قوم اینکا یکی از اقوام باستانی و متمدن بودند که از میانه هزاره اول میلادی در منطقه وسیعی از آمریکای جنوبی سکونت داشتند. نخستین مردمان اینکا با نام تیواناکو شناخته می‌شوند که یکی از مهم‌ترین آیین‌های آنان مومیایی‌کردن اجساد بوده است.باستان‌شناسان و پژوهشگران اخیرا با بررسی 32 مومیایی متعلق به تیواناکو به آیین‌های دیگر این قوم که در واقع مرتبط با استعمال نوعی افیون روانگردان است، پی برده‌اند.
این مومیایی‌ها از دره آزاپا در شمال شیلی به دست آمده که در میان آنها جسد زنی جوان و کودکی یک ساله نیز وجود دارد. قدمت این اجساد به سالهای میان 800 تا 1200 میلادی بازمی‌گردد. همه این مومیایی‌ها مورد آزمایش قرار گرفته و در موهای آنها ماده‌ای به نام «هارمین» دیده شده که این ماده یکی از عناصر اصلی تشکیل‌دهنده مواد توهم زاست. این ماده در ساخت داروهای ضد‌افسردگی نیز به کار برده می‌شود.
پابلو اوگالدا باستان‌شناسی است مسلط به علم شیمی و استاد دانشگاه شیلی که تحقیقات گسترده‌ای درباره این مومیایی‌ها انجام داده و نتایج آن را هفته پیش در نشریه الکترونیک دانش باستان‌شناسی منتشر کرده است. وی می‌گوید: جسد مومیایی آن زن جوان همراه با اشیایی چون یک کلاه با نشانه‌هایی مربوط به طبقات ویژه اجتماعی، یک ساز بادی چوبی و یک جعبه مخصوص استنشاق افیون یافت شده است. آزمایش‌هایی که با اشعه ایکس روی آن انجام شد آثار جراحات و تخریب بافت‌هایی در اطراف بینی او را نشان می‌داد که می‌تواند مربوط به کشیدن ماده مخدر از راه مجاری بینی باشد.
در بدن کودک یک سالهای که طبق بررسی‌ها فرزند این زن جوان بوده نیز آثاری از هارمین یافت شده و به اعتقاد اوگالدا پس از مصرف ماده مخدر از سوی مادر در دوره بارداری یا شیردهی این ماده به فرزندش نیز منتقل شده است. در حقیقت کشف این ماده روانگردان حتی در بدن کودکی یک ساله نشان می‌دهد که استفاده از این نوع مخدرات چه حجم وسیعی از زندگی آنان را در بر می‌گرفته است.
فرمانروایی تیواناکو در یک برهه زمانی خاص - بین 500 تا 1000 - منطقه پهناوری از شمال شیلی تا جنوب پرو را تحت سیطره نظامی و مذهبی خود درآورده بود. تاکنون در مقابر زیادی که از آنها کشف شده ظروفی به دست آمده مربوط به استنشاق افیون که در آنها تزئیناتی بسیار زیبا و استادانه به کار رفته است. برخی از آنها صنایع بدیعی هستند که از جنس چوب، سنگ، سرامیک و حتی منسوجات با ظرافت ساخته و تزئین شده‌اند. باستان‌شناسان بر این باورند که این جعبه‌ها و ظروفِ دارای مجرا می‌تواند در جشن‌های آنها برای استنشاق گیاهان مورد استفاده قرار گرفته باشد؛ چراکه در برخی از آنها هنوز هم بقایایی از پودر درخت ویلکا که حاوی مواد توهم زاست، به چشم می‌خورد.
با توجه به اینکه اشعه ایکس روی اغلب اجساد تیواناکویی تخریب نسج‌های اطراف بینی را که در اثر استمرار استنشاق ماده مخدر به‌وجود می‌آید، نشان می‌دهد، می‌توان نتیجه گرفت این عمل، جزئی از اعمال آیینی و شاید بخشی از فرهنگ آنها به شمار می‌رفته. نکته جالب‌تر دیگری که این یافته‌ها در اختیار محققان قرار می‌دهد گسترش تجارت مواد‌مخدر در میان این اقوام قدیمی است؛ زیرا تنها گیاه شناخته شده در آمریکای جنوبی که حاوی هارمین است گیاهی ست به نام کاپی متعلق به جنگل‌های پرباران آمازون.
این گیاه امروز نیز توسط بومی‌های آمازون برای ساخت ماده‌ای به نام آیاهوئاسکا که در مراسم آیینی شمن‌ها به کار می‌رود، مورد استفاده قرار می‌گیرد.شرایط اقلیمی دره آزاپا هرگز مناسب رویش این گیاه نیست و از آنجا که آزاپا 300 مایل(500 کیلومتر) با آمازون فاصله دارد، مشخص می‌شود که تیواناکوها تجارتی گسترده و البته سخت برای به دست آوردن این گیاه انجام می‌داده‌اند.
National geographic news
