برپایی روز ملی صادرات نیز گامی در جهت حمایت از صادرات غیرنفتی محسوب می‌شود.
همچنین در شش‌ماهه نخست سال‌جاری نیز با تداوم روند رو به رشد توسعه صادرات غیرنفتی، میزان صادرات نسبت به مدت مشابه سال قبل 58 درصد رشد داشته و از نظر ارزش نیز این رقم از رشد 7/4 میلیارد دلاری مدت مشابه سال قبل به 4/7 میلیارد دلار در نیمه نخست سال‌جاری رسیده است.
از نظر وزنی نیز در مدت مذکور 9/15 میلیون تن کالای غیرنفتی صادر شده که نسبت به رقم 11 میلیون تنی در مدت مشابه سال قبل رشد 7/44 درصدی را نشان می‌دهد. در حالی که رشد صادرات غیرنفتی در نیمه نخست سال 84 نسبت به مدت مشابه سال قبل 4/49 درصد، سال 83 نسبت به 82 معادل 7/16 درصد و در سال 82 نسبت به 81 از رشد 2/33 درصدی برخوردار بوده است. این رقم در نیمه نخست سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته به 58 درصد رسیده است. با این روند میزان رشد صادرات غیرنفتی در نیمه نخست سال‌جاری با رقم 4/7 میلیارد دلاری نزدیک به رقم 6/7 میلیارد دلاری مجموع سال 83 بوده است. اما با این وجود دستیابی به جهش صادراتی و اقتصاد بدون نفت با چالش‌های بسیاری مواجه است، پرداخت با تأخیر و کاهش درصد جوایز صادراتی به بهانه هدفمند کردن پرداخت این جوایز، عدم تحقق وعده‌های دولت در زمینه اعطای تسهیلات با بهره تک‌رقمی 9 درصدی، نبود ماندگاری در بازارهای هدف، عدم تخصیص یارانه‌های احداث پایانه‌های صادراتی، کاهش سهم برخی بخش‌های اقتصادی در صادرات و کافی نبودن حمایت‌های دولت از صادرات غیرنفتی در مقایسه با دیگر کشورها از جمله این چالش‌ها است.به بهانه 29 مهرماه روز ملی صادرات، گلایه‌های برخی صادرکنندگان در زمینه نبود حمایت کافی از صادرات غیرنفتی و دیدگاه‌های مهدی غضنفری رئیس سازمان توسعه تجارت ایران نسبت به این انتقادات را جویا شده‌ایم.
از دو سال پیش پرداخت یارانه 5 میلیارد تومانی برای احداث پایانه‌های صادراتی مصوب شده است اما دولت از پرداخت این یارانه خودداری می‌کند.
رئیس اتحادیه صادرکنندگان گل و گیاه با بیان این مطلب با گلایه از عدم رونق صادرات گل و گیاه طی سال‌های اخیر می‌گوید: به‌دلیل حل نشدن مشکلات، تولید و صادرات گل و گیاه از شرایط مطلوبی برخوردار نبوده و در سال‌جاری نیز جهش صادراتی اندکی نسبت به سال گذشته داشته‌ایم.
عجایبی با اشاره به این‌که عمده‌ترین مشکل موجود برای صادرات گل و گیاه، نبود پایانه صادراتی است می‌افزاید: با وجود پیشرفت 40 درصدی کار احداث پایانه گل و گیاه و این‌که دولت قبلی برای حمایت از صادرات این محصول 5 میلیارد تومان یارانه در نظر گرفته بود، اما تاکنون یک میلیارد و 400 میلیون تومان از این مبلغ جذب و 3 میلیارد و 400 میلیارد تومان آن هنوز تأمین نشده و این امر باعث نیمه‌تمام ماندن پروژه شده است.
وی می‌گوید: در دولت جدید هنوز مبلغ یارانه‌ای پایانه صادراتی گل و گیاه تأمین نشده و نتوانسته‌ایم یارانه‌ای دریافت کنیم. همچنین صادرکنندگان گل و گیاه تاکنون رشدی از اعطای تسهیلات 9 درصدی مشاهده نکرده‌اند.
این در حالی است که رئیس سازمان توسعه تجارت ایران با رد ادعای عدم پرداخت یارانه‌های پایانه‌های صادراتی می‌گوید: در مورد پایانه‌ها و نمایشگاه‌ها مشکل آن است که یا صورت وضعیت‌ها را تحویل نداده‌اند یا این‌که سازمان پرداخت اول و دوم را انجام داده اما سایر عوامل در حالی که هنوز پرداخت اول را انجام نداده‌اند، خواستار پرداخت سوم و چهارم توسط سازمان توسعه تجارت هستند که این امر از مسیر توافقات اولیه خارج است و بر اساس توافق سازمان توسعه تجارت منتظر پرداخت سایر عوامل بوده و در این مسیر برای پرداخت سهم خود پیش‌دستی خواهد کرد.
