ماجرای جالب اولین فیلمنامه‌ای که فریدون جیرانی نوشت | ۳ بار پیشنهاد بازی به من شد؛ قبول نکردم

به گزارش همشهری آنلاین به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان، موزه سینمای ایران در ادامه انتشار سلسله نشست‌های تاریخ شفاهی خود به مناسبت زادروز فریدون جیرانی فیلمنامه‌نویس، کارگردان و تهیه‌کننده سینما بخش‌هایی از گفتگوی تاریخ شفاهی این هنرمند را منتشر کرده است.

جیرانی در این گفتگو با بیان اینکه دهم اسفندماه ۱۳۳۰ در کاشمر متولد شده است، گفت: شناسنامه‌ام در کاشمرگرفته شده، اما متاسفانه هیچ خاطره‌ای از آنجا ندارم. به دلیل اینکه پدرم تکنسین دامپزشکی بود و دائم منتقل می‌شد. پدرم از مشهد به تربیت‌حیدریه رفت و از آنجا به کاشمر - که من در آنجا به دنیا آمدم - رفت و دوباره به مشهد برگشت.

او گفت: در خانواده ما دو ویژگی وجود داشت که شانس بزرگی برای من بود؛ اول اینکه پدرم اهل خواندن مجله بود و رمان هم زیاد می‌خواند و دوم اینکه پدرم علاقه زیادی به سینما رفتن داشت. حتی قبل از اینکه ازدواج کند، از سینماهای مشهد خاطره داشت و فیلم «دختر لر» را هم دیده بود.

وی ادامه داد: پدرم به دلیل اینکه فیلم می‌دید و من هم تنها بچه خانواده بودم، با او به سینما می‌رفتم. تمام خاطرات فیلم دیدن من به یک شهرستان کوچک که پنج خیابان و دو سینمای فردوسی و مولن روژ داشت، برمی‌گردد. البته خاطره دیگر هم سفر از تربت‌حیدریه به مشهد است که دو ساعت راه بود و ما هر ماه با پدر به مشهد که در آنجا خانه داشت، می‌رفتیم و چند روز می‌ماندیم. خاطرات سینمایی من بیشتر در این سفر است که بسیار برایم لذت‌بخش بود. اتوبوس‌های تربیت‌حیدریه وقتی به مشهد می‌رسیدند، ابتدا دور حرم می‌رفتند و از آنجا به سمت خانه می‌آمدند که من می‌توانستم سینماها را ببینم، اما بعد از مدتی مسیر اتوبوس‌ها عوض شد و از منطقه‌ای می‌آمدند که من دیگر سینماها را نمی‌دیدم و این خاطره برای من تلخ است که چرا مسیر اتوبوس‌ها تغییر کرد و من نمی‌توانستم سردر سینماها را ببینم.

این کارگردان، اولین فیلم ۸ میلی‌متری‌اش را با نام «بیژن و خیال و کفش» با دوربین داریوش ارجمند ساخت. جیرانی گفت داریوش ارجمند (او هم متولد و اهل مشهد است) یک دوربین ۸ میلیمتری داشت و ما از او گرفتیم. من اولین فیلم ۸ میلی‌متری‌ام به نام «بیژن و خیال و کفش» را با فیلمبرداری مهرداد تدین با همان دوربین ساختم.

وی با بیان اینکه بیژن امکانیان در آبادان متولد شده بود، خاطرنشان کرد: پدر او کارمند شرکت نفت بود که به مشهد منتقل شده بود و در همان مدت به اداره برنامه تئاتر آمده بود و در آن‌جا من، بیژن امکانیان، غلامرضا موسوی و مهرداد تدین با هم آشنا شدیم.

جیرانی در پاسخ به سوال مسعود نجفی مبنی بر اینکه اولین فعالیت حرفه‌ای خود در سینما را کدام کار می‌داند؟ پاسخ داد: در سال ۱۳۵۳ شروع به فیلمنامه‌نویسی برای سینمای حرفه‌ای کردم و اولین فیلمنامه‌ای که نوشتم، «حادثه» نام داشت که به دفتر زنده‌یاد ساموئل خاچیکیان ( کارگردان، نویسنده، آهنگساز فیلم و تهیه‌کننده ایرانیِ ارمنی‌تبار) در خیابان ارباب جمشید رفتم و مرحوم امیر قویدل (کارگردان و فیلمنامه‌نویس) در را باز کرد که در آنجا داشتند فیلم «مرگ در باران» را تمام می‌کردند. به او گفتم برای آقای خاچیکیان فیلمنامه آوردم. از من پرسید چگونه فیلمنامه نوشتم و من گفتم فیلمنامه را نوشتم و آماده است و او فیلمنامه خودش را آورد و به من گفت ببین به این شکل فیلمنامه می‌نویسند.

جیرانی با بیان اینکه هیچ وقت به کارگردانی فکر نمی‌کرده است، گفت: بیشتر دوست داشتم فیلمنامه‌نویس شوم و هدفم فیلمنامه‌نویسی بود و از «آفتاب‌نشین‌ها» هم شروع شد و ادامه پیدا کرد تا رسید به فیلم‌های «پرونده» و «رهایی» و بعد از رهایی به دلیل اینکه از روزنامه بازخرید شده بودم، فیلمنامه «سناتور» را نوشتم.

وی ادامه داد: بعد از سناتور فیلمنامه «عاشقم من» را نوشتم و برای آقایان موسوی و فخیم‌زاده خواندم که خوششان آمد و قرار شد آن را جای «مدیرعامل» بسازیم و در آن زمان هنوز اسمش قرمز نبود.

وی بیان کرد: من معمولا نقش‌ها را طوری می‌نویسم که امکان بازی را داشته باشند و بتوانیم در سر صحنه با بازیگرها ارتباط قوی‌تری بگیریم. من معتقدم لیلا حاتمی و آتیلا پسیانی در فیلم «آب و آتش» و در فیلم «شام آخر» کتایون ریاحی بهترین نقش هایشان را ارائه دادند. «قرمز»، «آب و آتش» و «شام آخر» سه‌گانه‌ای بودند که من را مطرح کردند.

وی با بیان اینکه سه بار به او پیشنهاد بازیگری شده است، توضیح داد: زنده‌یاد عباس کیارستمی به یک کارگردان جوانی توصیه کرده بود که نقش اول فیلمش را به من بدهد و من دو ماه درباره آن فکر کردم و پشیمان شدم و درنهایت امید روحانی نقش را بازی کرد. بار دیگر کارگردان دیگری پیشنهاد بازی به من داد که به دلایلی نپذیرفتم و بار سوم، پیمان قاسم‌خانی برای سریال «خوب، بد، جلف» پیشنهاد داد که با اسم خودم بازی کنم و من بازی نکردم. چون نمی‌خواستم سرنوشت کارگردانی را پیدا کنم که بیکار شده و حالا می‌خواهد بازی کند. فکر می‌کنم هنوز می‌توانم بنویسم و فیلم بسازم.

جیرانی گفت: هروقت احساس می‌کنم آمادگی فیلمسازی ندارم، کار روزنامه‌نگاری انجام می‌دهم، تحقیقاتم را کامل می‌کنم، مصاحبه‌های تاریخ سینما می‌خوانم یا فکر می‌کنم که کار مطبوعاتی انجام بدهم و به همین شکل تا الان توانستم شکست‌ها و مشکلات را تحمل کنم.