ما به شما روش‌هایی را یاد می‌دهیم که بتوانید چهار جهت اصلی را در طبیعت بشناسید.
اگر پدیده‌های طبیعی را به‌خوبی بشناسید، راه‌هایی را پیدا می‌کنید که جهت‌‌های اصلی چهارگانه (شمال، جنوب، شرق و غرب) را به شما نشان می‌دهد.
به یک نقشه جغرافیایی نگاه کنید. می‌دانید شمال کدام طرف است؟ خیلی ساده است! نه؟ شمال در بالا و جنوب در پایین است.
اما تصور کنید به تنهایی، در میان یک جنگل انبوه گم شده اید. تنها چیزی که می‌دانید این است که برای خارج‌شدن از جنگل باید به سمت شمال حرکت کنید. اینجاست که می‌فهمید، پیداکردن جهت شمال، به سادگی جهت‌یابی روی نقشه جغرافیایی نیست. در دنیای واقعی، فهمیدن اینکه شمال کدام طرف است، کار سختی است، مگر آنکه شما یک قطب‌نما داشته باشید.
قطب‌نما، وسیله‌ای است که عقربه مغناطیسی آن، همیشه در جهت شمال قرار می‌گیرد. اما اگر قطب‌نما نداشته باشید، آن‌وقت چه؟
نگران نباشید، راه‌های دیگری هم برای جهت‌یابی وجود دارد.
ساعت به جای قطب‌نما
همه ما می‌دانیم که خورشید از شرق طلوع می‌کند و تا هنگام غروب، به غربی‌ترین نقطه آسمان می‌رسد. پس از روی حرکت خورشید می‌توان فهمید ساعت چند است و جهت‌ها کدام طرف هستند.
البته شما وقتی می‌دانید ساعت چند است که یک ساعت داشته باشید.
به‌وسیله یک ساعت مچی می‌توانید جهت‌‌های اصلی را دقیق‌تر تعیین کنید. به این شکل که عقربه کوچک (ساعت‌شمار) را در جهت خورشید نگه دارید، در این حالت، نیم‌ساز زاویه‌ای که عقربه ساعت‌شمار با عدد 12 می‌سازد، جهت شمال را نشان می‌دهد. حتماً می‌دانید که نیم‌ساز، خطی است که یک زاویه را به دو قسمت مساوی تقسیم می‌کند. البته این نوع جهت‌یابی تا حدود چند درجه امکان خطا دارد و هر چه به خط استوا نزدیک‌تر باشیم، امکان خطای آن بیشتر است.
اما راستی، اگر هوا ابری باشد و خورشید پشت ابرها پنهان شده باشد، چگونه می‌توان از این روش استفاده کرد؟
در این حالت باید از تکه چوب صاف و یک ورق کاغذ سفید استفاده کنید. چوب را به شکل عمودی روی کاغذ نگه دارید. سایه چوب، روی کاغذ سفید می‌افتد و شما می‌توانید جهت تابش نور خورشید را پیدا کنید.
استفاده از وضعیت آب‌وهوا
تصور کنید که در جنگل سرگردانید و ساعت مچی‌تان را هم در خانه جا گذاشته‌اید. در این حالت باید سعی کنید از اطلاعات عمومی‌تان، از وضعیت هوا و محیط اطراف استفاده کنید. مثلاً ما می‌دانیم که باد اغلب از سمت غرب می‌وزد. یا جهت خمیدگی تنه درختان هم می‌تواند به ما کمک کند. تنه تک درخت‌ها معمولاً به شکل مشخصی به طرف شرق انحنا پیدا می‌کنند. حتی جهت رویش خزه‌ها روی تنه درخت‌ها هم می‌تواند به جهت‌یابی ما کمک کند، معمولاً خزه‌ها روی قسمت‌های مرطوب‌تر تنه درخت بیشتر می‌رویند، پس هر طرف که خزه بیشتری داشته باشد، یعنی طرف غرب است.
استفاد ه از آسمان شب
وسط جنگل هستیم. با همه راه‌هایی که گفتیم، باز هم نتوانسته‌اید جهت را پیدا کنید. هوا تاریک شده است. حالا چه می‌کنید؟ در این حالت خورشید و خزه‌های روی تنه درختان نمی‌توانند به شما کمک کنند. اما نگران نباشید، در این وضعیت، ستاره قطبی به شما کمک می‌کند.
در نیمکره شمالی زمین، ستاره قطبی جهت شمال را نشان می‌دهد؛ یعنی اگر روبه آن بایستیم، روبه شمال خواهیم بود.
برای یافتن ستاره قطبی راه‌های مختلفی وجود دارد:
1- به‌وسیله مجموعه ستاره‌های «دب‌اکبر»؛ همان‌طور که می‌دانید، صورت فلکی دب‌اکبر شامل هفت‌ستاره است که به شکل یک ماهیتابه قرار گرفته است، یعنی چهار ستاره تشکیل یک چهارضلعی را می‌دهد. هرگاه دو ستاره‌ای را که لبه بیرونی ماهیتابه را تشکیل می‌دهد، به هم وصل کنیم و 5برابر فاصله میان دو ستاره را به جلو برویم، به ستاره قطبی می‌رسیم.
2- به‌وسیله مجموعه ستاره‌های «ذات‌الکرسی»: این مجموعه شامل 5 ستاره است که به شکل حرف انگلیسی «دبلیو»(w) قرار گرفته‌اند. هرگاه ستاره وسط w را حدود 5 برابر به جلو امتداد دهیم، به ستاره قطبی می‌رسیم.
3- ستاره قطبی، خود آخرین ستاره دسته ماهیتابه کوچک است. ماهیتابه کوچک یا «دب‌اصغر» مجموعه ستاره‌هایی است که چندان پرنور نیستند و گاه ممکن است به‌راحتی دیده نشوند.
به هرحال ستاره قطبی، ستاره پرنوری است که می‌تواند جهت شمال را به شما نشان دهد. دیگر راه شمال را پیدا کرده‌اید و جای نگرانی نیست، اما فراموش نکنید که وقتی به طبیعت می‌روید حتماً نقشه و قطب‌نما به همراه داشته باشید.
