با این وجود مسئولان بارها از بازاری آرام در این ماه خبر دادند، وعده‌ای که با گذشت بیش از 10 روز از آغاز ماه مبارک رمضان هنوز اجرایی نشده و موجب شده تا قیمت مرغ در فروشگاه‌های سطح شهر به حدود 3هزارو 500 و گوشت قرمز شقه گوسفندی به بیش از 9 هزار تومان افزایش یابد. این در حالی است که وزارت بازرگانی نیز با استناد به اجرای طرح تنظیم بازار مواد پروتئینی توسط وزارت جهاد کشاورزی از اظهار نظر در زمینه بازار این محصولات خودداری می‌کند.
گفت‌وگوی همشهری با صدرالله دولت، مدیرعامل شرکت پشتیبانی امور دام را می‌خوانید.
- در چند سال اخیر با وجود اجرای طرح تنظیم بازار مواد پروتئینی توسط شرکت پشتیبانی امور دام به‌عنوان دستگاه مباشر وزارت جهاد کشاورزی، نابسامانی قیمت و عرضه این محصولات در روزهای پایانی سال یا ماه مبارک رمضان را شاهد بوده‌ایم، ارزیابی شما از میزان توفیق اجرای این طرح و علل نابسامانی بازار چیست؟
تنظیم بازار مواد پروتئینی، خرید، ذخیره‌سازی و عرضه محصولاتی مانند گوشت قرمز، مرغ و تخم مرغ را در بر میگیرد. امسال با اجرای این طرح، در زمینه گوشت قرمز یکی از بهترین سال‌ها را به ویژه در ماه مبارک رمضان شاهد بوده، هیچ افزایش قیمتی نداشته و بازار کاملا تنظیم شده است.
اجرای این طرح در زمینه گوشت قرمز کاملا موفق و قیمت این محصول در ماه‌های قبل نسبت به‌مدت مشابه سال گذشته کمتر بوده و نرخ رشد قیمتی که وجود داشته عادی و حتی کمتر از نرخ تورم، قیمت تمام شده و واقعی بوده است. بنابراین جای بحث در زمینه گوشت قرمز وجود ندارد؛ ذخیره به اندازه کافی وجود داشته، توزیع شده و در حال توزیع است و در آینده هم توزیع خواهد شد. در زمینه تخم مرغ نیز اتفاق قابل‌ملاحظه‌ای نیفتاده و نوسانی جزئی در ماه گذشته اتفاق افتاد که آن هم در حال رفع شدن است.
- اما در سال گذشته اجرای طرح تنظیم بازار تخم مرغ از سوی اتحادیه میهن با چالش‌های بسیاری مواجه بوده و افزایش قیمت و نارضایتی مجری طرح را شاهد بودیم.
این موضوع گذشته است. اگر روند قیمتی تخم مرغ در یک‌سال گذشته و بعد از اجرای این طرح را بررسی کنید، این کالا از نظر قیمت در یک سال گذشته، یکی از با‌ثبات‌ترین کالاها بوده که بخشی از این ثبات از آثار اجرای طرح مذکور است. گرچه در یک مقطع جزئی این شرکت به تعهدات خود عمل نکرد اما با پیگیری‌های انجام شده و بعد از آن، قیمت تخم مرغ یکی از با ثبات‌ترین کالاها بود. این شرکت از طرح خارج نشد و طرح به شیوه دیگری اجرا شد و شرکت مذکور هم هنوز در اجرای طرح تنظیم بازار تخم مرغ جایگاه خود را دارد. با این روند و براساس مصوبه شورای اقتصاد به سمتی رفتیم که با کاهش قیمت تخم مرغ نسبت به خرید و ذخیره‌سازی و عرضه، هنگام افزایش قیمت حرکت کنیم.
- اما آیا این شیوه‌ای نیست که از قبل هم در طرح تنظیم بازار مواد پروتئینی و با تعیین قیمت سقف و کف اجرا می‌شد؟
در یک سال گذشته به این سمت رفتیم، اما اگر وضعیت بازار تخم‌مرغ در یک سال‌گذشته را دنبال کنیم، روند ثبات در قیمت‌ها مشهود بوده و اخیرا تغییر جزئی را در قیمت‌ها شاهد بوده‌ایم که به دلیل کاهش مصرف در ماه مبارک رمضان به حالت عادی بازگشته است. در این بررسی نوسان جزئی قیمت مثلا از هزارو 300 به هزارو 350تومان به‌دلیل افزایش قیمت نهاده‌های تولید در یک ماه که از نظر مصرف‌کننده افزایش محسوب شده نیز ثبات تعبیر میشود.
