبل از بارداری به ما مراجعه می‌کنند و گاهی تا یک سال بعد از زایمان نیز همراهشان هستیم تا یک فرایند موفق از بارداری تا زایمان را سپری کنند. مشاوره‌های فردی، تغذیه، ورزش، کارگاه‌های در مسیر بارداری، ویزیت‌های آنلاین در شرایط کرونایی، بیمارستان‌گردی مجازی، جشن بارداری (پاکسازی پوست، طراحی لباس زایمان، آتلیه و کیک و باقی مراسم) و در نهایت تاج مادری بعد از فاز زایمان ازجمله خدمات ماست.» به گفته او، آنها حتی برای مادران تورهای گردشگردی خاصی هم برنامه‌ریزی می‌کنند.
او در توضیح بیمارستان‌گردی مجازی آلبوم عکسی را با حفظ فاصله فیزیکی و بهداشتی ورق می‌زند و می‌گوید: «یک مادر باید از اتفاقاتی که در بیمارستان بخش زایمان قرار است رخ دهد، مطلع باشد. از ورود تا بخش لیبر و به آغوش گرفتن کودک. البته در بیمارستان‌گردی، ما معرفی بیمارستان‌های برتر تهران را هم داریم؛ بیمارستان‌هایی که می‌توانید در آنها یک شرایط وی‌آی‌پی را تجربه کنید.» صحبت‌هایش را به هزینه‌های مرتبط با انواع خدمات مرکز می‌کشاند و با این جملات خاتمه می‌دهد: «با توجه به انواع خدمات و بازه زمانی بهره‌گیری از خدمات، می‌توان گفت قیمت‌ها از یک میلیون تومان شروع می‌شود و تا چند ده میلیون تومان ادامه پیدا می‌کند و همه‌چیز به‌خود شما بستگی دارد.»
قرتی‌بازی یا خدمات برای آرامش دوران بارداری؟
نازنین، مادر جوانی است که به‌تازگی نوزاد دخترش به دنیا آمده. او از ماه اول بارداری به توصیه دوستان، مامای خصوصی انتخاب کرد تا شرایط دشوار زایمان روزهای بحران کرونا را راحت‌تر پشت سر گذارد. او می‌گوید: «همیشه از زایمان می‌ترسیدم. شرایط کرونایی هم شد قوز بالای قوز. اما با انتخاب یک مامای خوب از این بحران جَستم. مشاوره، ورزش، رژیم غذایی مناسب با ذائقه‌ام، تعیین سبک رفتاری و تربیتی از همان دوران جنینی و جالب‌تر اینکه هر ساعت از شبانه‌روز می‌توانستم با او تماس بگیرم؛ اینها همگی از استرسم کم می‌کرد. یوگا و مدیتیشن‌های گروهی، رایحه‌درمانی، ماساژ، دورهمی‌ها و جلسات پدران، حرکات کششی و کتاب‌خواندن به آرامش بارداری‌ام کمک می‌کرد. شرایط پراسترس امروزی، مسئولیت بارداری را دوچندان می‌کند. شنیدم توی بعضی بیمارستان‌ها از ۳۷ هفته به بعد خدمات مامای همراه، رایگان است.» الناز هنوز نوزادش متولد نشده است و ماه‌های آخر را به قول خودش با همراهی یک مامای باتجربه سپری می‌کند.
الناز می‌گوید: «زمانی که تصمیم گرفتم از خدمات مامای همراه استفاده کنم خیلی از اقوام می‌گفتند بچه‌دارشدن این همه قرتی‌بازی ندارد! اما به‌نظر من اینها قرتی‌بازی و مصرف‌گرایی نیست. یک نوع اولویت‌بخشیدن به تولد و تربیت فرزند است. خیلی از این خدماتی که در کشور ما لاکچری محسوب می‌شوند در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته رایگان هستند.» سرفصل مشترک همه مراکز مشاوره و مامایی برگزاری کارگاه‌های آموزشی ویژه مادربزرگ‌هاست که در آن آموزش‌های مربوط به همراهی با مادر و پدر در تربیت و نگهداری نوزاد ارائه می‌شود. شوکت محرابی مادربزرگ ۶۱ ساله در این ارتباط می‌گوید: «این کارها خوب است اما هر چیزی زیادی‌اش جواب معکوس می‌دهد. مگه زمان ما نبود هر خانمی حداقل ۵ بچه به دنیا می‌آورد؛ بچه‌هایی سالم. خودش هم همیشه سرپا بود و کلی کار انجام می‌داد. اما الان باید همه فامیل دست به‌دست هم بدهند تا یک نوزاد به دنیا بیاید و بزرگ شود و آخر پدر و مادر وقت بزرگ کردن بچه را ندارند.» یکی دیگر از مادربزرگ‌هایی که در جلسه مامان‌بزرگ‌های شاد شرکت کرده، می‌گوید: «به دنیا آوردن یک بچه مسئولیت زیادی را به همراه دارد. یکی از این مسئولیت‌ها همین است که قبل از تولد نوزاد به فکر باشی، هزینه کنی و در نهایت شرایط را طوری مهیا کنی که بچه در محیطی بدون استرس بزرگ شود. پدر و مادرشدن در جامعه امروز به‌نظرم ساده نیست و برای همین من در این کلاس‌ها آمده‌ام تا به دخترم در بزرگ کردن نوه‌ام که چندماه دیگر به دنیا می‌آید، کمک کنم.»
