اما ضمن اینکه برگزاری این کلاسها را در جهت تحول نظام آموزشی میدانیم و به فال نیک میگیریم، امیدواریم برگزاری این کلاسها فقط جنبه نمایشی و یا چشم و هم چشمی بین مدارس، معلمان و مناطق نداشته باشد و واقعاً باهدف تحول در نظام آموزشی کشور صورت گیرد و به کاری مقطعی با اهداف کوچکی نظیر آشنا شدن با نرم افزارهای مختلف یا در نهایت ساخت یک لوح فشرده در پایان دوره خلاصه نشود. امیدواریم ضمن اینکه همکاران فرهنگی در این دورهها با جدّیت حاضر میشوند، استفاده از اساتید خبره با آموزش و تمرین در کلاس توأم باشد.
دنیای امروز در حال پیشرفت است همانگونه که حتی دبیران فیزیک و علوم تجربی در درس ماشینهای ساده برای دانشآموزان بیان میکنند که ماشینهای ساده کار را سادهتر میکنند، اما نقش رایانه بهعنوان یک ماشین مرکب علاوه بر سادهتر کردن کارهای روزمره باعث میشود با تکیه بر فناوری، لوحهای فشردهای ساخته شود که در امر آموزش دانشآموزان بسیار مؤثر خواهد بود.
باید با متکلّم بودن دبیر در کلاسهای درس خداحافظی کرد! باید به دانشآموزان این فرصت را بدهیم که بتوانند درس را بیش از یکبار و درست مثل بار اول از زبان معلم بشنوند، شاید بعضی از دانشآموزان واقعاً نیاز دارند مطالب درسی برایشان چندباره تکرار شود و یا ممکن است دانش آموزی درس خاصی را غایب بوده یا نیاز به یادگیری درس به شیوه معلم دلخواه خود داشته باشد.
قبول کنیم که معلمان هم همانند انسانهای دیگر شاید قادر نباشند همیشه آنطورکه دلخواه خودشان است تدریس کنند. آرام نبودن جوّ کلاس، آماده نبودن فضای آموزشی، مشکلات دبیران، فرّاربودن مطالب از ذهن دبیر، عدمتوالی و برنامه ریزی ذهنی مناسب توسط دبیر، عدممدیریت زمان و دهها عامل دیگر از جمله عواملی هستند که ممکن است بر ذهن تدریسکننده تأثیر منفی داشته باشند و عدمموفقیت یا موفقیت نسبی دبیر را همراه داشته باشند، درصورتیکه عملاً خود دبیر هم ممکن است در بسیاری از جلسات تدریس از فعالیت خود رضایت نداشته و یا در خوشبینانهترین حالت رضایت نسبی داشته باشد.
تجربه دبیر
صاحب این قلم با داشتن 17 سال تجربه تدریس در پایهها و دروس متفاوت و نهایت سعی و کوشش در امر تدریس و یاددهی به دانشآموزان اعتقاد دارد با خوشبینی زیاد حداکثر در نیمی از کل ساعات تدریس، موفقیت 80 درصد و بالاتر را داشته است و در حدود 25 درصد جلسات تدریس، موفقیت 60 تا 80 درصد و در 25 درصد ساعات تدریس باقیمانده، موفقیت کمتر از 60 درصد را داشته است که باید علت یابی شود. موارد ذکر شده وضعیت کلی دبیری بوده که در نوع خود و به تأیید 2 معلم راهنما در زمان تحصیل، در درس تمرین معلمی (کارورزی) ضمن موفقیّت کامل، موفق به اخذ نمره 20 در هر 2 ترم کارورزی شده است (لازم به ذکر است که نمره این درس به دانشجویان دیگر حتی به صدم نمره داده شده است؛ مثلاً نمره 01/19) ، درنظر بگیرید دبیری را که در 2 نوبت کار میکند (نگارنده هم خود چندین سال همین شرایط را تجربه کرده است).
به جرأت میتوان گفت بیش از 9 ساعت تدریس، با قدم زدن مداوم در کلاسهای درس پرسش و پاسخ و فعالیت جانانه همراه است و این نوع فعالیت را تنها آنانی که در کلاسهای درس تدریس کردهاند و تجربه یاددهی داشتهاند با اعماق وجود خود درک میکنند. شاید شما خواننده محترم هم حق بدهید که توان دبیر در آخرین ساعات تدریس کمتر شده باشد و همزمانی این مسئله با خستگی زیاد دانشآموزان، هم بر کیفیت یادگیری اثر منفی دارد و هم انرژی بیشتری میطلبد، هرچند ممکن است به دلیل تکرار چندباره درس و یاددهی مطلوبتر دبیر، یادگیری دانشآموزان مطلوبتر باشد.
انتظارات فراگیران
مجدداً تأکید میکنم که باید با شیوههای نمایشی برگزاری دورهها خداحافظی کرد، واقعاً و باتمام وجود باید برنامه ریزی اصولی انجام داد و به این امر زمان لازم را اختصاص داد.