- چند درصد افزایش قیمت مواد پروتئینی ناشی از افزایش قیمت نهاده‌های تولید و طبیعی بوده و چه اقدامی برای تامین نهاده‌ها و کاهش نوسان قیمت این محصولات صورت گرفته است؟
در 2 سال گذشته مبنای افزایش قیمت مواد پروتئینی افزایش قیمت نهاده‌های تولید بوده و هیچ عامل دیگری در آن دخیل نبوده است و این افزایش قیمت نیز به‌دلیل بالاتر رفتن قیمت تمام‌شده تولید طبیعی بوده است. این افزایش قیمت با وجود تامین نهاده‌های تولید از سوی شرکت پشتیبانی امور دام بوده است.
شرکت پشتیبانی امور دام به‌مدت 6 ماه قیمت نهاده‌های تولید را ثابت نگه می‌دارد تا اثر این امر در نوسان قیمت تمام‌شده تولید باقی بماند. یعنی زمانی که نهاده تامین باشد قیمت نیز زیاد تغییر نمی‌کند و به همین دلیل قیمت تخم‌مرغ نوسان چندانی نداشته است. از سوی دیگر درصورت کمبود مواد پروتئینی در بازار این کسری سریعا از محل ذخیره انجام شده تامین میشود. با این روند طی 3 سال گذشته با وجود نوسان قیمت جهانی نهاده‌های تولید هیچ کمبودی در کشورمان نداشته‌ایم.
- اما با وجود وعده‌های داده شده، اخیرا افزایش حدود 40 درصدی قیمت مرغ در بازار را شاهد هستیم، این افزایش قیمت را تا چه حد می‌پذیرید؟
این میزان افزایش قیمت را بر چه مبنایی عنوان می‌کنید، قیمت مرغ در تهران در روزهای پایانی سال گذشته حدود 2 هزار و 800 تومان و قیمت کنونی این محصول در بازار 3 هزارو 200 تومان است که بیانگر افزایش 15 تا 20 درصدی است. همچنین قیمت خرید ما برای مرغ در سال گذشته هزارو 850 تومان بوده که در اسفند ماه سال86 به 2 هزارو 450 تومان افزایش یافته بود.
- فاصله قیمت تعیین شده 2هزارو 450 تومان با قیمت 3هزارو 500 تومانی اخیر مرغ در بازار نشانگر چه میزان افزایش است، حتی درصورتی که افزایش 20درصدی قیمت مرغ در بازار را بپذیریم، این میزان افزایش با وجود اجرای طرح تنظیم بازار تا چه حد قابل توجیه است. آیا امکان عرضه مرغ قبل از نزدیک شدن به ماه مبارک رمضان برای جلوگیری از افزایش قیمت نبوده، این روند موجب شده تا برخی خرید مرغ برای ذخیره‌سازی را عامل نابسامانی کنونی بازار قلمداد کرده و شائبه سیاسی‌کاری در اجرای طرح تنظیم بازار مواد پروتئینی را مطرح کنند، نظر شما چیست؟
اشتباه شما این است که قیمت 2هزارو450 تومانی مرغ که قیمت تضمینی است را قیمت واقعی قلمداد می‌کنید، این در حالی است که قیمت تمام شده این فرآورده بیشتر از این میزان است. قیمت مذکور قیمت کف و بدون در نظر گرفتن سود برای مرغدار بوده و قیمت مبنای بازار نیست. این امر در مواقعی است که به‌دلیل افزایش تولید و عرضه قیمت مرغ افت کرده و براساس مصوبه شورای اقتصاد ما موظف به خرید هستیم. بنا براین خریدی که تا تیر ماه صورت گرفته نیز بر همین اساس بوده است.
