به گزارش همشهری‌آنلاین به نقل از پایگاه خبری فرهنگ و آهنگ محمدرضا درویشی آهنگساز، پژوهشگر موسیقی و گرد آورنده دایره المعارف ساز‌های ایرانی در پاسخ به این پرسش که با توجه به مکان رخداد داستان این تصور وجود دارد که باید از ساز‌های ایرانی و محلی در ساخت موسیقی آن استفاده شود گفت: «رمان کلیدر یک ظاهر دارد و یک باطن. در ظاهر اتفاق‌ها در یک روستا در شمال خراسان و سبزوار رخ می‌دهد و مردم همه از اهالی روستا هستند اما اثر باطنی هم دارد که فراتر از ظاهر آن است. باطن این اثر مربوط به همه اعصار و همه مردم ستمدیده جهان می‌شود. باطن رمان ارتباطی با شمال خراسان ندارد و من می‌خواستم باطن این اثر را با موسیقی بازگو کنم. این باطن برای بیان شدن نیاز به یک محمل داشته که در رمان مارال، گل‌محمد، بلقیس و مکان رخداد شمال خراسان است.
نمی‌خواستم به صرف اینکه قصه در آن منطقه رخ می‌دهد از موسیقی شمال خراسان استفاده کنم. اثر من مجرد از زمان و مکان است و یک موسیقی مدرن محسوب می‌شود. فکر می‌کنم اگر فقط به سراغ تم‌های محلی می‌رفتم، موسیقی شکست می‌خورد.».
او می‌افزاید: «با این وجود در قسمت هفتم با عنوان "نعش کشتگان" که مربوط به لحظه بعد از اعدام گل‌محمد و خاکسپاری اوست از دو صدای لالایی که مربوط به شما خراسان است و با صدای خود زنان شمال خراسان ضبط شده استفاده کرده‌ام. تا حدی که باید از از نواهای محلی استفاده شده و حتی عین صدا را آورده‌ام.»
البته این دو لالایی در اجرای دی ماه در تالار بزرگ کشور اجرا نخواهد شد. درویشی در این باره گفت: «استفاده از سیستم پلی بک در کنار اجرای زنده منطقی به نظر نمی‌آمد از سویی این امکان هم وجود نداشت که یک زن روستایی را در کنار ارکستر بنشانیم و او را با گروه هماهنگ کنیم. اما در کلیت نظرم این بود که اگر صرفا به سراغ موسیقی نواحی بروم اثر زمین می‌خورد. این قطعه یک اثر مدرن انتزاعی است که فراتر از یک زمان و مکان مشخص است»
درویشی درباره این قطعه که توسط یک ارکستر 40 نفره اجرا شده می گوید: «کلیدر یکی از تلخ‌ترین و سیاه‌ترین کار‌هایی است که در زندگی هنری خود نوشته‌ام. در خود رمان هم چنین است که هرچه داستان جلوتر می‌رود نسبت‌های بیشتری با تاریکی پیدا می‌کند. نوشتن این قطعه مثل سیاه چاله‌‌ای بود که هر چه در آن جلوتر می‌رفتم تلخ تر می‌شد. من تاکنون قطعه‌ای به این تلخی ننوشته‌ام. این موسیقی برایم عزیز است و آن را با همه جانم نوشته‌ام. این درست که معمولا هنرمند روی همه آثار خود با همه جان وجودش کار می‌کند اما این قطعه با همه کار‌های دیگرم متفاوت بود. اول پارتیتور نوشته‌ام: موسیقی کلیدر سوگنامه عشق است و غمنامه فراق و تنهایی».
آهنگساز قطعه کلیدر درباره اقتباس موسیقایی از اثر ادبی گفت: « صدا نسبت به کلمه و تصویر مجردتر است و کمتر می‌تواند به شکل مستقیم به تصویرگری بپردازد. اما آثاری در تاریخ موسیقی وجود دارند که می‌خواهند تصویر عرضه کنند. مانند مقام طرقه در شمال خراسان که پرواز طرقه را به عنوان یک پرنده اساطیری به سمت خورشید توصیف می‌کند. در موسیقی سمفونیک هم می توان به گونه "پوئم سمفونیک" اشاره کرد که به آن سمفونی شعری هم می‌توان اطلاق کرد. نمونه‌هایی مانند پوئم سمفونی «چنین گفت زرتشت» یا "دن کیشوت" اثر «ریچارد اشتراوس» از این جمله اند و بر اساس یک متن ادبی ساخته شده‌اند اما به هر حال به خاطر خصلت‌های انتزاعی‌تر صدا در مقایسه با کلمه این برداشت می‌تواند با برداشت مخاطب از همان رمان متفاوت باشد یا نسبت‌های قطعه با اثر ادبی به شکل واضح درک و احساس نشود.»
درویشی در ادامه اضافه کرد: «این قطعه بر اساس فواصل نوا نوشته شده و در جاهایی مدلاسیون‌هایی به شور، دشتی، بیات اصفهان و... اتفاق می‌افتد اما بخش آغاز و پایان در پرده‌های نوا نوشته شده است».
وی درباره چگونگی ساخت این قطعه گفت:: «حدود سه سال پیش ساخت این قطعه از سوی موسسه انتشاراتی فرهنگ معاصر با مدیریت آقای «داود موسایی» به من پیشنهاد شد. ابتدا بخش‌هایی از رمان را آقای «محمد افتخاری »انتخاب کردند که با تغییراتی به نسخه نهایی برای ساخت این قطعه رسیدیم. در ادامه این بخش‌ها را با صدای آقای دولت آبادی در استودیو ضبط کردیم و براساس این بخش‌ها از زمستان سال 85 شروع به نوشتن قطعه در هشت قسمت کردم.».
این آهنگساز و محقق افزود: «هر قسمت تصویری است از بخشی از رمان که پس از موسیقی با صدای خود آقای دولت آبادی شنیده می‌شود. یعنی ابتدا موسیقی شنیده می‌شود و بعد آن قسمت از رمان که موسیقی بر اساس آن ساخته شده. کار نگارش در بهار سال 86 به پایان رسید و در تیر ماه همان سال به اکراین رفتم و قطعه با اجرای بخش ساز‌های زهی ارکستر سمفونیک ناسیونال اکراین ضبط شد. بعد در تهران صدای آقای دولت آبادی را بین قطعات گذاشتیم. در نهایت 8 قسمت موسیقی برای هفت قسمت از کتاب طراحی شد که قسمت هشتم در حکم قسمت فینال قطعه است.»
کنسرت مشترک محمدرضا درویشی و حسین علیزاده در روز‌های 6 و 7 دی ماه در تالار بزرگ کشور برگزار خواهد شد. [کنسرت مشترک علیزاده - درویشی، 6 و 7 دی در تالار کشور]
