همشهری -علیرضا احمدی: تشکیل ائتلاف ضدایرانی در خاورمیانه، موسوم به «ناتوی خاورمیانه» یکی از پروژه‌هایی است که با پشت‌صحنه آمریکایی -صهیونیستی می‌کوشد محوری عبری - عربی علیه ایران شکل دهد؛ راهبردی که از یک‌سو قصد دارد به‌مثابه اهرم فشاری در مذاکرات برجامی عمل کند و ازسوی دیگر سیاست مهار منطقه‌ای جمهوری‌اسلامی را درنظر دارد، اما کارشناسان معتقدند تحولات جهان عرب نشان می‌دهد چنین طرحی از پیش شکست‌خورده است.
برهمین اساس هم بود که در روزهای اخیر برخی منابع از عدم‌تمایل مصر برای مشارکت در ائتلاف ضدایرانی در خاورمیانه خبر دادند و وزیر امور خارجه اردن نیز تأکید کرد که اردن و همچنین همه کشورهای عربی خواستار روابط خوب با تهران هستند.
این موضوع درحالی‌است که رژیم صهیونیستی با پیگیری سیاست عادی‌سازی روابط با کشورهای عربی، در ماه‌های اخیر تلاش ویژه‌ای را صرف تشکیل محور عبری - عربی علیه جمهوری‌اسلامی ایران کرده است، اما نکته اینجاست که به‌نظر می‌رسد در اولویت قرار گرفتن دیپلماسی همسایگی در سیاست‌خارجی ایران پس از آغاز به‌کار دولت سیزدهم، راهبردهای ترسیمی ازسوی واشنگتن و تل‌آویو را ناکام گذاشته است.
به‌همین دلیل هم هست که ناظران معتقدند ایجاد چنین ائتلافی، یک پروژه از پیش شکست‌خورده است، چراکه در ماه‌های اخیر شاهد بوده‌ایم دیپلماسی همسایگی ایران راه‌های جدیدی را برای گسترش همکاری‌های منطقه‌ای ایران و همسایگانش و به‌ویژه کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس گشوده است.
شکست پروژه ایران‌هراسی
درچنین شرایطی در آستانه سفر منطقه‌ای رئیس‌جمهور آمریکا به خاورمیانه، تل‌آویو و واشنگتن همزمان با پیگیری مذاکرات احیای توافق هسته‌ای سال 2015، می‌کوشند با فضاسازی‌های سیاسی - رسانه‌ای، راهبرد «ایران هراسی» و محورسازی علیه ایران را پیگیری کنند و جمهوری‌اسلامی را بیش‌از پیش تحت فشار قرار دهند تا از یک‌سو از مطالبات بحق برجامی خود چشم بپوشد و ازسوی دیگر فعالیت‌های منطقه‌ای‌اش را کاهش دهد.
دراین میان به‌نظر می‌رسد تلاش آمریکا و رژیم صهیونیستی برای ایجاد چنین ائتلافی، که با توجه به بحران اوکراین، بیش‌از هرچیز بهانه‌ای برای بهره‌مندی غرب از منابع انرژی سرزمین‌های عربی به‌شمار می‌رود، زودتر از آنچه تصور می‌رفت به شکست انجامیده است.
برهمین اساس شاهدیم اکنون علاوه‌بر مصری‌ها، اردنی‌ها نیز اعلام کرده‌اند قصد مشارکت در یک ائتلاف ضدایرانی را ندارند. وزیر امورخارجه اردن در حاشیه نشست وزرای امورخارجه اتحادیه عرب در بیروت، بار دیگر تأکید کرد که این کشور بخشی از ائتلاف عربی- صهیونیستی علیه ایران نخواهد بود و این مسئله اساسا مطرح نیست.
ایمن الصفدی با بیان اینکه همه ما خواهان روابط خوب با ایران هستیم و برای تحقق این مسئله، باید دلایل این تنش‌ها رفع شود، گفت که «ما بار دیگر از اینجا اعلام می‌کنیم که همواره خواهان گفت‌وگویی هستیم که همه مسائل را شامل شود تا به مرحله ثبات و همکاری برسیم.» وی عنوان کرد: ما نمی‌گوییم اختلافات ایرانی - عربی وجود ندارد، اما همه مسئولان عربی خواهان عبور از این اختلاف‌ها از طریق برگزاری گفت‌وگوهای صریح و شفاف هستند، به‌گونه‌ای که همه مسائل را روی میز قرار دهیم و برای حل اختلاف‌ها رایزنی کنیم؛ درغیر این‌صورت این بحران‌ها ادامه خواهد داشت و منطقه بهای آن را پرداخت می‌کند.
