هم‌اکنون بعد از گذشت قریب به20 سال از پایان جنگ تحمیلی مرزنشینان 5 استان کشور (استان‌های کردستان، کرمانشاه، ایلام، آذربایجان غربی و خوزستان) با میلیون‌ها مین کار‌گذاشته شده دست به گریبانند که با گذشت زمان نه تنها خاصیت انفجاری خود را از دست نداده، بلکه حساس‌تر شده و با کمترین ضربه منفجر خواهند شد.
همچنین بر اثر نزولات جوی، جابه‌جا شده و گاه مسافت‌های طولانی از محل اصلی‌شان فاصله گرفته و یا زیر گل‌‌و‌لای و خار و خاشاک مدفون شده و منتظر قربانی ناآگاهی هستند که دیر یا زود به سراغشان خواهد آمد. البته به این تعداد باید پایگاه‌های متروکه و فعال نزدیک روستاها را اضافه‌کرد که به دلایل فوق با وجود پاکسازی هنوز خطرناک هستند و هراز‌چندی قربانی می‌گیرند.
براساس طرح مشترک 3ساله مرکز تحقیقات تروما وپژوهشکده مهندسی و علوم پزشکی جانبازان که روی پرونده مصدومین از زمان آتش بس تا سال 1382 صورت گرفته نتایج زیر به دست آمده‌اند:
از3 هزار و 713 نفر مصدومین بررسی شده:3/93 درصد مرد، 7/6 درصد زن و از بین آنها، 3/37 درصد جان خود را از دست داده و40 درصد نیز دچار قطع عضو شده‌اند. در بررسی فعالیت‌های منجر به حادثه، در میان 3 هزار و 692 نفر 4/28 درصد به علت چرای دام، 7/6 درصد به دلیل فعالیت کشاورزی و 28/10 درصد به دلیل فعالیت‌های نظامی کشته یا مجروح شده‌اند.
در بررسی آمار افراد مصدوم و نیز کشته شده مشخص شد 6/40 درصد موارد مصدومیت و2/37 درصد موارد فوت شده 18 ساله یا کمتر سن داشته‌اند. اطلاعات موثقی از تعداد مصدومین در طول سال‌های اخیر در دست نیست اما خاصیت مقاومت طولانی‌مدت مین‌ها و غیرممکن بودن پاکسازی 100درصد مناطق آلوده با وجود تلاش‌های پیگیر مرکز مین‌زدایی کشور با نثار چندین شهید و مجروح در این راه، در برگرفتن راهبرد آگاه‌سازی عمومی افراد در معرض خطر در زمینه شناخت مین و مواد منفجره موفق عمل نکرده و انجام طرح‌های آموزشی در این زمینه ضروری است چنانچه طرحی در همین راستا از سوی سازمان بهزیستی با همکاری وزارت آموزش و پرورش در استان‌های آلوده به مین در طول چند سال اخیر اجرا شده است که تا حدودی در کاستن از تعداد قربانیان مؤثر بوده است.
پیام‌هایی درخصوص آگاه‌سازی عمومی با هدف مواجهه صحیح با مین و مواد منفجره عمل نکرده:
از مناطق آلوده به مین فاصله بگیرید
متأسفانه در اکثر مناطق مین‌گذاری شده علامت هشدار دهنده‌ای دال بر وجود مین نصب نشده، اما نبود علائم هشدار دهنده به معنای نبود خطر نیست و نشانه‌هایی وجود دارد که با دیدن آنها می‌توان به وجود مین و مواد منفجره عمل نکرده مشکوک شد ازجمله:
- پایگاه‌های متروکه پاکسازی نشده و حتی پاکسازی شده، پایگاه‌های نظامی فعال، روستاهای مرزی ویران شده، قطعات مین‌ها ومواد منفجره که قبلا منفجر شده‌اند، نشانه‌های جنگ از قبیل ادوات نظامی منفجر شده، خاکریز، پوکه فشنگ و... تغییرات غیرطبیعی در خاک و گیاهان و تپه‌های مصنوعی و...، اسکلت حیوانات و یا مشاهده حیوانات زخمی و ناقص‌العضو، تکه سیم‌هایی که از خاک بیرون آمده باشد، اطراف چشمه‌ها و چاه‌ها و رودخانه‌ها، اطراف پل‌ها و راه‌های عبورومرور، زیر درختان و جاهایی که برای استراحت می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.
