ورزش بسکتبال در سال 1891 میلادی توسط آموزگاری به نام دکتر «جیمز نای اسمیت» ابداع و در ورزشگاه «اسپرینگ فیلد» ماساچوست به نمایش درآمد.
در آن زمان به جای حلقه‌های گل از سبدهای مخصوص که به شکل زنبیل بودند استفاده می‌شد، که توپ پس از گل شدن درون آنها قرار می‌گرفت. پس از هر بار گل شدن توپ را با نردبان از درون سبد بیرون می‌آوردند و به این وسیله بین‌طرفین در جریان بازی قرار می‌دادند.
هدف اصلی از ایجاد چنین ورزشی فعالیت در محیط سر‌بسته‌ای در فصل زمستان بود تا ورزشکاران بتوانند در این فصل نیز فعالیت داشته و با ورزش فرم بدنی و وضعیت جسمانی خود را در حد مطلوب حفظ نمایند.
به همین جهت تعداد بازیکنان نامحدود بود و هر دفعه می‌توانستند از هر تعداد دلخواه برای بازی استفاده نمایند که کم‌کم قوانینی برای انجام بازی و سایر قسمت‌ها وضع نمودند به طوری که تعداد بازیکنان هر طرف 9 نفر تعیین گردید و سپس به 7 نفر تقلیل یافت و بالاخره این تعداد به عدد 5 رسید و در این عدد ثابت ماند.
هر بازیکن می‌توانست در موقع وقوع خطا به جای کلیه بازیکنان خود پرتاب آزاد انجام دهد. هر تیم می‌توانست از شروع تا پایان بازی توپ را در زمین خود به طور دلخواه نگه دارد. هر دفعه که توپ گل می‌شد بازی یا بین طرفین یا جامپ‌بال از وسط زمین ادامه می‌یافت. بازیکنان بلندقد می‌توانستند در نزدیک سبد قرار گیرند و توپ را به آرامی به سبد بیندازند.
قبل از میلاد مسیح در آمریکای جنوبی و در شبه‌جزیره بوکاتان، مراسم مذهبی اجرا می‌شد. در این مراسم در محوطه‌ای که دور تا دور آن را مجسمه‌های خدایان فرا گرفته بود شرکت‌کنندگان توپی را که از ساقه و برگ گیاهان مقدس درست شده بود به درون حفره‌هایی که در زمین ایجاد شده بود، می‌انداختند.
این جشن مذهبی که به بسکتبال امروزی شباهت داشت «پوک تا پوک» نامیده می‌شد. در قرن شانزدهم میلادی نیز در کشور مکزیک ورزشی به همین شکل اجرا می‌شد و تیم برنده می‌توانست لباس هر یک از تماشاچیان را به عنوان جایزه درخواست کند.
دکتر «جیمز نای اسمیت» با مشکل جدی روبه‌رو بود. او با تعدادی دانش‌آموز ناآرام و پرانرژی کار می‌کرد و به دنبال راهی برای از بین بردن انرژی جسمانی این دانش‌آموزان می‌گشت.
مشکل اساسی «نای اسمیت» در فصل زمستان و زمانی که میدان‌های ورزشی در زیر لایه‌ای از یخ و برف پنهان می‌شد، بروز می‌کرد. سالن‌های سرپوشیده چندان وسیع نبود که بتوان در آنجا بیسبال یا فوتبال بازی کرد.
«نای اسمیت» دو سبد مخصوص چیدن هلو را در دو طرف سالن ژیمناستیک آموزشگاه که ابعادی در حدود 8/19 و 7/13 متر داشت در ارتفاع 3 متری از سطح زمین نصب کرد.
او این ایده را از بازی لاکروس کانادایی‌ها گرفته بود که در آن هدف بازیکنان انداختن توپ فوتبال به داخل سبدها بود و هر تیم شامل 9 نفر می‌شد.
پس از این که تعداد بازیکنان به 5 نفر رسید و تکنیک‌های جدیدی مثل شوت جفت ایجاد شد توجه بسیاری از جوانان و نوجوانان به این ورزش جذب شد.
در سال 1936 ورزش بسکتبال برای اولین بار در مسابقات المپیک برلین که در آن 21 تیم شرکت کرده بودند، اجرا شد.
ورزش بسکتبال از ابتدای امر مورد توجه خانم‌ها نیز قرار گرفت و اولین تیم بانوان در سال 1891 میلادی در محل کار یا دانشکده مخترع آن تشکیل شد و در سال 1899 نیز برای اولین بار کتاب قانون بسکتبال برای بانوان منتشر شد.
بررسی و مطالعه قوانین و مقررات این بازی در گذشته و تغییرات آن بازگو کننده جالبی از جنبه‌های مختلف گسترش این ورزش می‌باشد. بدین معنی که بسکتبال در ابتدا خیلی آرام و آهسته اجرا می‌شد و به قدرت جسمانی کمتری نیاز داشت.
