همایش یک روزه ارزیابی سیاست گذاری‌های توسعه فناوری اطلاعات در ایران؛ با نگاهی به برنامه پنجم توسعه با حضور جمعی از اساتید و کارشناسان حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات در روز شنبه 23 آذر توسط انجمن ایرانی مطالعات جامعه اطلاعاتی و با همکاری مرکز محاسبات دانشگاه صنعتی شریف در این دانشگاه برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی انجمن ایرانی مطالعات جامعه اطلاعاتی،در پنل اول دکتریحیی تابش، رئیس مرکز محاسبات و استاد دانشگاه صنعتی شریف، ضمن خوشامدگویی به حاضران، ضرورت برگزاری این همایش را خاطرنشان و بر توجه بیشتر مجامع سیاستگذار به مقولات کارشناسی در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات تاکید کرد.
در ادامه دکتر شهیندخت خوارزمی، نایب رئیس انجمن ایرانی مطالعات جامعه اطلاعاتی و عضو هیات علمی سازمان مدیریت صنعتی کشور، یکی از اهداف انجمن ایرانی مطالعات جامعه اطلاعاتی را نظارت علمی در بخش سیاستگذاری‌های حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات برشمرد.
دکتر خوارزمی در ادامه افزود: اساسا جامعه اطلاعات محیطی است که اطلاعات و دانش علمی باید در آن آزادانه در گردش باشد و انجمن هم باید به این جریان سرعت و سهولت بخشد و انجمن وظیفه خود می‌داند که از تمامی بنیه علمی موجود چه در میان اعضای انجمن و چه خارج از انجمن در جهت ماموریت خود، یعنی ناظر و مشاور علمی ICT کشور بهره برداری کند.
وی گفت: دراین همایش مقولة سیاست گذاری در حوزة ICT مورد ارزیابی قرار می گیرد و در آستانة تدوین برنامه پنجم توسعه کشور شرایط را برای جلب نظر کارشناسان و صاحبنظران حوزه ICT با هدف تدوین سند توسعه و انتخاب متدولوژی مناسب سیاستگذاری آماده می‌سازد.
دکتر خوارزمی همچنین خاطر نشان کرد که در این همایش از برنامه ریزان و سیاست گذاران حوره ارتباطات و فناوری اطلاعات، مدیران ارشد سابق و فعلی وزارت ICT، شورای عالی اطلاع رسانی، اعضای کمیسیون فناوری اطلاعات مجلس، مدیران، استادان و پژوهشگران حوزه ICT دعوت شده است.
دکتر شهیندخت خوارزمی در پایان اظهارات خویش گفت: این همایش اولین برنامه مشترک انجمن ایرانی مطالعات جامعه اطلاعاتی با دانشگاه صنعتی شریف است و از دکتر سهراب پور(ریاست دانشگاه صنعتی شریف) ، دکتر شهشهانی و دکتر تابش از اساتید برجستة دانشگاه صنعتی شریف به دلیل حمایت‌های بی دریغ، و همچنین از حضور حاضران در همایش تشکر و قدردانی کرد.
پس از سخنان دکتر خوارزمی، مهندس رضا باقری اصل، مدیر دفتر فناوری‌های نوین مرکز پژوهش‌های مجلس، محقق و پژوهشگر حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، به ارائه گزارش خود با عنوان "انتخاب الگوی مناسب سیاستگذاری توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در سطح ملی" پرداخت.
وی در این گزارش الگوهای سیاستگذاری توسعه ICT و تجارب موفق جهانی در سیاستگذاری توسعه ICT در کشور‌های منتخب را مورد بررسی قرار داد و با تحلیل برنامه‌ها و سیاست‌های مشترک استخراج شده، به شناسایی الگوهای مطلوب پرداخت.