با کنکاشی که به کمک تعدادی از فراگیران این کلاسها انجام شد آنها از اینکه یکسال یا نیم سال تحصیلی و هر هفته 2 نیم روز را به یادگیری تولید محتوای الکترونیک اختصاص دهند اما هیچ امتیازی برای آنها وجود نداشته باشد، گلهمند بودند، حتی این کلاسها بهعنوان ساعات آموزش ضمن خدمت هم برای آنها محسوب نمیشود و این جای سؤال، تعجب و تأسف دارد و از این باب نظر معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیسجمهور به این مسئله جلب میشود و تقاضای توجه بیشتر به ضرورت این دورههای تخصصی خاص و ویژه برای معلمان و اختصاص اعتبار لازم برای اجرای این دورهها مدنظر فرهنگیان کشور است. واقعاً نمیتوان انتظار تحول فراگیر در آموزش و پرورش را داشت امّا نسبت به صدور یک گواهینامه ضمن خدمت برای افرادی که وقت و انرژی صرف میکنند و با وجود دوری راه با عشق و علاقه فراوان در کلاسها حاضر میشوند، بیاعتنا بود.
آموزش با شیوه جدید
در هدفگذاری تولید محتوای الکترونیک نباید هدف آموزش رایانه باشد چرا که معلمان به جز آن دسته که رایانه تدریس میکنند از این بخش استفاده عمومی میبرند اما آنچه در این کلاسها اهمیت دارد ایناست که برای هر درس یک کتاب درسی که در یک جلسه و توسط معلم تدریس میشود به شیوه خود معلم تولید شود و این امر میتواند در بهترین شرایط آرمانی و روحی و روانی معلم صورت گیرد. درواقع در زمان تدریس معلم فشار حاصل از یک گروه از دانشآموزان را بر دوش خود احساس نمیکند و میتواند با فراغ بال تدریس کند.
با لحاظ شدن همه آیتمهای لازم برای یادگیری دانش آموز، لوح فشردهای که تهیه میشود بهجای تدریس خود معلم در طول سال تحصیلی برای دانشآموزان در هر جلسه به نمایش در میآید و بدین ترتیب میتوان تمام محتوای کتاب درسی را بهصورت لوح فشرده در آورد تا دانشآموزان ضعیف، متوسط و یا حتی قوی بتوانند چندین بار مطالب درسی را در منزل مرور کنند و با ابتکارات و خلاقیتهایی که شخص سازنده لوح در آن ایجاد میکند عملاً علاقه دانشآموز به یادگیری افزایش خواهد یافت و دبیران از انرژی خود در جهت توضیحات بیشتر و بهروزتر در کلاس درس استفاده میکنند.
پس بهتر است آموزش دبیران که اکنون آغاز شده است با جدّیت، تشویق و یک برنامهریزی اصولی و منسجم ادامه یابد. در این راستا پیشنهاد میشود با برنامهریزی نیروهای مازاد آموزش و پرورش بجای حضور در مدرسه، صرفاً در این کلاسها شرکت کنند تا سالهای بعد بتوانند با دست پرتر در کلاسهای درس یا رسته شغلی ویژه خود حضور مؤثرتر داشته باشند.
پر مسلم است که در این دوره هدف، آموزش رایانه به همکاران فرهنگی نیست هرچند آموزش رایانه پیش نیاز شرکت در دوره محسوب میشود.
حذف مشکل همیشگی
در ساعات تدریس معلّم، بعضی از دانشآموزان مشغول نوشتن هستند و همزمان به درس هم گوش میدهند، بعضی نمینویسند، بعضی به اشتباه مطالب را از روی تخته سیاه وارد دفتر خود میکنند و بعضی مواقع شاید در پایان کلاس با به صدا درآمدن زنگ موفق به نوشتن مطالب یادداشت شده درس در دفتر خود نشوند. پس اگر تدریس در بهترین حالت ممکن هم صورت گیرد ممکن است با موانعی از قبیل مواردی که بر شمرده شد، مواجه شود که از کیفیت مطلوب برای یادگیری دانشآموزان میکاهد. درصورتیکه لوحهای فشرده آماده تولید محتوا بر تمام این کاستیها خط بطلان خواهند کشید.
محاسن و معایب محتوای الکترونیک
محاسن: آموزش از طریق لوحهای فشرده تولید محتوا باعث میشود آموزش یک درس به چندین کلاس مختلف بهصورت کاملاً یکسان داده شود. شاید در بعضی از مواقع دبیر قسمتهایی از درس را در یک یا چند کلاس درس با تأکید کمتر بیان کند و حتی از قلم بیندازد درصورتیکه انتظار او از دانشآموزان فهم کامل آن مطلب درسی است و انتظار دارد موقع امتحان از آن قسمت بهخصوص هم مثل دیگر مطالب، دانشآموزان امتحان پس بدهند.
معایب: تولید محتوا یک امر زمان بر است و شخصی که تصمیم به تولید محتوا دارد باید بتواند با نرم افزارهای مختلف کیفیت کار خود را بالا ببرد که زمان و حوصله زیادی را میطلبد. از سوی دیگر با توجه به پیشرفت علم و کشفیات جدید و نیاز دانشآموزان به یادگیری به روز (به روز شدن مطالب) بعد از زمانی چند لوحهای فشرده جدیدی باید ساخته شود و جایگزین لوحهای قدیمیتر شود.