همشهری آنلاین - لیلا شریف: ۱۰ روز پیش بود که فروریزش در کنار قنات متروکه منطقه ۱۵ حادثه آفرین شد و جان یک کودک ۴ ساله را گرفت. این حادثه بار دیگر زنگ خطر را در رابطه با قنات‌های متروک و اثرگذاری آنها در فروریزش‌های تهران به صدا در آورد.
این اولین بار نیست که قنات‌های تهران حادثه ساز می‌شوند، پیش از این نیز کارشناسان نسبت به وضعیت قنات‌های تهران هشدار داده بودند تا جایی که دبیر کارگروه ملی مخاطرات طبیعی در این رابطه گفته بود « در گودبرداری برای ساخت و ساز برای احداث طبقات زیرزمین، مسیر قناتها را مسدود می‌کنند که این امر باعث می‌شود جلوی رگه آب گرفته شود و آب‌شستگی‌های زیادی به وجود آید که در نتیجه شاهد فروریزش‌ها در نقاط مختلف هستیم. از سال ۱۳۹۵ تا به حال چندین مورد از این فروریزش‌ها را در مسیر خیابان مولوی، شهران، سه راه خیام، بزرگراه آبشناسان و... مشاهده کرده‌ایم.»
نظارت نداشتن بر قنات‌های پایتخت ریشه در نبود متولی واحد در این حوزه دارد، نکته‌ای که سیدمحمد آقامیری عضو کمیته عمران شورای شهر - که موضوع فرونشست را پیگیری می‌کند- در گفتگو با همشهری آنلاین بر آن تأکید کرد و گفت:« نبود متولی واحد برای تمام قنات‌های تهران یک ابهام بزرگ است چرا که هر سازمان با توجه به محدوده فعالیت خود مسئولیت بخشی از قناتها را برعهده دارند. همچنین به دلیل خشکسالی بسیاری از قناتها خشک شده‌اند و بلاصاحب مانده‌اند.»
* حادثه منطقه ۱۵ و فوت یک کودک به دلیل سقوط در میله چاه کنار قنات موجب شد تا افکار عمومی نسبت به این موضوع حساس شوند و این سئوال ایجاد شود که آیا نظارت خاصی بر قنات‌های تهران وجود دارد؟
متأسفانه آمار دقیقی در مورد قنات‌های فعال و غیرفعال تهران وجود ندارد، چون سازمان واحدی مسئول قنات‌های تهران نیست. در گذشته قنات‌های تهران، مالکانی داشت و این افراد از این قناتها نگهداری می‌کردند. با گسترش شهر این شیوه مدیریت قناتها از بین رفت و به همین دلیل دیگر نمی‌توان انتظار نظارت مستمر داشت.
*در رابطه با این موضوع در شورای شهر پیگیری و بررسی خاصی انجام شده است؟
بله! بررسی شده است. پیش از هر توضیحی باید گفت که در موضوع فرونشست یک بحث فروچاله و فروریزش نیز مورد توجه است. در حادثه افسریه نیز به محض اینکه اعلام شد، عمق چاه ۵۰ متر است، ما به مسئولان اعلام کردیم که این عمق برای چاه فاضلاب منزل نیست و بحث میله‌های قنات در میان است. پس از بررسی‌ها نیز مشخص شد که فروریزش مربوط به میله‌های قنات است چون چاه‌های فاضلاب چنین عمقی ندارند.
*بنابراین می‌توان گفت که قناتها همچون آتشفشانهای غیرفعال عمل می‌کنند و باید در بحث فروریزش در شهر تهران به آن توجه داشت؟
قناتها در بحث فروریزش مسئله جدی به حساب می‌آیند، زمانی که قناتها خشک شدند، باید هنگام پر کردن آنها نکات ایمنی و اصولی رعایت شود چرا که اقدام اشتباه موجب فروریزش خواهد شد. در منطقه ۱۵ نیز شاهد بودیم که به دلیل آبیاری مستمر چون در قنات کامل پر نشده بود، فروریزش رخ داد و حادثه تلخی رقم خورد. ما به تمام مسئولانی که در فضای سبز مشغول به فعالیت هستند، توصیه کرده‌ایم که قنات‌های حاضر در فضای سبز را شناسایی کنند تا دیگر شاهد تکرار این حوادث نباشیم. بیشتر قنات‌های غیرفعال، پر شده‌اند.
