به گزارش همشهری آنلاین،ده‌ها میلیون انسان در کشورهایی بسیار دورتر از کانون جنگ، با گرسنگی شدید و قحطی دست‌به‌گریبانند. تأثیر جنگ بر تولید و صادرات غلات در اوکراین نقشی کلیدی در جهش قیمت مواد غذایی و ایجاد بحران غذا در جهان داشته است. شاخص‌های بانک جهانی نشان می‌دهند هزینه تامین کالاهای اساسی در جهان بین سومین و چهارمین‌ماه سال‌جاری میلادی به‌طور متوسط ۱۵درصد افزایش داشته است؛ افزایشی که برای مردم کشورهای فقیر و بحران‌زده، به معنی قطع کامل دسترسی به مواد غذایی اساسی خواهد بود.
اکنون ترکیه با هدف آزادسازی ذخیره ۲۲میلیون تنی غلات انباشته‌شده اوکراین وارد عمل شده تا با جلب رضایت طرفین جنگ، مسیری امن برای صادرات غلات اوکراین ایجاد کند. مذاکرات میان روسیه و اوکراین که با حضور ترکیه و ناظران سازمان ملل آغاز شده، تلاشی دوباره برای آزادسازی حجم بزرگی از غلات از بنادر و سیلوهای اوکراین و انتقال آن به کشورهایی است که با بحران گرسنگی مواجهند. ترکیه طی ۵ماه اخیر در مذاکرات میان مسکو و کی‌یف نقش کلیدی ایفا کرده اما عمق تنش‌های موجود میان ۲کشور درگیر، تلاش‌های ترکیه برای بازکردن مسیر مسدود صادرات غلات را به ماموریتی غیرممکن تبدیل کرده است.
نشست استانبول، یک نشست حیاتی
از دیروز نمایندگانی از روسیه، اوکراین و ترکیه با حضور ناظران سازمان ملل دور جدیدی از مذاکرات را در استانبول آغاز کرده‌اند؛ به این امید که بتوانند راه‌حلی برای حل بحران گرسنگی جهان بیابند. تلاش برای یافتن راه‌حلی برای انتقال گندم‌های انبارشده در اوکراین و ورود آن به بازارهای جهانی ماه‌هاست که آغاز شده، اما بی‌نتیجه باقی مانده است. بنادر سواحل جنوبی اوکراین در محاصره ناوهای جنگی روسیه است. همزمان اوکراین برای افزایش ایمنی شهرهای ساحلی خود، خط ساحلی بندر اودسا را در دریای سیاه مین‌گذاری کرده و حاضر به مین‌روبی آن نیست. همین وضعیت مشکلات زیادی برای صادرات کالا از اوکراین ایجاد کرده است. این در حالی است که غلات، یک‌پنجم از حجم کل صادرات این کشور را تشکیل می‌دهد.
روسیه برای ایجاد مسیر امن صادرات غلات خواستار استقرار گشت‌های دریایی برای جلوگیری از قاچاق سلاح توسط اوکراین شده است. اوکراین هم خواستار تضمین کنترل خود بر بندر اودسا شده و همچنین می‌خواهد کشتی‌های باری حامل غلات این کشور توسط کشتی متعلق به کشوری دوست، مانند ترکیه مشایعت شوند. در صورت نتیجه‌بخش بودن مذاکرات، ترکیه وعده داده ۲۰کشتی فله‌بر را برای حمل غلات انباشته‌شده در اوکراین اعزام کند. سازمان ملل هم مسیری بدون مین را برای عبور این کشتی‌ها از میان دریای سیاه تعیین خواهد کرد.
نشست روز چهارشنبه استانبول، قدمی جدید در مسیر خروج از بن‌بست صادرات غلات اوکراین است؛ اگرچه بیشتر مقاماتی که به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم درگیر این مذاکرات بوده‌اند، دستیابی به یک راه برون‌رفت عملی را به‌دلیل تنش‌های موجود میان اوکراین و روسیه، بسیار پرچالش و غیرممکن اعلام کرده‌اند. با این‌همه از آنجایی که راه‌حل‌های جایگزین صادرات غلات از اوکراین همگی بسیار پرهزینه، زمان‌بر و از نظر ظرفیتی محدود هستند، به نتیجه‌رسیدن نشست استانبول از اهمیتی حیاتی برای نجات جهان از گرسنگی برخوردار است.
گزارش اخیر کمیته امداد بین‌المللی نشان می‌دهد تا ماه گذشته ۴۷میلیون نفر در جهان زیر سایه تهدید گرسنگی حاد زندگی کرده‌اند. گزارشی دیگر از مؤسسه آلمانی «صندوق کمک به گرسنگی جهان» نشان می‌دهد ۸۱۱میلیون نفر در جهان با بحران گرسنگی مواجهند و مردم در افغانستان، سودان جنوبی و یمن بحرانی‌ترین وضعیت را دارند. در این گزارش آمده است جنگ اوکراین باعث تشدید بحران‌هایی شده که از گذشته در جهان وجود داشته‌اند؛ وضعیتی که سرعت گسترش گرسنگی و فقر در جهان را افزایش داده است.
شکست در مذاکرات مربوط به خارج‌کردن غلات انباشته‌شده در بنادر و سیلوهای اوکراین طی هفته‌های آینده می‌تواند فصل برداشت تابستانه اوکراین را دچار اختلال جدی کند، زیرا کشاورزان اوکراینی جایی برای انبارکردن محصولات جدید نخواهند داشت و کشت بعدی را از دست می‌دهند؛ روندی که می‌تواند منجر به نابودی بخش بزرگی از منبع غذایی آینده جهان شود.
