روحانی حتی حاضر نبود با وزرایش ارتباط برقرار کند | رئیسی با تقویت پایگاه اجتماعی دست به اصلاحات اقتصادی زد | برخی وزرای جوان نشان دادند توانمند نیستند

همشهری‌آنلاین - فتانه احدی: یکسال از انتخاب سید ابراهیم رئیسی به عنوان رئیس جمهور گذشت. سالی که به دلیل مشکلات فراوان کشور برای دولت رئیسی بسار دشوار گذشت. مشکلاتی که بنا به اذعان بسیاری از کارشناسان ناشی از مسائل مدیریتی دولت پیشین و تحریم ها بود. در همین باره عباس سلیمی نمین معتقد است که رئیسی سعی کرد با تمام قوا و همه توان دولت خود، مشکلات کشور را در داخل و بیرون مرزها حل کند و حتی برای عملی کردن وعده‌های انتخاباتی خود نیز همه سعی خود را کرد، اما قطعا مشکلات بیش از حد توان این دولت است. گفت‌وگوی همشهری‌آنلاین با «عباس سلیمی نمین» مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران، پژوهشگر حوزه تاریخ، روزنامه‌نگار و فعال سیاسی را بخوانید.

یک سال از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در سال ۱۴۰۰ و انتخاب آقای رئیسی می‌گذرد. به نظر شما دلایل انتخاب آقای رئیسی به عنوان رئیس جمهوری چه بود؟ 

ارزیابی جامعه از رقابت‌های انتخاباتی این بود که آقای رئیسی اخلاق‌مدارتر از دیگران است. در رقابت‌های تلویزیونی و آنچه که در سخنرانی‌ها بیان می‌شد و در آثاری که نامزدهای ریاست جمهوری در ۲ دوره ارائه کرده بودند، آقای رئیسی نسبت به سایرین اخلاق‌مدار تر بود. بنابراین اعتمادی نسبت به ایشان ایجاد شد. حتی ۵ سال قبل اتهاماتی به ایشان زده شد که ابهاماتی به وجود آورد. البته بعد از گذشت مدتی با تامل جامعه خلاف آن مشخص شد. در آن شرایط نیز واکنش تندی از این ایشان دیده نشد و از چهارچوب اخلاق فراتر نرفتند و حتی از حق مشروعی که در آن قرار گرفتند، استفاده نکردند. ایشان همان ۵ سال پیش به عنوان رئیس دستگاه قضا کاملا به تخلفات برادر آقای روحانی مشرف بودند، اما به هیچ وجه چیزی از پرونده ایشان بیان نکردند. علی رغم اینکه آقای روحانی اتهامات خلاف اخلاقی علیه ایشان مطرح کرد. برای مثال اگر ایشان بیایند پیاده‌روها را تفکیک خواهد کرد و بین زن و مرد پرده خواهد کشید و  از این دست اتهامات تخریب‌کننده علیه او مطرح کرد. بنابراین به عقیده من، جامعه رقابت های سیاسی به اخلاق‌مداری تمایل دارد. اینکه امروز آقای رئیسی از این سرمایه چگونه استفاده می‌کند بحث دیگری است.

برای اینکه دولت آقای رئیسی در زمینه حفظ اعتماد و اقبال مردم به سرنوشت دولت روحانی دچار نشود چه اقداماتی باید انجام دهد؟

آقای رئیسی در همین مدت اقدامات مهمی را با اتکا به سرمایه اجتماعی انجام دادند. بعد از انتخابات در شرایط کرونایی با حل مشکلات واکسیناسیون، تغییراتی در راستای تقویت پایگاه اجتماعی ایشان به وجود آمد که بر اساس این اعتبار اجتماعی دست به اصلاحات اقتصادی زدند.