البته نباید فراموش کرد که در برخی از ساخت و سازهای انجام شده در نقاط شمال شهر تهران، به نوعی زیرزمین خواری رخ داده است و تا عمق ۱۶ متر و ۲۵ متر را تصرف و از این طریق راه‌های قناتها را کور کرده‌اند. بسیاری از قناتها به این شکل کارایی خود را از دست داده‌اند. به عبارت دیگر چنین اتفاقاتی نیز موجب می‌شود تا فروریزش رخ دهد.
بیشتر بخوانید: جزئیات ناگوار سقوط کودک ۴ ساله در چاه از زبان شهردار منطقه
ماجرای قنات خطرآفرین شهرری به کجا رسید؟
*شما در صحبت‌هایتان به این موضوع اشاره کردید که به مسئولان در رابطه با قناتها توصیه کرده‌اید، آیا این توصیه تنها به شکل شفاهی بود یا دستورالعملی قرار است که صادر شود؟
در رابطه با این موضوع دستورالعمل نداده‌ایم و تنها توصیه شفاهی بود، مسئولان فضای سبز این مراقبت‌ها را دارند تا وضعیت فضای سبز را پایش کنند. حادثه میدان افسریه نیز یک اتفاق نادر بود و متأسفانه پیمانکار سابق این میله قنات را به طور کامل پر نکرده بودند و این حادثه پیش آمد.
*منظور این است که آیا بعد از حادثه منطقه ۱۵ این نیاز احساس نشده است که دستورالعمل ثابت برای پیشگیری از جانب شورای شهر صادر و بحث نظارت واحد مشخص شود؟ ما شاهد هستیم که شرکت آب و فاضلاب نیز مسئولیت یک سری از قناتها را برعهده دارد، این جدا بودن مدیریت نیز می‌تواند شرایط را برای وقوع حوادث مهیا کند؟
نقشه‌های قنات تهران کلی است اما نقشه‌های دقیقی در این رابطه وجود ندارد، به همین دلیل نمی‌توان انتظار داشت که نظارت دقیقی بر میله‌های قنات وجود داشته باشد. به طور کلی افرادی که در بحث فضای سبز، آب و فاضلاب تهران فعال هستند، هر کدام اطلاعاتی از وضعیت قناتها دارند اما در برابر این سئوال که آیا متولی واحد برای نظارت بر وضعیت قناتها وجود دارد؟ جواب منفی است. شهرداری هم نمی‌تواند به تنهایی این مسئولیت را برعهده بگیرد.
*در قامت مدیریت شهر نمی‌توان وارد شد؟
بحث مدیریت شهری نیست، موضوع این است که تمام آب‌هایی که در تهران روان است، در اختیار شهرداری قرار نمی‌گیرد و آب منطقه‌ای مدعی یکسری روان آب‌ها و مسیل‌ها است.
*وقتی چنین اتفاق‌هایی رخ می‌دهد، نباید توقع داشت که یک مدیریت واحد برای جلوگیری از چنین حوادثی ایجاد شود؟
چنین امکانی وجود دارد اما برای رسیدن به مدیریت واحد نیاز به تجمیع اطلاعات است اما متأسفانه تاکنون چنین اتفاقی در رابطه با قناتها رخ نداده است. باید متولی واحد مشخص و براساس آن دستورالعملی صادر شود، در اینصورت ما می‌توانیم در شورای شهر دستورالعملی برای حفظ و نظارت بر قناتها صادر کنیم. متولی قناتها را شورایعالی شهرسازی و معماری می‌تواند مشخص کند تا از این طریق قنات‌هایی که در گذشته صاحب داشتند و در برخی مناطق رها شده‌اند، یک متولی واحد پیدا کنند.
این قناتها در دوره‌ای برای منطقه مولوی مشکل ایجاد کردند و الان هم شاهد هستیم که منطقه ۱۵ با این موضوع درگیر شده است، پس باید گفت که هر چند بسیاری از قناتها غیرفعال شده‌اند اما راه‌های رفت و آمدشان وجود دارد و ممکن است که بعدها این مسیرها خطرآفرین باشند. متولی واحد برای تمام قنات‌های تهران یک ابهام بزرگ است چرا که هر سازمان با توجه به محدوده فعالیت خود مسئولیت بخشی از قناتها را برعهده دارند و متأسفانه به دلیل خشکسالی بسیاری از قناتها خشک شده‌اند و بلاصاحب مانده‌اند.
*این خشکسالی‌ها می‌توانند زنگ خطری برای قناتها باشند؟
بدون شک اگر میله‌های قناتها درست پر نشوند، حادثه ایجاد می‌شود چون بحث فروریزش در سطح شهر و آن نقاطی که قناتها عمق کمی دارند، جدی است.
نظر شما