مین‌ها و مواد منفجره را لمس نکنید
- نه مین‌ها را پرت کنید نه به طرف آنها شیء پرتاب کنید.
- با دست، پا و یا هیچ ابزاری به مین‌ها و مواد منفجره و اشیای ناشناخته ضربه نزنید.
- به هیچ وجه به فکر پاکسازی راه‌ها و یا خنثی‌سازی مین‌ها نباشید؛ این کار فقط در تخصص تیم مین‌روبی و افراد متخصص است.
- آب هیچ تاثیری بر خاصیت انفجاری مین‌ها ندارد، با انداختن مین‌ها به داخل رودخانه‌ها و چشمه‌ها این محل‌ها را آلوده نکنید.
- مین‌ها را داخل آتش قرار ندهید و مناطق آلوده را به آتش نکشید. این کار مین‌ها را حساس‌تر می‌کند و سبب هم‌رنگ شدن مین‌ها با محیط اطراف شده و تشخیص آنها را دشوار می‌کند.
- سیم‌های بیرون آمده از خاک را نکشید، احتمالا این سیم‌ها چندین مین را به هم متصل کرده و باعث انفجار همزمان آنها می‌شود.
- سیم‌های خاردار اطراف پایگاه‌های متروکه یا در نقاط مرزی را جابه‌جا نکنید، شما با این کار جان عابرین و یا مسافرینی را که با منطقه آشنا نیستند به خطر خواهید انداخت.
- از جمع‌آوری مین‌ها و مواد منفجره عمل‌نکرده به‌منظور فروش جدا خودداری کنید.
- اطلاعات صحیح خود در مورد مین‌ها
و مواد منفجره عمل‌نکرده را در اختیار دیگران قرار دهید.
از راه‌های مطمئن بگذرید
- از ساکنین محلی و افراد مطلع درباره راه‌های مطمئن عبور و مرور در نواحی آلوده به مین کمک بگیرید.
- حتی‌المقدور در روز سفر کنید.
- از راه‌های سنگفرش و آسفالت و محل‌های گذر عمومی عبور و مرور کنید.
- اگر جاده با تنه درخت و یا هر مانع دیگری مسدود شده بود راه خود را تغییر ندهید.
- اگر مجبورید دام‌هایتان را از مناطق آلوده عبور دهید، به تعداد کم و درصورت امکان آنها را به هم ببندید.
- اگر حیوانی از گله جدا شد و وارد منطقه مین‌گذاری شد به‌هیچ‌وجه برای کمک به آن وارد منطقه آلوده نشوید.
- اگر در منطقه مشکوک به وجود مین گیاه می‌چینید کمی بالاتر از سطح زمین گیاهان را قطع کنید.
- در مناطق مشکوک به وجود مین آتش روشن نکنید. اگر مجبور به این کار شدید، آتش را روی چند تخته سنگ و بالاتر از سطح زمین روشن کنید.
- در مناطق آلوده به‌هیچ وجه از جاده‌های اصلی خارج نشوید. درختان مثمر دست نخورده در اطراف می‌تواند دلیلی بر وجود مین باشد.
- اگر چند نفر با هم از منطقه آلوده به مین حرکت می‌کنید، 10 تا 15 متر از هم فاصله گرفته و پشت سر هم حرکت کنید.
علائم هشداردهنده را بشناسید
- علائم هشداردهنده معمولا به شکل چیدن چند تخته سنگ روی هم، پرچم قرمز و یا علامت جهانی اسکلت کله انسان با دو تا استخوان به حالت ضربدر است و یا تابلوهایی که روی آنها نوشته شده است خطر مین.
- علائم هشدار دهنده در مورد مین‌ها را دست‌کاری نکنید زیرا شما با این کار جان دیگران را به خطر می‌اندازید.
- و سرانجام دیگران را از وجود این دشمنان خاموش آگاه کنید.
