افزایش خواص دارویی خرفه به کمک نانوفناوری

به گزارش همشهری آنلاین به نقل از ایسنا، گیاهان دارویی برای محافظت از خود در مقابل عوامل بیماری‌زا، شکارچیان و همچنین به‌منظور جذب حشرات گرده‌افشان، گروه وسیعی از متابولیت‌های ثانویه را تولید می‌کنند که همین مواد، خواص دارویی مختلفی را در گیاهان فوق ایجاد می‌کند. امروزه از چالش‌های پیش روی تولید ترکیبات دارویی از عصاره گیاهان وحشی یا کشت‌شده در مزرعه می‌توان به‌دشواری کشت برخی از این گیاهان، خطر انقراض آن‌ها در اثر بهره‌برداری بیش‌ازحد، مشکلات جغرافیایی و تغییرات آب و هوایی اشاره کرد. کشت درون شیشه‌ای روش مناسبی برای بهبود تولید این متابولیت‌ها و غلبه بر چالش‌های ذکر شده است.

به گفته پژوهشگران، پیشرفت علم کشت بافت گیاهی و تولید ریشه‌های مویین تراریخته، قدمی مهم در به‌کارگیری کشت درون شیشه‌ای برای تولید متابولیت‌های ثانویه گیاهی به‌حساب می‌آید. سرعت رشد زیاد، بازدهی و پایداری ژنتیکی بالا، زمان کوتاه مورد نیاز برای تولید ترکیبات دارویی و عدم نیاز به تنظیم‌کننده‌های رشد گیاهی، چند نمونه از مهم‌ترین ویژگی‌هایی هستند که سیستم کشت ریشه‌های مویین را به روشی ارزشمند و کارآمد برای تولید ترکیبات دارویی بدل کرده‌اند. این سیستم به دلیل همین پتانسیل بالا مورد توجه محققان حوزه علوم گیاهی و کشاورزی قرار دارد تا با انجام مطالعات مختلف، بازدهی آن را بالاتر ببرند.

در این راستا، محققانی از دانشگاه محقق اردبیلی یک مطالعه پژوهشی انجام داده‌اند که در آن تأثیر به‌کارگیری نانو ذرات اکسید آهن برای القای ریشه‌های مویین و بهبود فعالیت آنتی‌اکسیدانی گیاه دارویی خرفه مورد بررسی واقع شده است.

در این پژوهش با استفاده از تکنیک‌های زیست‌فناوری، تأثیرات غلظت‌های مختلف نانوذرات اکسید آهن به‌عنوان محرک غیرزیستی بر میزان القا و رشد ریشه‌های مویین و افزایش تولید متابولیت‌های ثانویه گیاه خرفه مطالعه شده است.

خواص شگفت‌انگیز خرفه ؛ از قطع خون‌ریزی تا رفع عطش

نتایج این پژوهش نشان داد که نوع ریزنمونه و مقدار نانوذرات اکسید آهن نقش مهمی در القای ریشه‌های مویین گیاه خرفه و تولید متابولیت‌های ثانویه آن دارند. طبق این نتایج، استفاده از ریزنمونه گیاهچه کامل گیاه دارویی خرفه و 40 میلی‌گرم در لیتر نانوذرات اکسید آهن سبب افزایش قابل‌توجهی در تولید ریشه‌های مویین و ترکیبات دارویی گیاه خرفه می‌شود.

دراین‌باره، مهدی محب الدینی، دانشیار و پژوهشگر گروه باغبانی دانشگاه محقق اردبیلی و همکارش به‌عنوان اجراکنندگان این طرح پژوهشی می‌گویند: «با توجه به نتایج به‌دست‌آمده از این پژوهش می‌توان بیان نمود که سیستم کشت ریشه‌های مویین، یک رهیافت مفید و کارآمد برای بهینه‌سازی تولید ترکیبات دارویی گیاهان در سطح وسیع است و استفاده از آن‌ها در صنایع داروسازی و سلامت باید مورد توجه بیشتری قرار گیرد».

گیاه خرفه به‌عنوان یک گیاه دارویی مهم و باارزش، دارای ترکیب‌های شیمیایی مهمی نظیر پتاسیم، مس، کلسیم، آهن، فسفر، منگنز، سلنیوم، کربوهیدرات، ساختارهای پروتئینی، ترکیبات آنتی‌اکسیدان، اسیدهای چرب غیراشباع و قندهایی نظیر پکتین است.

به گفته محب الدینی و همکارش، «این گیاه منبعی غنی از متابولیت‌های ثانویه سودمندی نظیر دوپامین، امگا-3 و انتقال‌دهنده‌های عصبی ازجمله نورآدرنالین به‌حساب می‌آید».

طبق اطلاعات ارائه‌شده در این تحقیق، این گیاه همچنین حاوی مقادیر ارزشمندی از ویتامین‌های A و B، گروهی از اسیدهای آلی مانند اسید سیتریک، اسید سینامیک، اسید کافئیک، اسید اگزالیک، اسید سیتریک، اسید مالیک و اسید آلفا لینولئیک و همچنین ترکیبات دیگری مانند آلکالوئید کوئرستین، گلیکوزیدهای قلبی آنتراکینونی، فلاوونوئیدها و کومارین است.

یافته‌های پژوهش فوق در قالب یک مقاله علمی پژوهشی در فصل‌نامه «بیوتکنولوژی کشاورزی» وابسته به دانشگاه شهید باهنر کرمان و انجمن بیوتکنولوژی ایران منتشر شده‌اند.