این توافقنامه، اهمیت راهبردی قابل توجهی دارد و در شرایطی که نفوذ چین در جهان رو به گسترش است، تقویت روابط آمریکا و هند قابل توجه است.
جورج بوش گفته‌است که این توافقنامه که مذاکرات بر سر آن بیش از 3 سال به طول انجامید، تلاش‌های مقابله با تکثیر هستهای جهان را تقویت می‌کند، باعث حفاظت از محیط زیست می‌شود، شغل ایجاد می‌کند و به هند در برآورده شدن نیازهایش به انرژی کمک می‌کند. سخنگوی نخست‌وزیر هند هم که این توافقنامه برای او مانند بوش نوعی میراث قدرت است، این توافقنامه را تاریخی و بی‌سابقه خواند.
اما کارشناسان مستقل و ناظر بر مسائل هستهای، به اندازه رهبران آمریکا و هند هیجان‌زده نیستند. داریل کیمبال، مدیر اجرایی انجمن کنترل سلاح در این باره می‌گوید: این توافقنامه یک فاجعه برای تلاش‌های مقابله با تکثیر هستهای در جهان است. بر خلاف ادعاهای حامیان این توافق، با این پیمان، هند در کانون تلاش‌های ضد‌تکثیر هستهای قرار نمی‌گیرد و برنامه جداسازی فعالیت هستهای نظامی و غیرنظامی هند اعتباری ندارد.
براساس این توافقنامه هند متعهد به جداسازی فعالیت‌های هستهای نظامی و غیرنظامی خود می‌شود و در مقابل به منابع نامحدود سوخت و فناوری هستهای دست می‌یابد. اما ادعای هند مبنی بر اینکه این توافقنامه، دهلی را به قدرت هستهای شناخته شده و مهم تبدیل می‌کند هم مخدوش است. مخالفان این پیمان می‌گویند که خودداری دهلی از امضای پیمان منع تکثیر هستهای یا ان‌پی‌تی و همچنین پیمان منع جامع آزمایش هستهای در کنار مطرح بودن احتمال انجام آزمایش یک بمب هستهای دیگر توسط این کشور، تعهدات هند را زیر سؤال می‌برد.
از سوی دیگر و بدتر اینکه، مخالفان می‌گویند، چشم بستن آمریکا روی عدم‌پایبندی هند به این پیمان‌ها، امنیت جهانی را زیر سؤال می‌برد. اما در این میان واکنش پاکستان قابل توجه است. یوسف رضا گیلانی، نخست‌وزیر پاکستان گفته‌است که این کشور هم خواستار دسترسی به منابع هستهای مشابه هند است و غرب باید این خواسته را محقق کند.
دولت بوش مدت‌هاست که بر تلاش‌های مقابله با تکثیر هستهای تاکید دارد اما در این زمینه موفقیت زیادی کسب نکرده‌است. پیمان هستهای با هند می‌تواند این تلاش‌ها را از گذشته هم کندتر کند. کشورهای زیادی از اقدامات دوگانه آمریکا در مقابله با فعالیت‌های هستهای کشورها گلایه دارند. اکنون با عملی شدن توافقنامه هستهای آمریکا و هند این گلایه‌ها بیشتر هم می‌شود.
روند توقف برنامه هستهای کره شمالی اکنون تقریبا متوقف شده و دلیل آن هم تاکید آمریکا بر اعمال سیاست‌های نظارتی درفعالیت‌های این کشور است که به قول روزنامه نیویورک تایمز چنان مداخله‌گرانه است که تنها یک کشور در حال جنگ ممکن است آن را بپذیرد. در حالی‌که آمریکا برای امضای توافقنامه هستهای با هند آماده می‌شد، کریستوفر هیل، مامور آمریکایی پرونده هستهای کره شمالی در این کشور با مقامات کره‌ای گفت‌و‌گو می‌کرد تا آنها را به قبول ادامه روند خلع سلاح هستهای متقاعد کند.
از سوی دیگر دولت بوش اخیرا و در واکنش به جنگ روسیه و گرجستان، توافقنامه هستهای خود را با روسیه لغو کرد. دولت بوش در حالی کاخ سفید را ترک می‌کند که فعالیت هستهای علاوه بر خاورمیانه و کشورهای عربی، بسیاری از نقاط دنیا را هم در بر گرفته‌است. در راس همه اینها اسرائیل است که درهای زرادخانه هستهای اش هنوز به روی هیچ کارشناس و بازرسی گشوده نشده‌است. اسرائیل هم مانند هند خود را مستحق استثنا در قانون می‌داند. اما پرسش این است که این قانون تا کی می‌تواند این استثناها را در خود جای دهد؟
گاردین- 3 اکتبر 2008