«مامای همراه کیست؟» طبق تعریف برگرفته از بخشنامه مربوط به لزوم اجرای طرح مامای همراه که در سال ۱۳۸۷ مصوب شد، مامای همراه به مامایی گفته می‌شود که دوره‌های آمادگی زایمان و روش‌های کاهش درد را گذرانده و به مادران باردار خدمات متناسب با شرایط آنها ارائه می‌دهد. مامای همراه و خصوصی درصورت تمایل مادر می‌تواند به‌عنوان همراه و مشاور از ابتدای بارداری تا زایمان و پس از آن همراهی کند.
مامای خصوصی متفاوت از مامای همراه
ضرورت اجرای طرح مامای همراه چیست؟ افزایش آمار سزارین در دهه‌های گذشته در ایران باعث شد تا وزارت بهداشت برای تشویق مادران به زایمان طبیعی طرح مامای همراه را تصویب کند. بیمارستان‌های دولتی، خدمات مامای همراه را به‌طور محدود و رایگان در هفته‌های پایانی به مادران باردار ارائه می‌دهند ولی در سال‌های گذشته مصوبه وزارت بهداشت باعث ایجاد مراکزی برای ارائه خدماتی با عنوان ماماهای همراه خصوصی شده است. مراکز خصوصی که خدماتشان را از هر زمان که زوج‌ها بخواهند با دریافت هزینه‌های سنگین شروع می‌کنند.
خدمات غیرضرور
در واکنش به ارائه خدمات گسترده و گران‌قیمت در قالب ماماهای همراه خصوصی یک کارشناس ارشد مامایی هم بخش مهمی از این خدمات را غیرضروری می‌خواند. فاطمه ثنایی، کارشناس ارشد مامایی که در یکی از بیمارستان‌های دولتی مشغول به‌کار است می‌گوید: «تکلیف در بیمارستان‌های دولتی روشن است. خدمات معین از زمان مشخص و با نرخ مصوب ارائه می‌شوند اما این خدمات در مراکز خصوصی در قالب تنوع، توجیه افزایش هزینه پیدا می‌کنند که معمولا هزینه‌ها و نوع خدماتشان منطقی به‌نظر نمی‌رسد. البته ناگفته نماند خدمات مامای همراه مصوب در وزارت بهداشت نیاز به بازنگری‌هایی دارد تا خلأهای موجود در آن باعث بروز مشکلاتی مانند ارائه خدمات غیرضروری نشود.»
اجرای طرح مامای همراه ضروری است؛ ولی باید نظارت صورت گیرد
ناهید خداکرمی، رئیس انجمن علمی مامایی ایران با مثبت ارزیابی کردن طرح مامای همراه می‌گوید: «این طرح یکی از ضروری‌ترین طرح‌های درمانی در فرایند زایمان است که سال‌های قبل از تصویب توسط وزارت بهداشت و درمان کشور، جای خالی‌اش به‌شدت احساس می‌شد. همچنان که آمار بیش از ۷۰ درصد زایمان‌های سزارین این زنگ خطر را بارها نواخته بود. مامای همراه در واقع نخستین و مهم‌ترین گام درفرهنگسازی و ترویج زایمان‌های طبیعی و سلامت در کشور است.» خداکرمی می‌افزاید: «اینکه برخی از مؤسسه‌ها و مراکز با ارائه خدمات ویژه و با عنوان مامای خصوصی (متفاوت از مامای همراه) این طرح را به بیراهه‌های کالاپنداری و لوکس‌نمایی هدایت می‌کنند نیز از سوی سازمان‌ها و ارگان‌های نظارتی نیاز به پیگیری دارد. این بیراهه‌ها می‌تواند بر ماهیت ذاتی طرح مامای همراه اثری منفی بگذارد طوری که در بلندمدت حتی آمار زایمان‌های طبیعی را کاهش دهد.»
نظر شما