نقش حشرات بر زندگی شهری یکی از عمده مسائلی است که بطور مستقیم و غیر مستقیم تاثیر گذار است و چه بسا استفاده بیش از حد از طراحی چند پوشش گیاهی می تواند اکوسیستم جمعیت حشرات را در یک اقلیم شهری تحت شعاع قرار دهد. سفیدبالک نام آشنای مردم و رسانه هایی است که چند سال قبل از تابستان 93 آغاز و مساله حیاتی در رفت و آمد مردم را در زندگی شهری بر هم زد و از زیبایی بصری بوستان ها بطور چشمگیری کاسته شد. فرضیه هایی که این حشرات کوچک جثه بیماریزا هستند از جمله نگرانی های مردم شده بود و خروجی تمام این دغدغه ها چیزی جز آلودگی بصری و تنفسی را نداشت. برای تحقیق درباره سفیدبالک هایی که در سال 94 جمعیت شان از مرز جمعیت انسانی فراتر می‌رفت، یک کارگروه علمی تشکیل شد. قرارداد موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور و سازمان بوستان ها و فضای سبز شهر تهران متشکل از اساتید و متخصصین موسسه، کارشناسان گیاهپزشکی مراکز تحقیقات آموزش و مشاوره فضای سبزمناطق 22 گانه تهران (موسوم به کلینیک های گیاهپزشکی) و با مدیریت و هماهنگی سازمان بوستان ها و فضای سبز شهر تهران صورت گرفت. این کارشناسان از جای جای مناطق تهران برای مبارزه با جمعیت رو به افزایش این مهمان ناخوانده، توسط این کارگروه علمی تربیت شدند. دیگر تمام نگاه ها به عملکرد و خروجی های علمی کارگروه " شبکه مراقبت از سفیدبالک توت" در سراسر تهران معطوف شد. مدتی نگذشت که علل ها و معلول ها مشخص شد. این آفت خانمان سوز شهری، میزبان های زیادی داشت که سازگارهای اقلیمی متعددی با پوشش گیاهی پیدا کرده بود و دو میزبان اصلی آن در شش ماهه اول سال توت و در شش ماهه دوم سال درختان زیتون بودند، جالب اینجا بود که دو گونه Aleuroclava و Bemisia از جمله سفیدبالک هایی بودند که در میزبان توت فعالیت داشتند اما Aleuroclava با جمعیتی فعال تر از گونه دیگر بر میزبان گیاهی پیروکانتا، یاس زرد، بربریس، ترون فعالیت می کرد. مطالعات نشان داد: در درختچه های ترون، پیروکانتا و بربریس تا مرحله تخمگذاری و نوزادی پیش رفت و حشره به بلوغ نمی رسید. فرضیه این تکامل سفیدبالک در اکوسیستم شهر، مساله بسیار مهمی بود که کم کم جمعیت کاهشی آن در سال 95 و 96 با ردیابی دشمن اختصاصی آن، دو زنبور پارازیتوئید Encarsia و Eretmocerus در سال 96 بر روی میزبان توت آلوده به سفیدبالک تهران گزارش شد و تصمیم کارگروه سفیدبالک بخاطر حضور این دو حشره مفید جهت سُکنا گزینی در فضای سبز نحوه مبارزات را بصورت آبشویی روزانه درختان توت، هرس سبز، عدم استفاده از کود ازته و سم شیمیایی بطور جدی در دستورکار اجرایی قرار گرفت.آمار دقیق هفتگی از مناطق تهران، توسط کارشناسان گیاهپزشک شهرداری رصد میشد و به موازات جمعیت حشرات مفیدی چون بالتوری سبز، کفشدوزک ها، سن های شکارگر، مگس سیرفید گزارش و تصمیمات کنترلی در کارگروه جهت اجرا ابلاغ میشد. در سال 97 و 98 اوج فعالیت این دو زنبور در بعضی از مناطق تهران در جلسات کارگروه گزارش شد. در سال 97 با وجود روند کنترلی این آفت، گونه دیگری از سفید بالک بنام پیلوس موری بر روی درختان توت در بعضی از مناطق با جمعیت کم گزارش شد. اما چرا سفیدبالک های توت جمعیت شان کم شد؟ به طبع نمی توان گفت با شدت گرمای تابستانه هرساله به اوج و با سرمای زمستانه از بین رفتند، درختان توت و زیتون که پابرجا در فضای سبز باقی ماندند! ، به طور حتم عوامل داخلی و خارجی زیادی در کاهش جمعیت سیر عظیمی از این آفت نقش داشت شامل: ممنوعیت کاشت درختان توت و زیتون در سطح شهر، آبشویی های مستمر و هدفمند درختان توت و زیتون توسط عوامل نگهداشت فضای سبز، جمع آوری برگهای توت در فصل پاییز، عدم استفاده از سموم شیمیایی و کود ازته در اوج طغیان سفیدبالک ها، رشد 50 درصدی زنبورهای پارازیتوئید سفیدبالک بخصوص در چندین بوستان تهران، رشد جمعیت شکارگران طبیعی در اثر عدم استفاده از سموم شیمیایی، روغن پاشی زمستان درختان زیتون، پایش های مستمر کارشناسی و آموزش محوری به مردم و کارکنان جهت شناخت و مبارزه با سفیدبالک ها در درختان منازل و درختچه ها، پایش سفیدبالک در مکان های خصوصی و نیمه خصوصی از جمله عوامل تاثیر گذار بر کاهش جمعیت این مهمان ناخوانده در سطح شهر بود. ایده های کاربردی از تله های زرد نیز نقش بسزایی داشتند شامل: استفاده از کارت زرد در کانون های آلوده بعد از آبشویی صبحگاهی درختان توت، استفاده از دمنده ها بعنوان دام انداختن حشرات بالغ سفیدبالک.
سفیدبالک ها در حال حاضر در سال 1400 کجا هستند؟ باید گفت سفیدبالک ها در گونه های جدید و با میزبان گیاهی مختلف همچنان زنده هستند. گونه سفیدبالک Aleuroclava در میزبان توت و زیتون جمعیت شان تا کنون به زیر 5 درصد در سال جاری می باشد. نکته دیگر؛ حقیقت آن است امروزه عامل مهمی به نام تغییر اقلیم، سبب شده گونه جدیدی از سفیدبالک که متفاوت از آن گونه ای است که روی درختان زبان گنجشک ظاهر می شود و پراکندگی این سفیدبالک Siphoninus phillyreae (Halliday) بر روی درختان زبان گنجشک دیده شده و همچنان در سطح فضای سبز مساله ساز نیست و از عمده نتیجه گیری مهم اینکه سازگاری و جهش اقلیمی بر روی آفات بعنوان موجودات زنده توسط خودِ ما می تواند به بروز مشکل نقش ایفا کند لذا با بکارگیری مدیریت و علم کارشناسی سعی کنیم در این فصل از تقویت (کوددهی) درختان زبان گنجشک( مخصوصا درختان زبان گنجشک تحت تنش محیطی) حذر کنیم تا با دستان خودمان باعث بروز مشکلات جدی نشویم و با استمرار در پایش ها و با آبشویی درختان آلوده مانع گسترش فعالیت مجدد سفیدبالک ها در میزبان ها و گونه های جدید شویم.
نظر شما