همشهری آنلاین- شهاب مهدوی: تشکیل باشگاه فیلم‌اولی‌ها و تغییر ضوابط صدور مجوز کارگردانی سینما برای افرادی که قصد ساختن نخستین فیلم سینمایی‌شان را دارند، یکی از مهم‌ترین تصمیمات مدیریتی سازمان سینمایی است؛ تغییر ضوابط و مقرراتی که کار را از دست صنف (کانون کارگردانان) خارج کرده و به دولت (بنیاد سینمایی فارابی) سپرده است. اینکه این تغییرات تا چه اندازه به سود سینمای ایران تمام خواهد شد، موضوعی است که با گذر زمان می‌شود درباره‌اش قضاوت کرد. هرچند تا همین جای کار هم شاهد واکنش‌های متفاوتی نسبت به تشکیل باشگاه فیلم‌اولی‌ها بوده‌ایم.
انتقاد ایسفا
در سکوت کانون کارگردانان که به داشتن نماینده در کمیته تأیید صلاحیت فیلم‌اولی‌ها بسنده کرده، انجمن فیلم کوتاه ایران (ایسفا)، را شاید بتوان مهم‌ترین منتقد دستورالعمل باشگاه فیلم‌اولی‌ها دانست. در بخشی از بیانیه ایسفا چنین آمده است: انجمن فیلم کوتاه ایران (ایسفا) با انتشار مطلبی نوشت:
در ماه‌های گذشته به‌رغم ارتباط و گفت‌وگو با رئیس محترم سازمان سینمایی و ارائه طرح‌ها و پیشنهادها و تمایل برای همکاری، اما در عمل به هیچ‌کدام از نظرات ما اشاره و توجهی نشده است. انتشار «دستورالعمل تأیید صلاحیت حرفه‌ای کارگردان فیلم‌اول» توسط بنیاد سینمایی فارابی و شروع فعالیت آن از ۱۱تیرماه، بازهم نشان داد که سازمان سینمایی و معاونت‌های آن، به‌خصوص در موضوع فیلم کوتاه هیچ اعتقادی به استفاده از نظر مشورتی صنف نداشته و با وجود همه حرف‌ها و مصاحبه‌ها، هیچ اعتقادی به جایگاه صنف فیلم کوتاه ندارند و به آن اهمیتی هم نمی‌دهند.
انتشار این دستورالعمل که حاوی مجموعه‌ای از ایرادات محتوایی و شکلی است نشان داد که کاملا با رویکردی مغرضانه و غیرکارشناسی نوشته شده است که در ادامه به برخی از ابهامات و اشکالات این دستورالعمل اجرایی اشاره می‌کنیم. اما در ابتدا لازم است تأکید کنیم که نظر واضح انجمن فیلم کوتاه ایران حذف هرگونه مانع برای ورود به عرصه تولید فیلم سینمایی است.
چرخه شناسایی صلاحیت و تولید اثر باید از دل خود صنعت سینما و صنوف حرفه‌ای دست‌اندرکار به‌دست آید نه از طریق دستورالعمل‌های یک سازمان دولتی که وظیفه‌اش مدیریت، حمایت، همراهی و تسهیل امور است. اگر دانشجو، علاقه‌مند، کارگردان فیلم کوتاه و یا اساسا هر شخصی که بتواند سرمایه لازم برای تولید فیلم را فراهم کند، چرا باید صلاحیت حرفه‌ای‌اش تأیید شود؟ وظیفه تهیه‌کننده برای چیست؟ کاش پیش از هر تأیید حرفه‌ای کارگردان فیلم‌اول، دستورالعملی برای تأیید سرمایه‌گذاری و تهیه‌کنندگی فیلم اول نیز منتشر می‌شد؛ تهیه‌کننده‌ای که لازم است الزامات فیلم اول یک کارگردان را بشناسد، نه آنکه فقط حریص و منتظر جذب سرمایه از سوی یک کارگردان‌اولی مشتاق باشد.»
شیوه امتیازدهی
اما دستورالعمل تأیید صلاحیت حرفه‌ای متقاضیان ساخت فیلم اول چه ویژگی‌هایی دارد؟ مهر در تحلیلی به واکاوی شرایط تازه ورود فیلم‌اولی‌ها به عرصه سینمای حرفه‌ای پرداخته که در بخش‌هایی از آن آمده است: «اولین نکته جالبی که به چشم می‌آید افزایش عدد کسب امتیاز در دوره جدید صدور مجوز کارگردانی در بنیاد سینمایی فارابی است. به‌عنوان مثال طی سال‌های گذشته ۱۰۰امتیاز برای دریافت مجوز کارگردانی درنظر گرفته شده بود و درصورتی که فرد متقاضی موفق به دریافت حداقل ۷۰امتیاز می‌شد می‌توانست مجوز کارگردانی خود را دریافت کند، اما در قوانین جدیدی که اعلام شده سقف امتیاز به ۱۵۰رسیده و متقاضی با دریافت حداقل۱۰۰ امتیاز می‌تواند مجوز کارگردانی خود را دریافت کند.