وقتی در تیر‌ماه با کاهش قیمت، نسبت به خرید مرغ اقدام کردیم دلیلی برای اینکه افزایش قیمت را ناشی از خرید و ذخیره‌سازی مرغ قلمداد کنیم وجود نداشت. بنابراین هیچ رابطه‌ای بین خرید ما و افزایش قیمت در این مقطع زمانی وجود نداشت. از سوی دیگر باید توجه کرد که تولید مواد پروتئینی در کشورمان تولیدی خطی اما منحنی مصرف سینوسی است و در ماه‌هایی مصرف افزایش پیدا می‌کند، این در حالی است که تولید، مشابه ماه‌های قبل بوده و اگر هم افزایش داشته باشیم این میزان افزایش نیز بیش از چند درصد نیست در تمام دنیا هم همین‌طور است.
- فاصله تولید تا مصرف مرغ در طول اجرای طرح ضیافت چقدر است ؟
در ماه مبارک رمضان همواره رفتار مصرف‌کننده در 20 روز نخست اجرای طرح ضیافت عامل اصلی تنش قیمت بوده است. اگر از نظر فنی نیز بررسی کنیم در دوره زمانی 40 روزه یعنی 10 روز قبل از ماه مبارک رمضان و 30 روز این ماه، حدود 200 هزار تن مرغ گرم در کشور تولید میشود یا موجود است که باید روزی 5 هزار تن وارد بازار تا نیاز مصرف‌کننده تامین شود اما مصرف‌کننده در 10 روز نخست ماه مبارک رمضان نیاز 20 روز بعدی را نیز از بازار تامین می‌کند؛ یعنی در این 20 روز تقاضا و خرید بیش از 2 برابر میزان تولید و ذخیره‌سازی انجام شده است. این در حالی است که ذخیره مناسب وجود داشته و به مرور یعنی روزانه 5 هزار تن وارد بازار میشود. اگر سال‌های قبل را نیز بررسی کنیم در نیمه دوم ماه مبارک رمضان همیشه افت قیمت را شاهد بوده‌ایم. علت این است که مردم در 20 روز نخست به شکل عمده خرید کرده و در 20 روز دوم خرید چندانی ندارند.
- آیا امکان افزایش عرضه در 20 روز نخست برای جلوگیری از افزایش قیمت وجود ندارد؟
در این مدت میزان تولید روال ثابت و مشخصی داشته و برای عرضه نیز همه شبکه‌هایی که توانایی عرضه محصولات مذکور را داشته باشند مانند سازمان میادین میوه و تره‌بار که امسال همکاری بسیار خوبی داشته را به کار می‌گیریم.
اکنون روزانه بیش از 200 تن مرغ در میادین میوه و تره‌بار عرضه میشود. همچنین از فروشگاه‌های زنجیره‌ای یا تعاونی‌های کارمندان نیز برای عرضه این محصولات به کار گرفته شده است. شبکه چهارم که بیشترین گستردگی را در سطح شهر داشته و می‌توان بیشترین تاثیر را در اجرای طرح تنظیم بازار مواد پروتئینی داشته باشد شبکه اصناف و توزیع از طریق واحدهای صنفی است.
- با این روند تا چه حد نابسامانی یا نوسان قیمت مواد پروتئینی را می‌پذیرید و چه عواملی در این زمینه دخیل بوده است؟
باید توجه کرد که نوسان کنونی قیمت‌ها تنها مختص به مرغ یا سایر محصولات پروتئینی نبوده و همه کالاها را در بر گرفته، اما به‌دلیل ضریب حساسیت و کشش این محصول در بازار، اکنون همه از نوسان قیمت مرغ صحبت کرده و توجه مصرف‌کننده را به‌خود جلب می‌کنند. همچنین افزایش قیمت مواد پروتئینی تنها محدود به کشورمان نبوده است، به نحوی که طی 5/1 سال گذشته قیمت مرغ در برزیل به‌عنوان بزرگترین تولید‌کننده و صادر‌کننده این محصول بیش از 150 درصد رشد داشته است. اما این رشد قیمت در کشور ما کمتر از نصف میزان افزایش در برزیل بوده است.
اکنون نیز از نظر تولید و تامین مواد پروتئینی نیز هیچ مشکلی وجود ندارد. اما جایگزینی برخی مواد پروتئینی مانند مرغ با کالاهایی مانند برنج به‌دلیل افزایش قیمت برنج در مقایسه با مرغ و ارزش غذایی بیشتر این محصول، مشکلات نظام توزیع و افزایش قیمت نهاده‌های تولید و قیمت تمام شده مرغ و رفتار مصرف کننده، از جمله عوامل نوسان اخیر قیمت مرغ است.