زمین بازی در مراحل اولیه گسترش این ورزش به سه قسمت تقسیم می‌شد و بازیکنان هر ناحیه تنها می‌توانستند در منطقه مربوط به خود به فعالیت بپردازند. بعدها که بازی از سرعت بیشتری برخوردار شد زمین بازی نیز به دو قسمت تبدیل گردید.
در آغاز پیدایش بسکتبال بازیکنان مجاز بودند تنها یک بار توپ را به زمین بزنند. بعدها این تعداد به دو یا سه بار افزایش یافت. در حال حاضر این تعداد محدود نبوده و بازیکن مجاز است با توجه به موقعیت خود در زمین بازی پس از در اختیار گرفتن توپ هر چند بار که مایل باشد آن را به زمین بزند.
بسکتبال حرفه‌ای آمریکا(NBA)
زمان شروع رقابت‌های بسکتبال حرفه‌ای آمریکا موسوم به ان.بی.ای(NBA) به ششم ژوئن سال 1946 برمی‌گردد. این مسابقات در ابتدا تحت نام BAA برگزار می‌شد، اولین رئیس این اتحادیه «موریس پادولوف» بود. در سوم آگوست سال 1949 NBL (لیگ بسکتبال ملی) نیز تشکیل شد و سه تیم از تیم‌های حاضر در BAA به این لیگ پیوستند. مسابقات حرفه‌ای BAA در فاصله سال‌های 1947 تا 1949 به NBA تغییر نام داد.
در رقابت‌های بسکتبال حرفه‌ای آمریکا تیم‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند، به تیم‌های فدراسیون شرق و فدراسیون غرب.
- تیم‌های فدراسیون شرق:
منطقه آتلانتیک:
بوستون سلتیکز- نیوجرسی نتز- نیوریورک نتز- فیلادلفیا 76 ارس- تورنتو راپترز
منطقه مرکزی:
شیکاگو بولز- سلوتلند ساوالیرز- دیترویت پیستونز- ایندیانایا کرز
منطقه جنوب شرقی:
آتلانتا هاوکز- چارلوت بوبکیتز- میامی هیت- ارولاندو مجیک- واشنگتن ویزارد
- تیم‌های فدراسیون غرب:
منطقه شمال غربی:
دنوناگتز- منیسوتا تیمبرولوز- پورتلند تریل بلازرز- ستل سوپر سونیکز- اوتاجاز
منطقه پاسیفیک:
گلدن استیت واریورز- لوس آنجلس لیکرز- لوس‌آنجلس کلیپرز- فونیکس سانز- ساکرا منتو کینگز
منطقه جنوب غربی:
دالاس موریکز- هوستون راکتز- ممفیز گریزیلیس- نیواورلند هورنتر- سن آنتونیواید
معروف‌ترین بازیکنان NBA
- کریم عبدالجابر
- ریک باری
- الگین بایلور
- لاری برید
- ویلت چامبرلین
- تیم دونکان
- جولیوس اروینگ
- لبورن جیمز
- مجیک جانسون
- مایکل جردن
- جورج میکان
- حکیم اولا جوان
- شکیل اونیل
-اسکار رابرتون
- بیل راسل
- جری وست
قوانین بسکتبال
بسکتبال در چهار دوره 10 دقیقه‌ای (بین‌المللی) یا 12 دقیقه‌ای(NBA) انجام می‌شود. زمان استراحت بین تایم اول و دوم و بین تایم سوم و چهارم 2 دقیقه و بین تایم دوم با سوم (بین دو نیمه) 10 دقیقه است. وقت اضافی در این ورزش 5 دقیقه است. پس از استراحت بین دو نیمه زمین حمله و دفاع دو تیم عوض می‌شود.
زمان‌های مذکور زمان واقعی بازی است. زمانی که توپ در جریان نیست وقت بازی متوقف می‌شود. مثلاً زمانی که خطایی رخ داده یا هنگام پرتاب آزاد زمان متوقف می‌شود.
به همین دلیل زمان انجام یک بازی کامل بیشتر از مجموع عددی زمان‌های ذکر شده است و معمولاً حدود دو ساعت طول می‌کشد. در این رشته، هر تیم 5 بازیکن در زمین دارد و می‌تواند حداکثر 7 بازیکن ذخیره نیز داشته باشد.
تیم‌ها مربی‌ای برای نظارت بر استراتژی بازی دارند و ممکن است هر تیمی کمک مربی، مدیر، آمارگیر، دکتر و بدن ساز نیز داشته باشد. لباس بازی برای زنان و مردان بلوز بی‌آستین و شلوارک است و نام تیم در جلوی بلوز و شماره بازیکن در پشت و جلوی آن نوشته شده است.
در باز‌های بین‌المللی شماره‌های بازیکنان از 4 تا 15 است. بازیکنان بسکتبال معمولاً از کفش‌های ساقه‌دار استفاده می‌کنند تا از مچ پا حفاظت بیشتری کند.