گره کور صادرات غلات اوکراین
اوکراین معمولا در ماه بین ۶ تا ۷میلیون تن غلات صادر می‌کند. با این‌همه ماه گذشته «سبد نان جهان» تنها توانست ۲.۲میلیون تن غلات خود را صادر کند. این کاهش چشمگیر در حالی رخ داده که اوکراین روی انباری ۲۲تنی از گندم و غلات نشسته که همگی برداشت سال گذشته این کشور هستند، اما جنگ مانع از خروج این گنجینه از کشور شده است. اوکراین روسیه را متهم به گروگانگیری مردم جهان کرده؛ زیرا مانع از صادرات غلات اوکراین شده است. روسیه در مقابل مدعی است اوکراین برای صادرات غلات از بندر اودسا که هنوز تحت کنترل کی‌یف است آزاد است و این فقط مستلزم مین‌روبی آب‌های این منطقه است. مسکو همچنین اعلام کرده که آماده مذاکره برای تسهیل این صادرات است.
از سویی دیگر، ظرفیت ذخیره‌سازی غلات در اوکراین ۶۵ تا ۶۷میلیون تن است که ۲۰درصد از این ظرفیت هم در مناطق تحت کنترل روسیه مستقر است. از این‌رو کشاورزان اوکراینی که از این ماه برداشت تابستانه خود را آغاز خواهند کرد، تنها ۲۰ تا ۲۵میلیون تن ظرفیت برای ذخیره‌سازی محصول جدید را در اختیار دارند. این در حالی است که حجم برداشت غلات امسال اوکراین ۵۰میلیون تن تخمین زده شده و خالی‌نشدن به‌موقع سیلوها و انبارها می‌تواند آسیب زیادی به این محصولات تازه وارد کند. یکی از گزینه‌های عملی رفع این بحران در شرایط مسدود بودن مسیر صادرات دریایی غلات اوکراین، استفاده از بنادر رود دانوب در جنوب غرب اوکراین ازجمله بندر کنستانتا در رومانی است. این بنادر قابلیت صادرات ۳۰درصد از محصولات برداشت‌شده را خواهند داشت. راه‌حل دیگر حمل محصولات از مسیرهای مرزی زمینی کشورهای اروپایی ازجمله لهستان است. اما مجموع حجم صادراتی که از این مسیرها انجام می‌گیرد درنهایت بسیار کمتر از حجم مورد نیاز صادرات ماهانه غلات و گندم اوکراین خواهد بود و به‌دلیل پرهزینه بودن این شیوه‌ها قیمت نهایی محصول افزایشی قابل توجه خواهد یافت. همچنین اروپا در ورودی‌های مسیرهای زمینی از زیرساخت کافی برای ذخیره حجم بالایی از غلات برخوردار نیست. برای مثال زیرساخت‌های موجود در لهستان تنها امکان ورود ماهانه ۱.۵میلیون تن غلات به این کشور را می‌دهد، درحالی‌که نیاز ماهانه اوکراین برای صادرات غلات دست‌کم ۵میلیون تن در ماه است. تمامی این موانع باعث می‌شود نگاه جهانیان همچنان بر نشست استانبول متمرکز بماند، به این امید که این‌بار گشایشی رخ دهد و جریان صادرات غلات از اوکراین از طریق دریا به بازارهای جهانی ازسرگرفته شود.
بازیگری ترکیه در دل بحران اوکراین
این اولین‌باری نیست که ترکیه در درگیری میان اوکراین و روسیه نقش میانجی را به‌عهده می‌گیرد. ترکیه در ماه‌های اول جنگ هم ۲کشور را به مذاکره برای پایان دادن به جنگ دعوت کرد که دور دوم این مذاکرات در ترکیه برگزار شد. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، از ابتدای جنگ تا به امروز در مواجهه با دو طرف جنگ، نقش خود را با دقت و ظرافت ایفا کرده است؛ به‌طوری که با وجود فروش تسلیحات به اوکراین و موافقت‌های جسته گریخته با تحریم‌های غرب علیه روسیه، توانسته روابط تجاری ترکیه و روسیه را مانند گذشته حفظ و همزمان در جبهه مقابل، با کمک به اوکراین برای دستیابی به پیروزی‌های مقطعی علیه روسیه، رضایت غرب را هم نسبت به خود جلب کند. او اکنون با اتکا بر همین درایت سیاسی، در تلاش است برای حل مشکل انباشت غلات اوکراین و کمک به حل بحران گرسنگی در جهان، بار دیگر نقش میانجی را ایفا کند. اگرچه این حسن‌نیت ترکیه در نهایت برای اقتصاد بحران‌زده این کشور هم کارآمد خواهد بود. اوکراین دومین منبع اصلی تامین غلات گندم ترکیه به‌شمار می‌رود؛ موضوعی که به افزایش تورم و قیمت مواد غذایی در ترکیه منجر شده است. این وضعیت مسیر اردوغان برای موفقیت در سومین دوره ریاست‌جمهوری را دشوارتر ساخته است. موفقیت او در این مذاکرات و ایجاد مسیری امن برای خروج غلات اوکراین، می‌تواند برای او در دور بعدی انتخابات ریاست‌جمهوری حکم برگ برنده را داشته باشد.
نظر شما