مهدی غضنفری در زمینه پرداخت شدن تسهیلات ریالی 9 درصدی نیز می‌گوید: تسهیلات 9 درصدی صادرات به‌صورت ارزی در بودجه سال‌جاری دیده شده و معادل ریالی برای آن در نظر گرفته نشده است. صادرکنندگان می‌توانند با مراجعه به دو بانک عامل که به هرکدام مبلغ 5/1 میلیارد دلار که 600 میلیارد دلار آن برای کالا و مابقی برای خدمات و سرمایه‌گذاری است تخصیص داده شده با تشکیل پرونده از وام ارزی لایبُر به‌علاوه دو استفاده کنند.
حذف یا پرداخت هدفمند جوایز صادراتی
هدفمند کردن پرداخت جوایز صادراتی با توجه به میزان و فرایند تخصیص این جوایز که اثربخشی آن در توسعه صادرات غیرنفتی را کاهش می‌دهد از جمله مواردی است که از ابتدا مورد تأکید مسئولان وزارت بازرگانی بوده است. بر این اساس سازمان توسعه تجارت در نظر دارد تا برخی حمایت‌ها از توسعه صادرات غیرنفتی به شکل غیرمستقیم صورت گیرد. این در حالی است که برخی صادرکنندگان ترکیب 21 ماده‌ای سازمان توسعه تجارت برای حمایت غیرمستقیم از صادرکنندگان را بدون هیچ تأثیری در رشد صادرات و به‌معنای حذف جوایز صادراتی قلمداد می‌کنند.رئیس اتحادیه صادرکنندگان فرش دستباف با انتقاد از تصمیم اخیر سازمان توسعه تجارت در تغییر روش‌های حمایت از صادرات می‌گوید: سازمان توسعه تجارت در حالی جایزه 3 درصدی صادرات فرش دستباف را حذف کرده که خواستار افزایش آن به 10 درصد شده بودیم.
اکبر هریسچیان با اشاره به روند رو به کاهش صادرات فرش در چند سال اخیر میزان کاهش صادرات فرش در چند ماه نخست سال‌جاری نسبت به سال قبل را 8 درصد دانسته و طولانی شدن زمان پرداخت جوایز صادراتی حتی تا دو سال را موجب ناامیدی صادرکنندگان قلمداد می‌کند و می‌گوید: به‌جای حل این مشکل طرح جدیدی برای حمایت از صادرات تهیه شده که تأثیری در این روند نخواهد داشت چراکه تنها راه چاره برای صادرات فرش افزایش جایزه آن به 10 درصد است.وی پرداخت هزینه‌های نمایشگاهی یا حمایت از بسته‌بندی و پرداخت هزینه‌های تبلیغاتی و این قبیل راهکارها به‌منظور حمایت از صادرات فرش را تصمیماتی فاقد کار کارشناسی می‌داند و می‌گوید: زمانی صادرات فرش 40 درصد از صادرات غیرنفتی را به خود تخصیص می‌داد اما اکنون این روند رو به کاهش است چراکه حمایت از فرش حتی در مقایسه با جایزه صادراتی نساجی و خدمات فنی و مهندسی با این محصول نیز بسیار کم بوده و مظلوم واقع شده است.این در حالی است که رئیس سازمان توسعه تجارت با اشاره به هدفمند کردن پرداخت جوایز صادراتی می‌گوید: در سال‌جاری به هیچ‌وجه کاهش جوایز صادراتی مورد توجه نبوده بلکه این سازمان برای پرداخت هدفمند این جوایز تلاش می‌کند. همچنین همه جوایز صادراتی سال 83 توسط این سازمان تخصیص یافته گرچه ممکن است در فرایند طی مراحل اداری در استان‌ها و تکمیل مدارک صادرکنندگان هنوز برخی از صادرکنندگان جوایز خود را دریافت نکرده باشند.
مهدی غضنفری با اشاره به این‌که در جلسه اخیر شورای عالی صادرات حداقل جوایز صادراتی به میزان 3 درصد به تصویب رسیده و باید منتظر ابلاغ این امر توسط شورای مذکور باشیم، گفت: در زمینه میزان جوایز صادراتی نه‌تنها کاهش درصدی نخواهیم داشت بلکه در برخی کالاهای صادراتی مانند فرش یا زعفران درصد جوایز صادراتی افزایش یافته است.وی افزود: برای جوایز صادراتی سال گذشته 150 میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته شده که 57 میلیارد تومان آن مربوط به پرداخت بدهی‌های معوق سنوات قبل است همچنین برای جوایز صادراتی فرش دست باف نیز نرخ 5 درصدی تصویب شده است.غضنفری با اشاره به هدفمند کردن پرداخت جوایز صادراتی از سال 84 و به‌واسطه برنامه چهارم توسعه گفت: بر این اساس پرداخت غیرمستقیم جوایز صادراتی برای حمایت از صادرکنندگان افزایش خواهد یافت و در حوزه حمل و نقل، تبلیغات، اعزام هیأت‌های بازاریابی و حمایت از حضور صادرکنندگان در نمایشگاه‌ها با تقبل 30 تا 50 درصد هزینه متناسب با بازارهای هدف، این حمایت‌های غیرمستقیم و در واقع پرداخت غیرمستقیم جوایز صادراتی است. در جلسه اخیر شورای عالی صادرات مقرر شد برای حمایت غیر مستقیم از صادرات غیر نفتی نیز تسهیلات دیگری درنظر گرفته شود.
