2پروتون با سرعت ناباورانه 99999/99 درصد سرعت نور، در جایی زیر کوه‌های آلپ در مرز سوییس و فرانسه،با هم شاخ‌به‌شاخ برخورد می‌کنند تا بزرگ‌ترین، پرهزینه‌ترین، بنیادی‌ترین، عمیق‌ترین و مهم‌ترین آزمایش علمی تمام تاریخ را در بزرگ‌ترین آزمایشگاهی که برای این منظور تهیه شده‌است، انجام دهند!
14 سال است که بیش‌از 10هزار نیروی انسانی که یک‌سوم‌شان دکترای فیزیک دارند، با صرف 10 میلیارد دلار هزینه، با همکاری 85 کشور، در آزمایشگاه ذرات بنیادی اروپا (سرن) مشغول آماده‌کردن ماشین عظیمی به‌نام LHC در محیطی به‌اندازه 27 کیلومتر و 100متر زیر زمین هستند تا به یکی از بنیادی‌ترین سؤالات مدل استاندارد ذرات بنیادی در فیزیک پاسخ‌دهند: «وجود ذره هیگز».
بیش از 100 سال است که فیزیکدانان نظری با بنیان‌گذاشتن ابزار بی‌نظیری به‌نام «مکانیک کوانتمی» و توسعه آن (نظریه میدان‌های کوانتمی) در حال رمز گشایی از بی‌نظیرترین و شگف‌انگیزترین نظام خلقت، یعنی اجزای بنیادی طبیعت هستند.
تلاش‌های دانشمندان در این 100سال در نظریه‌ای تحت عنوان «مدل استاندارد ذرات بنیادی» تدوین یافته‌است. مدلی که براساس آن ذرات اصلی که طبیعت با آنها ساخته‌شده است، مثل الکترون، فوتون، کوارک و... را طبقه‌بندی کرده و مکانیسم تعامل بین آنها (نیروها) را بیان می‌کند.
در توسعه گام‌به‌گام این مدل، در سال 1964 چند گروه از فیزیکدانان، جداگانه و به‌طور نظری وجود ذره‌ای را کشف کردند که می‌تواند بعضی از خواص بنیادی ذرات مثل «جرم» را توضیح دهد. این ذره را فیزیکدان بزرگ هلندی «خرارد ت‌هوفت» به نام یکی از کاشفانش، «پیتر هیگز» فیزیکدان اسکاتلندی، « ذره هیگز» نام‌گذاری کرد.
به موازات این تلاش نظری، فیزیکدانان تجربی هم در حال ساخت و توسعه دستگاه‌هایی بودند که بتواند نتایج نظری را آزمایش کند.
یکی از مهم‌ترین این دستگاه‌ها، شتاب‌دهنده‌ها هستند که ذرات را در میدان الکترومغناطیسی شتاب‌می‌دهند و سپس از برخورد آنها به هم، نتایجی به‌دست می‌آورند. مثال دبیرستانی‌اش را ممکن است خیلی از ما به‌یاد بیاوریم؛
رادرفور، با شتاب‌دادن ذرات آلفا و کوباندن آن به ورقه‌ای از جنس طلا، هسته اتم را کشف کرد. امروزه شتاب‌دهنده‌ها بسیار بزرگ شده‌اند و به ذرات آن‌قدر انرژی می‌دهند که در اثر برخورد آنها به هم، به مکانیسمی که در اعماق درون ذرات می‌گذرد، پی‌می‌برند.
شتاب‌دهنده LHC هم همین‌طور کار می‌کند، این شتاب‌دهنده در یک دایره 27 کیلومتری، به پروتون‌ها در یک تونل به قطر 4 متر که از زیر خاک فرانسه و سوییس می‌گذرد، سرعتی بسیار نزدیک به سرعت نور می‌دهد و با برخورد آنها از روبه‌رو به هم شرایطی را به‌وجود می‌آورد که امکان کشف ذره هیگز را فراهم می‌کند.
البته این آزمایش احتمالا به سؤالات بنیادی دیگری هم پاسخ خواهد داد.برنامه امروز، صرفا برای آزمایش دستگاه است و آزمایش اصلی، 40روز دیگر شروع خواهد شد و بررسی داده‌های آن هم ممکن است چندسالی طول بکشد.
ولی جای بسی خوشبختی است که کشور ما هم سهمی در این آزمایش عظیم جهانی دارد. بخش‌هایی از یکی از آشکارسازهای این آزمایشگاه در ایران ساخته‌شده‌است و هم‌اکنون گروه کوچکی از دانشمندان ایرانی هم در این طرح سهیم هستند.
اما جای بسی تأسف است که انتقال اطلاعات از طریق برخی افراد که دانش کافی دراین‌باره ندارند، باعث رواج این تصور در بین مردم شده که با اجرای این آزمایش، یک سیاه‌چاله درست می‌شود و همه دنیا نابود خواهد شد!
این فعالیت ستایش‌برانگیزعلمی بیش از هرچیزی نشان‌دهنده نهاد ناآرام بشر برای کشف اسرار جهانی است که در آن زندگی می‌کنیم و بدیهی‌است که نتایج آن علاوه بر پاسخ به سؤالات گذشته، سؤالات بزرگ‌تر و عمیق‌تری را برای آیندگان به‌وجود بیاورند.
این همان کنه و روح دانش است، به‌قول فیلسوف فقید علم، کارل پوپر: «جست‌وجو همچنان باقی»!