از نظر شما انجام اصلاحات اقتصادی بر پایه پایگاه اجتماعی تا چه حد موفق بوده است؟ در بحث مذاکرات ایشان چه تدبیری می‌توانست بیاندیشد؟

همانطور که گفته شد، آقای رئیسی بر اساس اعتبار پایگاه اجتماعی دست به اصلاحات در عرصه اقتصادی زدند اما به نظر من ایشان بیش از حد به این توان اعتماد کرد. اصلاحات اقتصادی باید مرحله به مرحله پیگیری می‌شد. یعنی به موازات تغییراتی در داخل، برخی مسائل را در سطح بین الملل به نتیجه می رساند. مثلا بحث ارتباطات با کشورهای همسایه و ارتباط با کشورهایی که ما می‌توانیم از طریق آنها تحریم‌ها را دور بزنیم را باید تقویت می‌کرد. حتی ایشان می توانست بر اساس سیاست نظام، مذاکرات وین را به نتیجه می‌رساند. البته هر نتیجه‌ای در مذاکرات گرفته می‌شد عده‌ای هستند که بگویند اگر ما جای آنها بودیم عملکرد بهتری داشتیم. 

چه اقدامات دیگری را آقای رئیسی می توانستند شخصا پیگیری کنند؟

باید در کنار تقویت تولید داخلی، انجام مبادلات و برقراری ارتباطات بین‌المللی با کشورهایی که تحت تحریم هستند مثل چین، روسیه، هند و برخی کشورهای دیگر در آمریکای لاتین را بر اساس پول ملی و توافقات جدا از سلطه دلار تقویت می‌کردند و بعد اصلاحات را انجام می‌دادند.

آیا از نظر شما انتظارات آقای رئیسی بیش از توان دولت خود بوده است؟ دولت آقای رئیسی با چه موانعی روبه‌رو است؟ مشکلات پیش رو مخاطراتی را  ایجاد می‌کند؟

آقای رئیسی در ارزیابی توان دولتش که می‌تواند بار همه این مسائل را یکجا به دوش بکشد، خیلی دقیق نبودند. البته آقای رئیسی با مسائل دشواری روبه‌رو است. تورم بیش از ۵۰ درصد را آقای رئیسی از دولت قبل به ارث برده است. اکنون با افزایش قیمت ها در سطوح جهانی و در برخی نهاده‌ها و برخی کالاهای اساسی و افزایش بیش از ۵۰ درصدی در اروپا، قطعا به اقتصاد ما فشار وارد می شود.. اگر مسائل از هم تفکیک می‌‍‌شد این فشار یکجا وارد نمی شد. با توجه به همه این موارد حیف است که سلامت آقای رئیسی و تلاش فوق‌العاده و ایثارگری ایشان زیر سوال رود. آقای رئیسی در شرایط کرونایی در جمع مردم حاضر می‌شد و حاضر بود به خاطر حل مشکلات جامعه مخاطراتی را به جان بخرد که این امر در مقایسه با دولت قبل بسیار ارزنده بود. رئیس دولت قبل برای اینکه دچار مخاطره نشود، حتی حاضر نبود با وزرای خود ارتباط برقرار کند. اما آقای رئیسی با فداکاری خطر را می پذیرفت. بنابراین حیف است بهانه‌ای دست بدخواهان داده شود. 

از دیگر اقدامات قابل توجه آقای رئیسی به چه موردی می توانید اشاره کنید ...

اقدام بسیار ارزنده دیگر آقای رئیسی جوان‌گرایی بوده است. البته جوان‌گرایی با مشکلاتی در جامعه همراه است و طبیعتا ریسک‌هایی دارد. آقای رئیسی باید بلافاصله درباره این مسئله ارزیابی داشته باشد، چرا که برخی وزرای جوان نشان دادند برای اینکه سریعا بر حوزه خود مسلط شوند، توانمند نیستند. آقای رئیسی در این شرایط باید ارزیابی وزرای خود را به سرعت در دستور کار قرار دهد تا جوان‌گرایی نتیجه معکوس در اذهان عمومی نداشته باشد. چرا که جوان‌گرایی ضرورتی برای خروج از بن‌بست‌های اجتماعی است. این اقدام را آقای رئیسی صورت داده و تبعاتش رابه جان خریده  است. بنابراین باید به سرعت تبعات آن را کم کند.