آمادگی ایران برای توسعه روابط با مصر
اینها درحالی است که در روزهای اخیر زمزمه‌هایی مبنی بر انجام برخی رایزنی‌ها میان مقام‌های ایرانی و مصری در محافل دیپلماتیک به گوش می‌رسید. برهمین اساس هم بود که روزنامه «العربی‌الجدید» در روزهای اخیر در گزارشی به نقل از منابع مصری مدعی شد که تماس‌هایی میان مسئولان 2 کشور در سطح اطلاعاتی انجام شده و مسئولان مصری دراین تماس‌ها تأکید کرده‌اند این کشور خواهان هیچ نوع درگیری با ایران در منطقه نیست و قاهره خواهان حفظ و ارتقای روابط با جمهوری‌اسلامی است.
این گزارش ادعا کرده بود که مسئولان مصری به همتایان ایرانی خود گفته‌اند این کشور مخالف هرگونه خدشه وارد کردن به امنیت خود در سایه درگیری‌های میان تهران و تل‌آویو است و قاهره نیز طی مدت گذشته پیوستن به طرح‌های نظامی ضدایرانی را نپذیرفته است. ازسوی دیگر وی پس از سفر اخیر خود به دمشق با بیان اینکه تاکنون مذاکره مستقیمی با طرف مصری نداشته‌ایم، تأکید کرد که «مصر کشور مهمی در جهان اسلام محسوب می‌شود و توسعه روابط بین تهران و قاهره به نفع دو ملت است.»
حسین امیرعبداللهیان درباره برخی گمانه‌زنی‌ها پیرامون مذاکرات ایران، اردن و مصر با میزبانی بغداد، ضمن اینکه اعلام کرد هنوز مذاکره‌ای برای پیشرفت و توسعه روابط به‌صورت مستقیم با طرف مصری انجام نشده، از برخی تلاش‌ها در چارچوب همکاری‌ها میان کشورهای اسلامی خبر داد تا روابط تهران و قاهره به حالت طبیعی بازگردد.
تکاپو برای ایجاد جبهه متحد غربی - عربی علیه تهران
مدیرکل پیشین آسیای غربی وزارت امورخارجه کشورمان در گفت‌وگو با همشهری با اشاره به تغییر رویکرد برخی کشورهای عربی در مواجهه با رژیم صهیونیستی گفت: اعراب زمانی رژیم صهیونیستی را به‌عنوان تهدید نخست و اصلی خود به‌حساب می‌آوردند، اما در یکی دو دهه اخیر شاهد تغییر تدریجی در چنین رویکردی بوده‌ایم و برخی از این کشورها تلاش کردند جمهوری‌اسلامی را به‌عنوان تهدید نخست خود معرفی کنند.
قاسم محبعلی افزود: به‌ویژه شاهدیم که بعد از پیش‌آمد تحولات بهار عربی(بیداری اسلامی) در خاورمیانه، برخی کشورهای عربی مانند عربستان‌سعودی و بحرین در تغییر رویکردی تدریجی، تلاش کردند ایران را به‌عنوان تهدید محوری جهان عرب معرفی کنند. برهمین اساس هم بود که اخیرا شاهد بودیم ولیعهد سعودی در سخنانی، رژیم صهیونیستی را «متحد احتمالی» و ایران را «همسایه‌ای که مجبور به همزیستی با آن هستیم» معرفی کرد.
وی با بیان اینکه متأسفانه اکنون شاهد جایگزینی «تهدید غیرواقعی ایران» به‌جای «تهدید عینی رژیم صهیونیستی» ازسوی برخی کشورهای عربی هستیم، ادامه داد: اتخاذ چنین رویکردی از زمان ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ در آمریکا آغاز شد. او تلاش کرد با پیشبرد پروژه عادی‌سازی روابط کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی، یک جبهه متحد غربی - عربی علیه جمهوری‌اسلامی به‌وجود آورد؛ راهبردی که معاهده صلح ابراهیم نمودی از آن به‌حساب می‌آید.
واشنگتن به‌دنبال بازسازی روابط با ریاض
این کارشناس مسائل خاورمیانه همچنین عنوان کرد: در ابتدای آغاز به‌کار بایدن در کاخ‌سفید، به‌نظر می‌رسید که دمکرات‌ها قصد تجدیدنظر در چنین رویکردی را دارند و قصد ندارند پروژه ترامپ - نتانیاهو را پیش ببرند. به همین دلیل هم بود که آنها قصد داشتند با به نتیجه رساندن مذاکرات برجامی، نوعی موازنه قدرت در خاورمیانه به‌وجود آورند و به مدیریت نظم نوین منطقه‌ای بپردازند.
محبعلی با اشاره به پیوند مذاکرات هسته‌ای ایران و غرب با موضوع تشکیل یک ائتلاف منطقه‌ای علیه ایران گفت: تحولات اخیر در مذاکرات برجامی دوحه و مأیوس شدن واشنگتن از دستیابی به نتایج موردنظرش و همچنین وضعیت جنگ در اوکراین و هشدار بحران انرژی در غرب، از موضوع‌هایی است که به‌نظر می‌رسد درحال سوق دادن واشنگتن به‌سوی ریاض است. وی ادامه داد: با توجه به تحولات به‌وقوع پیوسته، به‌نظر می‌رسد آمریکایی‌ها رویکرد بازسازی روابط با سعودی‌ها را در پیش گرفته‌اند و سفر قریب‌الوقوع بایدن به منطقه نیز چنین هدفی را پیگیری می‌کند. در واقع واشنگتن می‌کوشد باهدف موازنه‌سازی با جمهوری‌اسلامی، امتیازاتی به اعراب بدهد.
