همشهری- سمانه معظمی: روسیه و چین قصد دارند با توسعه همکاری‌های خود در حوزه فضایی، رقابت تازه‌ای را با آمریکا و متحدانش آغاز کنند. این همکاری، نشانه آغاز عصر جدیدی از رویارویی ژئوپلیتیک بین ۲ غول فضایی جهان یعنی مسکو و واشنگتن است. ۳۶ سال پیش اتحاد جماهیر شوروی نخستین ماهواره و ۴ سال بعد نخستین انسان را به فضا فرستاد. با این که بعد از فروپاشی شوروی، روسیه از رقابت فضایی با آمریکا جا ماند، اما همچنان جایگاه برجسته خود را در این حوزه حفظ کرده. مسکو و واشنگتن ۲۳ سال پیش ایستگاه فضایی بین‌المللی را راه‌اندازی کردند و در این مدت پروژه‌های مختلفی را در آن پیش بردند. اما حالا روسیه قصد دارد برنامه‌های بلندپروازانه‌ای را با اتکا به کمک چین آغاز کند. ۲ کشور مدتی است که برای انجام مأموریت رباتیک در فضا در سال ۲۰۲۴ آماده می‌شوند. آنها همچنین در برنامه‌ای مشترک قصد دارند تا سال۲۰۳۰ یک پایگاه فضایی تحقیقاتی دائمی روی ماه راه‌اندازی کنند. در نخستین مأموریت، یک سفینه روسی به نام «لونا» قرار است پاییز امسال با هدف تأمین آب برای فضانوردان به فضا پرتاب شود.
مقابله با آمریکا
چین و روسیه تحت رهبری شی جین پینگ و ولادیمیر پوتین، به سرعت در حال توسعه روابط خود هستند. به گزارش نیویورک تایمز، دهه‌ها بی‌اعتمادی بین ۲کشور کمرنگ شده و اتحادی قدرتمند، هرچند غیررسمی، در مقابل نفوذ آمریکا در حال شکل‌گیری است. روسیه برای همکاری با چین دلایل مختلفی دارد، اما به‌نظرمی‌رسد مسائل سیاسی مهم‌ترین عامل باشد. سال گذشته آمریکا با پرتاب فضاپیمای «اسپیس ایکس»، قدرت روسیه را به چالش کشید و به انحصار طولانی مدت این کشور در انتقال فضانوردان به ایستگاه فضایی خاتمه داد.
از سوی دیگر، تحریم واردات میکروچیپ‌های مورد نیاز ماهواره‌های روسیه، صنعت فضانوردی این کشور را زمینگیر کرده است. هفته گذشته دیمیتری روگوزین، رئیس سازمان فضایی روسیه اعلام کرد که اگر آمریکا تحریم‌های اعمال شده علیه برنامه فضایی کشورش را لغو نکند، مسکو سال ۲۰۲۵ از ایستگاه فضایی بین‌المللی خارج خواهد شد. ایستگاه فضایی بین‌المللی یک پروژه چندملیتی است که طرح‌های مختلفی در آن اجرا می‌شود. کارشناسان معتقدند که همکاری مسکو و واشنگتن در ایستگاه فضایی همواره نمادی از قابلیت همکاری ۲کشور حتی در زمانی که روابط پرتنشی را تجربه می‌کردند، بوده، اما این تنش حالا به نقطه اوج خود رسیده است.
پیشرفت‌های چین
چین که تقریبا یک تازه وارد در عرصه هوافضاست، به سرعت پله‌های ترقی را طی کرده و طرح‌هایی که روسیه و قبل از آن شوروی نتوانستند آن را پیش ببرند به سرانجام رسانده است. برای مثال، نخستین کاوشگر رباتیک این کشور ماه گذشته در مریخ فرود آمد. چین چند هفته پیش نیز ماژول اصلی ایستگاه فضایی جدید خود را به مدار زمین پرتاب کرد. از سوی دیگر، احتمال پایان فعالیت ایستگاه فضایی بین‌المللی طی سال‌های آینده، می‌تواند ایستگاه پکن را به تنها پایگاه ساکن در مدار زمین تبدیل کند.
