کمک جهانی به همسایگان هامون

همشهری- زهرا رفیعی: سال گذشته سازمان حفاظت محیط‌زیست، ۶۰ میلیون مترمکعب حقابه هامون را نتوانست از وزارت نیرو که متولی مدیریت منابع آبی است بگیرد. حالا سیستانی‌ها منتظر بارش باران هستند تا پدیده گردوغبار، اهالی ۵ شهرستان حاشیه تالاب را مجبور به مهاجرت به حاشیه شهرهای بزرگ نکند.

به گزارش همشهری، هر اندازه فشار بهره‌برداران از تالاب هامون به این تالاب کاهش یابد، اکوسیستم هامون فرصت بیشتری برای حیات دارد، اما با خشک شدن بستر تالاب هامون، کانون‌های گردوغبار فرصت حیات را از انسان و سایر زیستمندان این تالاب بین‌المللی گرفته و زمینه مهاجرت‌ گسترده آنها را فراهم کرده است.

ذینفعان حاشیه تالاب هامون در ۳ گروه صیادان، عشایر دامدار و کشاورزان قرار دارند که با عدم‌ تامین حقابه، صیادی به‌طور کامل تعطیل شده است. دام عشایر نیز با چرای بی‌رویه از بستر تالاب، امکان بقای پوشش گیاهی به‌عنوان نگهدارنده خاک را از بین برد و کشاورزان نیز با کشت محصولات آب‌بر مانند خربزه و ایجاد زهکش، مسیر رسیدن آب به تالاب را منحرف کردند.

پس از بارش‌های خوبی که ۲ سال پیاپی در منطقه رخ داد، ذخیره خوب آب در تالاب هامون‌ جمع شد و فرصت اجرای برنامه‌های حفاظتی به‌منظور کاهش فشار بر تالاب را فراهم کرده. برای اجرایی شدن برنامه حفظ هامون نیز صندوق بین‌المللی توسعه (UNDP) ۱۰ میلیون یورو برای هامون درنظر گرفت.

هم‌اکنون فاز مطالعاتی برنامه حفاظت بین‌المللی از تالاب هامون به اتمام رسیده و قرار است افراد و تشکل‌های غیردولتی پروپوزال‌های خود را برای جایگزینی معیشت در منطقه از طریق سازمان حفاظت محیط‌زیست ارائه دهند. تاکنون نیز ۳۰ طرح پیشنهادی به دبیرخانه برنامه احیای تالاب رسیده که به‌زودی اجرایی می‌شوند.

هدف از برداشتن فشار از روی دوش هامون، رسیدن به هوای پاک در منطقه است. موضوعی که تاکنون برخی روستاهای منطقه را خالی از سکنه کرده است.

وحید پورمردان، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سیستان‌ و بلوچستان در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: تا زمانی که فشار روی تالاب است، هر چقدر پول به مردم بدهیم و یا حتی آب شرب مردم را درون تالاب بریزیم باز هم توفان‌های گردوغبار در منطقه وجود خواهد داشت و منجر به تصادفات جاده‌ای خواهد شد.

به‌گفته او، برای احیای تالاب هامون در گام اول، تمامی دستکاری‌هایی که حتی با مجوز متولیان برای کشاورزی و جالیزکاری داده شده و یا حوضچه‌هایی که برای نگهداشت آب کشاورزی حفر شده بود و منجر به از بین رفتن پوشش گیاهی بستر تالاب می‌شد، حذف شدند. با ایجاد منطقه قرق نیز، اجازه چرای دام در منطقه داده نشد. از پیمانکارها نیز خواسته شد که برای اجرایی شدن برنامه حفاظت از تالاب هامون در پروژه‌های خود از مردم محلی و ذینفعان حاشیه تالاب استفاده کنند.

پورمردان با اشاره به ۱۰ میلیون یورو اعتبار از محل صندوق بین‌المللی توسعه سازمان ملل برای توسعه معیشت جایگزین اهالی حاشیه تالاب هامون می‌گوید: بخشی از این مبلغ به‌صورت بلاعوض به ساکنان حاشیه تالاب با هدف توسعه معیشت جایگزین پرداخت و بخش‌ دیگر نیز به طرح‌های سرمایه‌گذاری این حوزه پرداخت می‌شود.

به‌گفته مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سیستان و بلوچستان، فاز مطالعاتی برنامه معیشت جایگزین انجام شده و در ۲ سال گذشته به «تختک‌ نشین‌های» تالاب (ساکنان حاشیه تالاب هامون) که گاو اصیل سیستانی پرورش می‌دهند، تانکر آب داده شد و به سمپاشی و واکسیناسیون دام‌ها کمک شد.

به‌گفته او، به سایر ذینفعان هم گفته شده تا پیشنهادات خود در حوزه توسعه صنایع‌دستی تا سقف ۲۵ هزار دلار را به سازمان حفاظت محیط‌زیست ارائه کنند تا بتوانند از این مبلغ در برنامه کمک‌های مالی کوچک  (SGP)صندوق توسعه سازمان ملل برخوردار شوند.

این مقام مسئول در استان سیستان و بلوچستان افزود: صنایع‌دستی منطقه شامل، پارچه‌بافی، حصیربافی، خامه‌دوزی (سوزن‌دوزی)، توتن بافی و... است. همچنین در فاز دوم طرح معیشت جایگزین حفظ تالاب هامون، مشاغل ثانویه با متصل کردن تولیدکننده به بازار هدف به وسیله بازاریاب‌ها ایجاد می‌شود.

کلودیو پروویداس، نماینده مقیم برنامه توسعه ملل متحد (UNDP) و یون‌کانگ‌هیان، سفیر کره‌جنوبی در تهران با همراهی هیأت کارشناسی پروژه حفاظت از تالاب هامون ۲ روز قبل از شرایط حاشیه تالاب دیدار کردند و سفیر کره‌جنوبی نیز برای سرمایه‌گذاری در منطقه به‌خصوص در حوزه پسماند و گردشگری ابراز تمایل کرد.