- عرضه مرغ‌های یک کیلوگرمی در تنظیم بازار نوروز سال گذشته در برخی شهرستان‌ها و برخوردهای تعزیراتی انجام شده با متخلفین یا برخی مباحث مطرح شده در زمینه مشکلات بهداشتی و تاریخ مصرف مواد پروتئینی عرضه شده را تا چه حد قبول دارید و نقش وزارت بازرگانی در نظارت بر بازار تا چه حد است؟
این مشکلات مربوط به محصولات عرضه شده در چارچوب طرح تنظیم بازار نبوده و مرغ قابل عرضه در چارچوب این طرح‌ها به‌طور شبانه روزی از سوی سازمان دامپزشکی و ناظران کنترل کیفیت این شرکت در مراحل مختلف کشتار، انجماد و نگه‌داری مورد بازرسی قرار میگیرد. اما در کنار ما کشتار‌گاه‌های خصوصی نیز فعالیت می‌کنند. این مرغ‌ها متعلق به ما نبوده و ممکن است سایر عرضه‌کنندگان نسبت به عرضه مرغ‌های کم وزن اقدام کرده باشند.
ما هم مباحثی در این زمینه شنیده یا دیده‌ایم. در زمینه تخم‌مرغ نیز طرح ذخیره گردشی اجرا میشود و تخم‌مرغ‌ها به‌صورت نو و کهنه به بازار عرضه می‌شوند تا مشکل فساد‌پذیری رفع شود. با این حال و با وجود واگذاری تنظیم بازار مواد پروتئینی به وزارت جهادکشاورزی، سازمان حمایت و وزارت بازرگانی وظیفه نظارت بر بازار و مقابله با تخلفات را بر عهده دارند و وزارت جهاد کشاورزی وظیفه یا ابزار مقابله با این امر را در اختیار ندارد، در واقع وظیفه وزارت جهاد کشاورزی در تنظیم بازار مواد پروتئینی، تولید و ذخیره‌سازی این محصولات است.
- چرا با وجود واردات انحصاری گوشت قرمز، ذخیره‌سازی مناسب و دیدگاه‌های مطرح در زمینه کاهش نیافتن تولید داخل، نوسان بازار و افزایش قیمت این محصول پس از افزایش تقاضا( مانند محرم و صفر سال گذشته) را شاهد هستیم؟
باید بین نوسان و افزایش قیمت تفاوت قائل شویم. بخش عمده افزایش قیمت‌ها منطقی بوده و ناشی از افزایش قیمت مواداولیه تولید یا قیمت‌های جهانی است. اما براساس روال معمول مقاطع پرمصرف را شناسایی و متناسب با این نیازها هم در تولید و هم در ذخیره و افزایش عرضه گوشت قرمز در این ایام اقدام می‌کنیم تا نیاز بازار مصرف و افزایش تقاضا در ایام خاص را پاسخگو باشیم. این نوسان قیمت است که در مناسبت‌های مختلف و با افزایش تقاضا شکل‌گرفته و با افزایش عرضه از آن جلوگیری میشود. برای تامین گوشت مورد نیاز نیز از محل تولید داخلی یا واردات اقدام می‌کنیم. این روالی است که از گذشته بوده و اکنون نیز اعمال میشود. بر این‌اساس قیمتی مناسب با ذخیره انجام شده نیز برای این محصولات در نظر گرفته میشود.
با این روند اکنون در زمینه گوشت قرمز مشکلی برای عرضه حتی عرضه گوشت گرم وجود نداشته و میانگین قیمت مصرف‌کننده هر کیلو گوشت شقه( 5 قطعه) گوساله و گوسفندی در تهران به‌ترتیب 7 هزارو 500 و 7 هزارو 600 تومان است و میانگین قیمت گوشت گوساله در سطح کشور نیز 6 هزارو 860 تومان و گوسفندی 7 هزار و 100 تومان در هر کیلو است. گرچه ممکن است ران‌گوسفندی به قیمت 8هزار و500 تومان در هر کیلو نیز عرضه شود یا برخی افزایش قیمت‌هایی را شاهد باشیم که برخورد با آن بر عهده مجامع امور صنفی است.
