حالا هم، با وجود قفلهای خیلی پیشرفته مجهز به آخرین فناوری، هنوز مردم بومی جاهای مختلف دنیا، از قفلهای سنتی خودشان استفاده میکنند، هرچند که قدرت این قفلهای سنتی بیشتر در باوری است که این مردم نسبت به آنها دارند تا در کارایی شان.
مردم بومی همه جا به طبیعت نزدیکترند، برای همین در قفلهایشان نشانههایی از طبیعت میبینی؛ و مثل همه ساختههای دیگر مردم بومی، این قفلها بر اساس اعتقادها و نوع نگاه این مردم به جهان ساخته میشوند، برای همین آشنایی با آنها، ما را با مردم بومی آشناتر میکند.
قفلهایی که اینجا میبینی ساخته دست مردم آفریقاست؛ قفلهایی که این مردم برای در خانهها، آشپزخانهها، مکانهای مقدس و انبارهای غلهشان استفاده میکنند و همیشه از نسلی به نسل بعد منتقل میشوند. هر کدام از این قفلها نامی دارد که بر اساس پیامی که منتقل میکند، یا شخص، اسطوره یا حکایتی که به آن اشاره دارد، انتخاب شده.
هر چند این قفلها برای کاربرد خاصی ساخته شدهاند، اما باز مثل همه اشیای کاربردی مردم بومی، جذابیتها و زیباییهای خاص و منحصر به فردی دارند. پس بیا با هم آنها را تماشاکنیم!
این قفل متعلق به مردم «بامانا» است، قبیله ای که در مالی زندگی میکنند. طبق سنت این مردم، قفلها را آهنگران، با استفاده از قالبهایی با کیفیت خوب میسازند. این آهنگران در عین حال که در کار با فلز و ریختهگری مهارت دارند، کار با چوب را هم خیلی خوب میشناسند و همه وسایل چوبی مردم بامانا را هم برایشان میسازند
مرد اسبسوار بالای این قفل «هُگُن» ، رئیس قبیله دُگُنهاست، قبیله ای در «مالی» در شمال غربی آفریقا. هُگُن نقش میانجی و قاضی دُگُنها را دارد. او در ضمن نگهبان و سرپرست جامعه هم هست و مسئول نگهداشتن ارتباط میان مردم قبیله و روح بیشه و همینطور ارواح گذشتگان.
به قفل که نگاه میکنی، استحکام و تعادل را در فرم آن احساس میکنی، در عین حال به نظرت ایستا نمیآید و حرکت را هم در آن میبینی. به ظرافت طرحهای تزئینی آن دقت کن! همه این ویژگیها این قفل را به یکی از شاهکارهای هنری دُگُنها تبدیل کرده
طرح این قفل کوچکِ در انبار غله، تک و منحصربه فرد است و بدن یک تمساح را نشان میدهد. تمساح در فرهنگ مردم «کُرُمبا» قبیلهای در بورکینافاسو، نماد روح محافظت از خانواده در برابر سارقان است. در این فرهنگ، حیوانهای خطرناک نماد یک نیروی قوی محافظند و برای همین مردم اجازه ندارند این حیوانها را بکشند، بخورند یا حتی آنها را لمس کنند
طرح این قفل در فرهنگ دُگُنها استثنایی است و در میان ساختههای آنها خیلی کم دیده شده. در اسطورههای دُگُنها، آمده که ماهی اولین موجود زندهای بوده که به وجود آمده است. ماهی این قفل سر و ته طراحی شده و دم دوشاخه آن، باز نمادی است از دو نومو؛ شخصیتهایی که از نظر دُگُنها،پدران انسانها بودهاند
این قفلِ درِ یک انبار غله است و در آن از نمادهای زیادی استفاده شده است. مثلاً دو فرم شاخمانند بالای آن، به شکلی انتزاعی، یک جفت «نومو» را نشان میدهد؛ نوموها هشت شخصیتی هستند که در اسطورههای دُگُنها پدران انسانها به حساب میآیند. طرح قسمت پایینی بدنه آن، نشانه زمین است و نمادی از باروری و طرح قسمت بالایی آن یک تمساح را نشان میدهد. تمساح حیوانی است که به یکی از گذشتگان دُگُنها تعلق داشته، به «بینو سرو» که نماد عنصر آب بوده است
این قفلِ درِ یک انبار غله است و در آن هم از نمادهای زیادی استفاده شده است. مثلاً به شکلی انتزاعی، یک جفت «نومو» را نشان میدهد. طرح قسمت پایینی بدنه آن نشانه آب و زمین و نمادی از باروری است و یک سوسمار هم از آن مراقبت میکند