الگوهای توسعه فناوری و به طور خاص فناوری اطلاعات در مستندات بین‌المللی ، چگونگی انتخاب بهترین الگوی مناسب، جهت‌گیری این دولتها و برنامه‌های آن‌ها در الگوی انتخاب شده و چگونگی پیاده سازی الگوها از جمله سوءلاتی است که در این گزارش به آن پرداخته شده است.
همچنین در این گزارش سابقهICT در ایران، در چهار گروه؛ نهادهای مؤثر در سیاستگذاری و هدایت فناوری، قوانین و برنامه‌های مرجع توسعه فناوری ارتباطات و اطلاعات، فناوری ارتباطات و اطلاعات در بودجه‌های سالانه، وضعیت ایران در شاخص‌های جهانی ICT مورد مطالعه قرار گرفته است.
فعالیت‌های نهادهای موثر بر ICT در ایران نیز در قالب 9 گروه ذیل؛ سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، شورای عالی فناوری اطلاعات، شورای عالی اطلاع‌رسانی، شورای عالی انفورماتیک، شورای عالی امنیت فضای تبادل اطلاعات، شوراهای استانی توسعه و کاربرد ICT، سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی کشور و کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات، دفتر همکاری‌های فناوری ریاست جمهوری، مورد بررسی قرار گرفته است.
قوانین و برنامه‌های مرجع توسعه فناوری ارتباطات و اطلاعات در ایران در قالب 7 قانون و سند؛ قانون برنامه دوم توسعه، قانون برنامه سوم توسعه، قانون بودجه1381، سند چشم انداز بیست ساله کشور، برنامه چهارم توسعه، سند توسعه بخشی فناوری اطلاعات و ارتباطات، نظام جامع فناوری اطلاعات کشور، ارزیابی شده است.
مهندس رضا باقری اصل وضعیت ایران در شاخص های جهانی ICT، شاخص دسترسی دیجیتال، شاخص فرصت دیجیتال، شاخص انتشار ICT ، شاخص آمادگی الکترونیک، شاخص‌های زیرساخت ICT را در این گزارش بررسی کرده است. شکاف سیاست‌های توسعه ICT را در قالب سیاست‌های ایجادی، ضعف در سیاست‌های عرضه فناوری به خصوص ارتباط دانشگاه با صنعت؛ سیاست‌های انتشاری،ضعف در زیر ساخت‌های توسعه فناوری و تقاضای فناوری؛ و سیاست‌های واسطه‌ای، فاصله با استانداردهای جهانی به جهت تمرکز بر سیاست‌های هماهنگ سازی دولتی وعدم ادامه روند تکفا در آموزش، از جمله مواردی است که مهندس باقری اصل در این گزارش به آن پرداخته است.
وی درارزیابی خود الگوی پیشنهادی بانک جهانی را یکی از متدولوژی‌های مناسب توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در ایران معرفی نمودند.
برنامه ریزی راهبردی بلند مدت، ایجاد زیرساختهای لازم قبل از گسترش کاربردهای ICT ، تقویت بخش خصوصی، حمایت از بخش خصوصی در تولید و بکارگیری ICT با اموری نظیر ارائه اطلاعات و همکاری‌های فنی، ایجاد مراکز محکزنی، ایجاد مراکز فناوری به منظور مشاوره منطقه‌ای، مشاوره تولید و ایجاد شبکه‌های مشارکتی بنگاه‌ها، نهادسازی به منظور مدیریت و هماهنگ سازی فناوری، کاهش مداخله دولت در تصدی و افزایش سیاست‌های حمایتی از بخش غیر دولتی در یک روند بلند مدتاز جمله پیشنهادات مهندس باقری اصل برای توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در ایران بود.
پنل دوم همایش با ارائه سخنرانی دکتر کاظم معتمدنژاد، پدر علوم ارتباطات ایران و رئیس انجمن ایرانی مطالعات جامعه اطلاعاتی آغاز شد.
