شما استامینوفن را به نوزادان تب‌دار هم می‌دهید، دارویی که می‌توانید در هر سوپرمارکت و مغازه‌ای بدون نسخه آن را بخرید، اما بیش از حد بودن چیزهای خوب هم می‌تواند به شما صدمه بزند. این اصل خصوصاً در مورد استامینوفن و کودکان صادق است.
استامینوفن؛ یک داروی عمومی
استامینوفن عمومی‌ترین مسکن درد و تب‌بری است که به‌طور گسترده در ایالات متحده استفاده می‌شود و در بسیاری نقاط دنیا نیز به آسانی در دسترس است. در طی دو دهه 1970 و 1980، این دارو به عنوان کالای اصلی و ثابت کمدداروی هر خانه‌ای جای آسپرین را گرفت. استامینوفن زمانی عمومیت پیدا کرد که رابطه بین آسپرین و بیماری نادری در کودکان- که خون، کبد و مغز را تحت تأثیر کشنده قرار می‌دهد- مورد توجه قرار گرفت.
استفاده بیش از حد( overdose)
شاید تا اندازه‌ای در دسترس بودن داروی استامینوفن بیش از هر داروی دیگری موجب اوردوز (overdose) و مرگ ناشی از آن است. این دارو معمولاً انتخاب جوانان برای خودکشی نیز هست. موارد دیگر نیز زمانی اتفاق می‌افتد که افراد سمی بودن استامینوفن را ناچیز می‌شمارند و یا این که از آن آگاه نیستند.
استامینوفن می‌تواند هم در کودکان و هم در بزرگسالان به کبد آسیب برساند. اشخاصی که برحسب عادت الکل می‌نوشند نیز بیش از دیگران در خطر آسیب کبد در اثر استفاده از استامینوفن هستند.
خطرات آسیب به کبد
شما بدون کبد نمی‌توانید زنده بمانید. کبد برای کمک به هضم غذای شما، صفرا تولید می‌کند و فاکتورهای لختگی خون را می‌سازد که وقتی انگشتتان را می‌برید، خون را بند می‌آورند. کبد، انرژی و اندوخته آهن را نیز ذخیره می‌کند و بسیاری از داروها و مواد شیمیایی که وارد جریان خون شما می‌شوند را تجزیه می‌کند.
استامینوفن بیش از حد، توانایی کبد را در به عمل آوردن بدون خطر دارو، زیاد می‌کند. محصول فرعی این فرآیند، سمی است و هم به کبد آسیب می‌رساند و هم می‌تواند نقص کلیه را به دنبال داشته باشد. اوردوز شدید می‌تواند مرگ آور باشد. خوشبختانه پادزهری نیز به نام (NAC) وجود دارد که باید هشت تا ده ساعت بعد از استفاده بیش از حد استامینوفن، استفاده شود.
اوردوز چه‌طور اتفاق می‌افتد؟
موارد شدید اوردوز استامینوفن زمانی اتفاق می‌افتد که والدین سهواً مقدار بیشتری از دارو را به کودک می‌دهند. علایم اوردوز یعنی دل درد، تهوع و استفراغ که معمولاً در اثر بسیاری از بیماری‌ها نیز رخ می‌دهند، غالباً آنقدر آشکار نیستند که شما بفهمید فرزندتان به معالجه فوری نیاز دارد. والدین ممکن است در مقدار دارویی که به کودک می‌دهند، اشتباه‌های متنوعی کنند. گاهی وقتی از نتیجه دادن مقدار توصیه شده دارو راضی نیستند، تصمیم می‌گیرند که مقدار بیشتری استفاده کنند. بعضی والدین هم قرص‌های بزرگسالان را به اشتباه به کودکان می‌دهند.
همان‌طور که حالت‌های مختلفی برای داروی کودکان در نظر گرفته شده، مقدار دارو نیز برای آنها متفاوت است. برای مثال، فرمولاسیون یک قرص مخصوص کودکان، سه برابر غلیظ‌تر از شربتی است که معمولاً به کودکانی داده می‌شود که هنوز تاتی می‌کنند.
به آسانی دیده شده که والدین گرفتار ممکن است فرض کنند که هر دوی این مواد مقدار یکسانی دارو در خود دارند. اما جانشین کردن شربت با قرص یعنی سه برابر آنچه که باید، دارو مصرف می‌شود. بسیاری از داروهای مربوط به سرماخوردگی نیز حاوی مقداری استامینوفن هستند، بنابر این ممکن است والدین کاملاً اتفاقی موجب اوردوز شوند، یعنی در کنار داروهای ضد سرماخوردگی، استامینوفن نیز به کودک بدهند.
کنجکاوی‌های خطرناک
اوردوز ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که بچه‌ها (خصوصاً کودکانی که تاتی می‌کنند) طی کنجکاوی‌های غیرمجازشان در کمد داروها یا کیف مادرشان، با دارو برخورد می‌کنند و ممکن است آن را با شکلات یا آب میوه اشتباه بگیرند.
این اتفاق خصوصاً زمانی خطرناک است که دارویی که کودک می‌یابد، استامینوفن مخصوص بزرگسالان باشد. قرص‌های مخصوص بزرگسالان حاوی 325 یا 500 میلی‌گرم استامینوفن هستند، در حالی که قرص‌های کودک حاوی 80 یا 160 میلی‌گرم از این دارو هستند.
خوشبختانه در این اکتشاف‌ها، معمولاً توجه کودکان به شربت‌ها جلب می‌شود. در این موارد به ندرت کودکی آنقدر از دارو می‌نوشد که برای او خطرناک باشد و به کبدش صدمه بزند.
چه مقدار یعنی «زیاد»؟
عوامل بسیاری، مانند سن کودک، مشخص می‌کند که چه مقدار از دارو و استفاده بیش از حد آن می‌تواند به کبد صدمه بزند. برای مثال، کودکان زیر 5 سال نسبت به بزرگسالان و کودکان دیگر به آسیب کبد کمتر حساسند. مقدار غذای موجود در معده کودک نیز عامل دیگری است. برای تخمین میزان خطر، پزشکان وزن کودک را و مقدار استامینوفنی را که بلعیده باید بدانند. (برحسب کیلوگرم و میلی‌گرم).
به‌طور کلی اگر کودک به ازای هر کیلوگرم وزنش، 15 میلی‌گرم استامینوفن اضافی مصرف کرده باشد، پزشکان درمان اورژانسی را توصیه می‌کنند.
برچسب دارو را بخوانید
استامینوفن زمانی یک داروی بی‌خطر و مؤثر است که آن را همان مقدار که توصیه شده، مصرف کنید. برچسب روی دارو را با دقت بخوانید و بیش از آنچه که به شما گفته شده، به کودک دارو ندهید. اگر دارویی را به راحتی و بدون نسخه می‌توان خرید، بدان معنی نیست که اصلاً نمی‌تواند به کودک شما صدمه بزند.