محبعلی تصریح کرد: بعد دیگر پیشبرد پروژه ائتلاف‌سازی علیه ایران در خاورمیانه، استفاده از این موضوع علیه جمهوری‌اسلامی در مذاکرات احیای توافق برجام است. در واقع آمریکا و رژیم صهیونیستی تلاش می‌کنند از این موضوع به‌عنوان اهرم فشاری بر ایران با هدف دستیابی به اهداف خود دراین گفت‌وگوها استفاده کنند. به‌نظر می‌رسد مذاکرات دوحه آخرین تلاش آمریکا برای بازگشت به برجام پیش‌از سفر منطقه‌ای بایدن بوده است.
حرکت مصر و اردن به‌دنبال عربستان سعودی
مدیرکل پیشین آسیای‌غربی وزارت امورخارجه با اشاره به مواضع اخیر مصر و اردن پیرامون عدم‌مشارکت در ائتلاف ضدایرانی گفت: در سیاست‌خارجی کشورها هم «سیاست اعلامی» دارند هم «سیاست اعمالی»؛ با توجه به اینکه مصر و اردن همسایه رژیم صهیونیستی هستند و جزو کشورهای حاشیه خلیج‌فارس به‌حساب نمی‌آیند، طبیعتا علاقه‌مند نیستند به‌عنوان جبهه اول ائتلاف‌سازی علیه جمهوری‌اسلامی محسوب شوند، چراکه این کار هزینه بسیاری برایشان به‌همراه خواهد داشت. محبعلی ادامه داد: اگرچه کشورهایی مانند مصر و اردن در سیاست‌های اعلامی خود می‌گویند که در ائتلاف علیه کشوری ازجمله ایران مشارکت نمی‌کنند اما باید به یاد داشته باشیم که آنها از متحدان صدام حسین در جنگ تحمیلی علیه کشورمان بودند.
وی با بیان اینکه کشوری مانند مصر به‌دلیل نیازهای مالی خود، متحد سعودی‌ها به‌حساب می‌آید، تصریح کرد: با توجه به اینکه سعودی‌ها نقش اصلی را در زمینه ائتلاف‌سازی در خاورمیانه علیه ایران برعهده دارند، مصری‌ها در مواجهه یا عدم‌مواجهه با جمهوری‌اسلامی، پشت‌سر عربستان حرکت می‌کنند. این کارشناس خاورمیانه افزود: کشورهایی مانند اردن و مصر برای تعیین راهبردهای خود در قبال ایران، بیش‌از هرچیز در انتظار نتیجه گفت‌وگوهای تهران - ریاض هستند. البته مذاکرات برجامی نیز مرتبط با این موضوع است. ازسوی دیگر نباید ناگفته بماند که قصد مصر و اردن از اعلام اینکه نمی‌خواهند در مواجهه با ایران هزینه مستقیم بدهند، می‌تواند این باشد که در چانه‌زنی با ریاض برای گرفتن امتیازهای بیشتر، دست پری داشته باشند.
اعراب در ائتلاف‌سازی موفق نیستند
مدیرکل پیشین آسیای‌غربی وزارت امورخارجه با بیان اینکه درجهان عرب با واقعیتی به نام «ناتوانی در ائتلاف‌سازی» مواجه هستیم، گفت: برخی کشورهای عربی که به‌دنبال ائتلاف‌سازی علیه ایران هستند، پشت‌گرمی‌شان به نقش‌آفرینی تل‌آویو و واشنگتن دراین زمینه است. قاسم محبعلی افزود: کشورهای عربی اختلاف‌های گسترده و عمیقی با یکدیگر دارند و به همین دلیل بررسی‌های تاریخی نشان می‌دهد آنها در ائتلاف‌سازی با چالش‌های گسترده‌ای مواجه هستند و تاکنون دراین زمینه موفقیتی نداشته‌اند؛ چه علیه ایران و چه بر ضدرژیم صهیونیستی.
وی با بیان اینکه سیاست‌خارجی جمهوری‌اسلامی باید ایجاد چنین ائتلاف‌هایی را ناکام بگذارد، اضافه کرد: آمریکا و رژیم صهیونیستی در پشت‌صحنه ایجاد اتئلاف خاورمیانه‌ای علیه ایران هستند و واشنگتن ستون این اتئلاف به‌حساب می‌آید. بنابراین معتقدم «ایران‌هراسی» برخی از کشورهای عربی حرف خودشان نیست بلکه بخشی از یک بازی بزرگ‌تر محســـــوب می‌شوند.
نظر شما