دکتر معتمدنژاد درباره تدوین برنامه‌های توسعه‌ای اظهار داشت: برنامه‌های توسعه‌ای به ویژه در حوزه فاوا باید براساس یک طرح جامع آینده‌نگر که مبتنی بر پژوهشگری، سیاستگذاری، برنامه‌ریزی و ارزیابی باشد صورت گیرد ودر برنامه توسعه ICT باید تمامی جنبه‌ها و نیاز‌های کشور و چگونگی بهره‌وری از امکانات ICT تعیین و مبانی نظری توسعه ارتباطات نیز تبیین و روند رشد پیش‌بینی شود. این در حالی است که در کشور ما هیچکدام از این موارد در تدوین برنامه‌های توسعه در نظر گرفته نمی‌شود.
رئیس انجمن ایرانی مطالعات جامعه اطلاعاتی نهادهای برنامه‌ریز و سیاست گذار در حوزه ICT را به عنوان معضل و مانعی در جهت توسعه برشمردند و گفتند: نهادهای متعدد موازی که با یکدیگر ارتباط ارگانیک ندارند و جلسات مشترک برگزار نمی‌کنند، اقداماتشان با هم هماهنگ نیست در نتیجه هر یک برنامه‌ریزی خودش را داشته و دنبال می‌کند پس نمی‌توان در انتظار نتایج مثبت بود.
دکتر معتمدنژاد بر ضرورت وجود یک نهاد دید‌ه‌بان دانش محور در خصوص چگونگی پیشرفت و تحولات ICT در جهان تاکید کرد و گفت: چون این نهاد در کشور نیست، فقط اعداد و ارقام هستند که مسیر توسعه را رقم می‌زنند و پیش‌بینی‌ها منطبق با جریانات جهانی نیست و برنامه‌های توسعه‌ای در کشور ما به صورت انتزاعی و براساس تجربیات قبلی تدوین می‌شود. چنانکه هر برنامه توسعه تقلیدی از برنامه قبلی است.
وی افزود: نخستین و مهم‌ترین اقدامی که امروز باید بدان بپردازیم آن است که مطالعات تحقیقاتی،علمی توسعه را مورد توجه قرار دهیم و این اتفاق نباید در شورا‌ها یا وزارتخانه‌ها پیگیری شود بلکه باید در مراکز علمی دانشگاهی و براساس ضروریات علمی محض انجام شود ودر این راستا باید به پژوهش‌های صورت گرفته مرتبط در سطح کارشناسی ارشد و دکترا توجه ویژه‌ای شود.
دکتر معتمد نژاد ادغام شوراهای موازی حوزه ICT زیر عنوان شورای عالی جامعه اطلاعات و در قالب کمیسیون‌های IT انفورماتیک و... را راه‌حل برتر در خصوص وجود شوراهای موازی دانستند و گفتند: باید یاد‌آور شویم که منافع ملی و مصلحت عمومی بر هر چیزی مقدم است.
همچنین دکتر معتمدنژاد بر فلسفه وجودی انجمن به عنوان دیده بان علمی کشور در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات تاکیدکرد و گفت: انجمن ایرانی مطالعات جامعه اطلاعاتی از ابتدای امر با هدف نظارت و حمایت از اجرای 11 خط عمل مصوب اجلاس های جهانی WSIS در ایران تشکیل شده است اما با گذشته چند سال از زمان تاسیس، متاسفانه نتوانسته آن گونه که شایسته این مجموعة علمی است حضور پررنگ و موثر در سیاست گذاری های این عرصه داشته باشد. این استاد برجسته علوم ارتباطات در پایان اظهار امیدواری نمودند تا با حمایت دانشگاهیان و همکاری مسئولین تصمیم ساز این امر مهم تحقق یابد.
در ادامه میز گرد پرسش و پاسخ با حضور دکتر علی اکبر جلالی، مهندس رضا باقری اصل، مهندس نصرالله جهانگرد، مهندس سعیدی نائینی و مدیریت آقای دکتر حسین ابراهیم آبادی به عنوان نماینده انجمن، برگزار شد.