آقای رئیسی تا چه میزان به وعده‌های انتخاباتی خود جامه عمل پوشانده است؟ 

آنچه که برای من اهمیت دارد، این است که آقای رئیسی با تمام توان در این مسیر قرار دارد. برخی از مشکلات دست آقای رئیسی نیست. عوامل مختلف دخیل است که به برخی اشاره شد. برخی از مسائل بیرون از اراده ماست. فشار به ویژه فشار روانی به شدت زیاد است. اکنون همه مراکز و کانون‌های قدرتی که مخالف استقلال ملت ایران هستند، تلاش می‌کنند فضای روانی سنگینی را ایجاد کنند که گویا امروز ملت ایران دیگر، همراه نمی‌شوند. این فضای روانی خیلی کار را سخت می‌کند. برای پیشبرد امور باید احساس نشاط در جامعه وجود داشته باشد. سرمایه‌گذاری کلانی در خارج  از کشور صورت می‌گیرد تا نشاط را از ما بگیرند. اگر نشاط وجود نداشته باشد ما از سختی‌ها به دشواری عبور می‌کنیم در حالی که باید با سهولت بیشتری عبور کنیم. قطعا با توجه به همت آقای رئیسی ما عبور خواهیم کرد اما اگر جامعه با نشاط نباشد این امور سخت‌تر صورت می‌گیرد. ما حتی از بحث تبعات جوان‌گرایی که طبیعی هم هست عبور خواهیم کرد، از خیلی از مسائل عبور خواهیم کرد اما با نشاط طبعا نتایج بهتری خواهد داشت.

مهمترین مسئله در انتخابات ۱۴۰۰ آسیب دیدن اعتماد عمومی بود. آیا آقای رئیسی توانسته است در یک سال اخیر آن را احیا کند؟ 

آقای رئیسی در ابتدا با اقدامات عاجلی مثل تولید و تزریق واکسن، تحولی در این عرصه‌ها ایجاد کرد که باعث افزایش اعتماد عمومی شد. اگر دولت آقای رئیسی در ارزیابی از توان خود، تحلیل دقیق‌تری داشت، سرعت روند اعتماد عمومی افزایش بیشتری پیدا می‌کرد. قطعا با هم پیش‌ بردن مسائل، مشکل ایجاد می‌کند و افکار عمومی را تحت تاثیر جوسازی‌ها قرار می‌دهد و اینگونه متصور می‌شود که آقای رئیسی توان حل مشکلات را ندارد. در صورتی که حجم مشکلات زیادی را روی دوش خود قرار می‌دهد که اگر آنها را تقسیم می‌کرد، روند اعتماد عمومی همچنان صعودی بود. اما نه تنها دولت همه مسائل را به مسائل جزئی‌تر تفکیک و تجزیه نکرد بلکه همه را به هم گره زد. طبیعی است که تبعات اجتماعی کوتاه مدتی ایجاد می‌کند.

مهمترین اقدام انجام شده در دولت آقای رئیسی و مهم‌ترین اتفاقی که در این دوره افتاد، چه بود؟

آقای رئیسی اقدامات متعددی انجام داده که بسیار ارزنده بوده است. نخست کاهش فاصله بین دولتمردان و مردم یعنی اهتمام به برداشته شدن دیوارهایی که در این زمینه برافراشته شده بود. برداشتن این فاصله‌ها اقدامی ارزنده بود. دولت آقای رئیسی در برخی زمینه‌ها اقدامات بسیار شایسته‌ای انجام داد از جمله واکسیناسیون کرونا که بسیاری در این وادی احساس خطر می‌کردند که هرگز نتوانیم بر این مشکل فائق آییم. امروز ما شاهدیم که میزان فوتی به صفر رسیده است. اگر متکی به استعدادها و توانمندی‌های خود باشیم در سطح بین‌الملل نمی‌توانند ما را بازی دهند. اگر دنبال تولید دارو نمی‌رفتیم و در این زمینه به استعدادهای خود اتکا و قابلیت‌های‌خود را باور نمی‌کردیم. اکنون در همین زمینه باید می دویدیم دنبال قدرتهایی که پیشتاز تولید دارو بودند و آنها می توانستند اراده خود را بر ما تحمیل کنند.  اقدامات آقای رئیسی در این زمینه می‌تواند به سایر موضوعات و علاوه بر حل آن تعمیم پیدا کند. طبیعتا روحیه جامعه نیز تغییر خواهد یافت.