چین نخستین فضانوردانش را در سال ۲۰۰۳ به فضا فرستاد، اما هیچ وقت از این کشور دعوت نشد که به ایستگاه فضایی بین‌المللی بپیوندد. قانون سال ۲۰۱۱ کنگره آمریکا، سازمان ملی فضانوردی این کشور(ناسا) را به‌دلیل بیم جاسوسی از هرگونه همکاری با سازمان فضایی چین یا سازمان‌های وابسته به آن منع کرده است. این موضوع به دومین اقتصاد بزرگ جهان فرصت داد تا توانایی‌های خود را در این عرصه گسترش بدهد. چین با خرید تجهیزات از روسیه ۲ ایستگاه فضایی موقت در سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۶ راه‌اندازی کرد.
کار ساخت سومین ایستگاه فضایی چین به نام «تیان‌گونگ» نیز قرار است سال آینده به پایان برسد. پیش‌بینی می‌شود این ایستگاه دست‌کم برای یک دهه در مدار زمین قرار بگیرد.
یکی از طراحان تیان گونگ ماه گذشته به تلویزیون دولتی چین گفت: «تحریم طولانی مدت کشورهای خارجی موجب استقلال و ابتکار عمل ما شد. چین باید ایستگاه فضایی خود را داشته باشد و نمی‌تواند همیشه دنباله‌روی بقیه باشد». پکن وعده داده که به همه فضانوردان و محققان از کشورهای مختلف جهان اجازه حضور در ایستگاه فضایی خود را می‌دهد تا همه از آن بهره‌مند شوند.
همکاری مسکو و پکن
به‌نظرمی رسد نیاز متقابل روسیه و چین، آنها را به همکاری با یکدیگر سوق داده است. در یک سو، پکن طرح و منابع مالی دارد، در سوی دیگر، مسکو سابقه چند دهه فعالیت فضایی را در کارنامه خود ثبت کرده است. روسیه با وجود تجربه زیاد، به‌دلیل محدودیت‌های مالی همواره به زحمت توانسته طرح‌های فضایی خود را پیش ببرد. همکاری با پکن حالا به مسکو این امکان را می‌دهد تا برنامه‌های علمی بلندپروازانه خود را که نتوانسته بود به تنهایی در دوره بعد از فروپاشی شوروی پیش ببرد، دنبال کند. ۲کشور قبلا هم در زمینه فضایی همکاری داشته‌اند؛ نخستین فضانوردان چین با لباس فضانوردی روسیه به مأموریت رفتند.
۲ ماه پیش یعنی یک‌ماه بعد از اعلام همکاری برای ساخت ایستگاه فضایی در کره ماه، روسیه و چین اعلام کردند که برای انجام یک ماموریت رباتیک در سال ۲۰۲۴ با یکدیگر همکاری می‌کنند. توافق جدید ۲ کشور برای ایجاد ایستگاه فضایی درماه نشانه یک مشارکت عمیق برای اکتشافات فضایی آینده است. برای روسیه، این همکاری امکان ازسرگیری طرح‌های اکتشافی شوروی درماه ازجمله برنامه رباتیک معروف به لونا که در دهه ۱۹۵۰ آغاز شد را فراهم می‌کند.
مقامات ۲ کشور اعلام کرده‌اند که ۳ ماموریت بعدی لونا با مشارکت فضاپیماهای «چانگ» چین انجام می‌شود. قرار است به‌زودی لونا ۲۷و چانگ-۶ به مدار زمین فرستاده شوند. پکن چندماه پیش مأموریت مشابهی را با فضانورد چانگ-۵ انجام داده بود. لونای روسیه نیز همین تجربه را ۳ بار در دهه ۱۹۷۰ داشت. در مرحله بعدی، لونا ۲۸ و چانگ-۸ بین سال‌های ۲۰۲۶ تا ۲۰۳۰، به‌صورت جداگانه در ایستگاه فضایی جدید فرود خواهند آمد. چین امیدوار است با امکان تولید آب و انرژی در این ایستگاه، هم نیازهای کوتاه‌مدت فضانوردان تأمین شود و هم فرصتی برای تحقیقات بیشتر فراهم شود.
در آن سو، ناسا هم برنامه‌های خود را برای فرستادن فضانوردان به‌ماه و مریخ دارد. این سازمان با امضای توافقنامه‌ای به نام «پیمان آرتمیس» با ۷ کشور استرالیا، کانادا، ژاپن، لوکزامبورگ، ایتالیا، انگلیس و امارات، قرار است طرح‌های مختلفی شامل استخراج ذخایر طبیعی را در فضا به اجرا درآورند. به‌نظر می‌رسد چین و روسیه تمایلی ندارند تا به این پیمان بپیوندند و ترجیح می‌دهند برنامه‌های مشترک خود را دنبال کنند.
نظر شما