بحث تفکیک امتیازدهی به متقاضیان از اهمیت بسیاری برخوردار است که در دهه۹۰ نیز با اعلام تفکیک امتیازها، بسیاری از متقاضیان نسبت به این روند معترض بودند. بی‌شک در سیاست‌های جدید صدور مجوز کارگردانی، تفکیک امتیازها با تغییرات بسیاری همراه است که هنوز اطلاعات دقیقی درباره آن منتشر نشده است. در دوره گذشته بیشترین امتیاز برای فیلم یا نمونه کاری بود که توسط متقاضی ارائه می‌شد و برابر ۵۰امتیاز بود. دریافت این امتیاز از اهمیت بسیاری برخوردار بود به‌گونه‌ای که اگر فرد متقاضی نمی‌توانست حداقل نیمی از این ۵۰ امتیاز را دریافت کند، امتیازهای دیگر وی مورد تأیید قرار نمی‌گرفت. اما در ضوابط جدید دریافت مجوز کارگردانی امتیاز فیلم یا نمونه کار به ۶۰امتیاز رسیده و نسبت به دیگر بندهای مورد نظر بیشترین امتیاز را از آن خود کرده است.
مسئله جالبی که باید در ضوابط جدید به آن توجه کرد سوابق فعالیت‌های حرفه‌ای متقاضی است که ۳۵امتیاز دارد؛ فعالیت‌هایی که تا امروز هیچ تفکیکی برای آن اعلام نشده و مشخص نیست که این فعالیت‌های حرفه‌ای چه مواردی را شامل می‌شود. این درحالی است که طی سال‌های گذشته فعالیت‌های حرفه‌ای متقاضی، اولویت‌بندی شده و مورد توجه قرار می‌گرفت.
به‌عنوان مثال ۱۵ امتیاز برای دستیاری کارگردانی درنظر گرفته شده بود که متقاضی درصورت فعالیت در این رشته می‌توانست بین ۲ تا ۱۵امتیاز را دریافت کند؛ امتیازی که به راحتی به‌دست نمی‌آمد. به‌عنوان مثال برخی از دستیاران کارگردان که تمایل به دریافت مجوز کارگردانی داشتند با اینکه تجربه دستیاری کارگردانی در پروژه‌های بزرگ و همکاری با کارگردانان مطرح را داشتند، از این بخش امتیاز کمی دریافت می‌کردند. همچنین ۱۵امتیاز نیز برای دیگر فعالیت سینمایی البته خارج از محدوده کارگردانی درنظر گرفته شده بود. علاوه بر آن ۱۰امتیاز نیز برای جوایز فیلم‌ها در سطح بین‌المللی درنظر گرفته شده بود.
مدارک تحصیلی و آموزشی از دیگر مواردی است که در دریافت امتیاز برای متقاضیان مورد توجه قرار گرفته است، در ضوابط و قوانین جدید امتیاز این بخش ۲۵امتیاز درنظر گرفته شده که پیش از این برای آن ۱۰امتیاز درنظر گرفته شده بود؛ به‌گونه‌ای که اگر فردی دکتری سینما داشت می‌توانست ۱۰امتیاز کامل این بخش را دریافت کند، متقاضی با مدرک کارشناسی سینما ۷ امتیاز دریافت می‌کرد. البته متقاضی‌ای که تحصیلات دانشگاهی در حوزه سینما نداشت، با مدرک کارشناسی به بالا امتیازی بین ۲ تا ۳ دریافت می‌کرد.
در ضوابط جدید هرچند باز هم در این بخش نوع امتیازدهی اعلام نشده است اما در تبصره‌ای آمده است: مدارک انجمن سینمای جوانان ایران و باشگاه فیلم‌اولی‌های بنیاد سینمایی فارابی در حکم مدارک کارشناسی‌ارشد رشته‌های سینمایی است. همچنین مدارک سایر مؤسسات آموزشی دارای مجوز از سازمان سینمایی در حکم رشته‌های سینمایی کارشناسی است.
نظر شما