پس از مطرح شدن پرسش‌های حاضرین شرکت کننده و ارائه دیدگاه‌های ایشان، اعضای دعوت شونده در میز گرد به ارائه نقطه نظرات خود پرداختند.
مهندس نصرالله جهانگرد ضمن تاکید بر گزارش ارزیابی سیاستگذاری‌های فناوری اطلاعات در جهت تصمیم گیری‌های برنامه پنجم توسعه، به ضرورت هماهنگی نهادهای مختلف اشاره کرد.
مهندس سعیدی نائینی نیز از انجمن ایرانی مطالعات جامعه اطلاعاتی به دلیل برگزاری این گونه نشست‌ها تشکر کردند و بر ضرورت ادامه برگزاری این چنین جلساتی تاکید کرد.
دکتر علی اکبرجلالی نیز در گزارشی به ارائه توضیحاتی درباره نقشه اینترنت در جهان، معرفی 20 کشور اول جهان از نظر تعداد کاربران، بررسی ضریب نفوذ اینترنت پر سرعت، بررسی ضریب نفوذ تلفن همراه، بررسی مشترکین تلفن همراه نسل 3 در جهان و معرفی نسل آینده تلفن همراه در جهان؛ و مقایسه ایران با شاخص های موجود جهانی پرداخت.
در پایان دکتر حسین ابراهیم آبادی ضمن جمع بندی مطالب ارائه شده بر ضرورت ارزیابی توسعة فناوری‌های ارتباطات و اطلاعات تاکید کرد.
وی گفت: البته، گزارش‌هایی از عملکرد دولت در بخش زیرساختهای ارتباطی ارائه شده، اما وقتی سخن از توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات می‌شود، باید مجموعه‌ای از این فرآیند‌ها در کشور، مثل میزان دسترسی به شبکه به شکل فراگیر و توسعة این فناوری‌ها در میان اقشار مختلف مردم، میزان تولید محتوای الکترونیک به خط و زبان فارسی و میزان گردش اطلاعات نیز بررسی و در این زمینه‌ها نیز گزارش عملکرد ارائه شود.
دکتر حسین ابراهیم آبادی گفت: برخلاف تصور موجود در کشور ما جریان فکری مطالعاتی در زمینه توسعة فناوری اطلاعات و ارتباطات وجود ندارد. اگر در برخی جنبه‌های فنی هم توسعه مشاهده می‌شود، به دلیل وجود برخی الزامات و ضرورت‌ها است و اقدامات ICT براساس ضرورت‌های مقطعی انجام می‌شود.
وی وجود جریان فکری و مطالعاتی در مسیر توسعه ICT، بررسی موقعیت داخلی کشور و جایگاه بین‌المللی و منطقه‌ای و همچنین بررسی تحولات جهانی را براساس روند رشد فناوری‌ها و تحولات بین‌المللی، از الزامات تدوین برنامه پنجم توسعه دانست.
همچنین دکتر ابراهیم آبادی افزود: اگر قصد داریم براساس سند چشم‌انداز 20 ساله کشور در سال 1404 به جایگاه کشور برتر منطقه دست یابیم، در مرحله نخست باید به یک ارزیابی همه جانبه از وضع موجود دست یابیم و با انتخاب رویکرد گذشته گرا، عملکرد دولت در برنامه چهارم توسعه را مورد ارزیابی و بررسی قرار دهیم. در مرحله بعد، با انتخاب رویکرد آینده‌نگر در جهت رفع ضعف‌ها، اقدامات مفید را طراحی و در دستور پیاده‌سازی قرار دهیم.
دکتر ابراهیم آبادی همچنین درباره نقش انجمن مطالعات جامعه اطلاعاتی در حوزه تامین جریان مطالعاتی و فکری توسعه کشور گفت: انجمن همواره خود را موظف می‌داند که به عنوان نهادی مردمی در ارتباط و تعامل و یاری‌رسانی علمی پژوهشی با دولت قرار گیرد و همواره هم تمایل خود را نسبت به این امر آشکار کرده است.