در انتظار تحقق وعده‌ها
با انتشار اخبار ناشی از شیوع وبا در کشورمان و تأثیر این امر بر صادرات میوه و تره‌بار در سال گذشته، از مدت‌ها پیش سازمان توسعه تجارت با برگزاری جلسات تخصصی، پرداخت خسارت به صادرکنندگان را مورد توجه قرار داده اما این وعده هنوز محقق نگردیده است.
رئیس اتحادیه صادرکنندگان میوه و تره‌بار روند کنونی حمایت از صادرکنندگان محصولات کشاورزی را به‌معنای حذف یارانه‌های صادراتی این محصولات دانسته و با اشاره به خسارات صادرکنندگان میوه و تره‌بار به‌دلیل شیوع وبا، طی سال گذشته می‌گوید: با وجود این‌که دولت قول پرداخت خسارت صادرکنندگان را داده بود اما با گذشت یک سال‌و‌نیم از این موضوع هنوز خسارتی پرداخت نشده است. همچنین پرداخت تسهیلات 9 درصدی در حد حرف باقی مانده چراکه بانک توسعه صادرات تنها با پرداخت تسهیلات ارزی موافقت می‌کند که دلیل ریسک بالا و ریالی بودن خریدهای صادرکنندگان و صادراتی نبودن 100 درصد این خریدها قادر به استفاده از این تسهیلات نیستیم. سیدرضا نورایی افزود: رشد صادرات در سال‌جاری بیانگر حل مشکلات نبوده و صادرکنندگان میوه و تره‌بار هنوز با مشکلات زیادی روبه‌رو هستند.این در حالی است که رئیس سازمان توسعه تجارت در زمینه پرداخت نشدن خسارات سال گذشته صادرکنندگان میوه و تره‌بار به‌دلیل شیوع وبا علی‌رغم وعده‌های قبلی می‌گوید: آنچه تاکنون در زمینه حمایت از صادرات غیرنفتی مورد توجه سازمان توسعه تجارت بوده پرداخت جوایز و اعمال سیاست‌های مشوق صادراتی است اما با شیوع وبا و خسارت صادرکنندگان میوه و تره‌بار از آنجا که برای تأمین این خسارت و این شیوه حمایت تاکنون محلی در نظر گرفته نشده بود باید پس از بررسی سازوکارهای مناسب را در پیش گیریم.غضنفری می‌افزاید: برای پرداخت این خسارات در حال بررسی موضوع و تعیین برآورد میزان خسارات وارده به صادرکنندگان میوه و تره‌بار هستیم، این موضوع در حال بررسی سازمان است و با انجام کار کارشناسی این خسارات قابل پرداخت است.
کاهش سهم صادراتی برخی بخش‌های اقتصادی
رئیس سازمان توسعه تجارت در زمینه روند توسعه صادرات غیرنفتی طی نیمه اول سال‌جاری، با اشاره به افزایش حجم قراردادهای صادرات خدمات فنی مهندسی به بیش از 500 میلیون دلار و رشد 12 درصدی این بخش نسبت به مدت مشابه سال قبل می‌گوید: تعداد قراردادهای صادرات خدمات فنی- مهندسی از 13 قرارداد به 19 قرارداد افزایش یافته است. همچنین از نظر بازارهای صادراتی نیز با صدور کالا به 151 کشور جهان رشد 5 درصدی صادرات به بازارهای هدف را شاهد بوده‌ایم.این در حالی است که از نظر سهم ارزشی بخش‌های مختلف اقتصادی کشور در صادرات طی نیمه نخست سال‌جاری و در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته سهم محصولات پتروشیمی و گازها از 21 به 37 درصد و سهم مواد معدنی از 4 به 5 درصد افزایش یافته. این در حالی است که سهم 11 درصدی کشاورزی در این صادرات حفظ شده اما سهم صنعت از 42 به 35 درصد و سهم فرش دستباف و صنایع دستی از 6 به 3 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش یافته است.رئیس سازمان توسعه تجارت در توجیه این کاهش می‌گوید: باید توجه کرد که گرچه سهم برخی بخش‌ها در صادرات غیرنفتی کاهش یافته اما ارزش صادرات طی نیمه نخست سال‌جاری کاهش نیافته است.وی در زمینه رشد صادراتی گروه‌های کالایی می‌گوید: در این مدت محصولات پتروشیمی با 199 درصد، فرآورده‌های دریایی با 196 درصد، میوه‌های تازه، سبزی‌ها و گل و گیاه با 146 درصد، مواد معدنی با 133 درصد، لوازم خانگی برقی با 114 درصد، صنایع چوب و سلولزی 85 درصد، خشکبار 82 درصد، صنایع غذایی 46 درصد، فلزات اساسی 59 درصد و مصالح ساختمانی 54 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد داشته است.
