همشهری آنلاین-مهلا داریان: تصور کنید روبه‌روی یک منظره زیبا نشسته‌اید و درحالی‌که نگاه‌تان به افق دوخته شده، کسی کتاب موردعلاقه‌تان را برایتان بخواند و یا حتی چشمانتان را بسته باشید و برای خود تصویرسازی هم بکنید. کتاب خواندن از زمان پیدایش آن در گذشته‌های دور تاکنون یکی از تفریحات لذتبخش بوده و حتی کتاب خواندن قبل از خواب برای کودکان از سوی روانشناسان کودک بسیار توصیه شده تا جایی که در بسیاری از فیلم‌ها دیده‌ایم که یکی از راه‌های نشان‌دادن عشق والدین، کتاب خواندن قبل از خواب برای کودک است.
اما هم‌اکنون اختصاص زمان برای کتاب خواندن مانند دیگر تأثیرات دنیای مدرن بر زندگی انسان کمی دور از دسترس شده و سرانه مطالعه خصوصا در کشورهای در حال توسعه باتوجه به بحران‌های اقتصادی به پایین‌ترین حد خود رسیده است. در دنیایی که اطلاعات و دانش مانند انفجار بمبی است در اعماق اقیانوس، بعضی‌ها تنها به موج‌های کوچکی که روی سطح است علاقه‌مندند. اطلاعات بسته‌بندی‌شده و کم‌حجم از جذابیت‌های دنیای مدرن است.
نخستین کتاب صوتی در کجا ضبط شد؟
امروزه برای تحقیق و بررسی در مورد مشکل یا موضوعی خاص دیگر نیازی به مراجعه به کتابخانه‌ها یا گفت‌وگو با افراد مطلع نیست و با یک گوگل کردن ساده می‌توانید جواب سؤالتان را بیابید. موتور قدرتمند گوگل حالا خود به یک بانک اطلاعاتی بسیار قدرتمند و هوشمند تبدیل شده که حتی در آن تحقیقات و مقالات معتبر علمی را هم می‌توان با پرداخت هزینه تهیه کرد. جدای از اینها زندگی دیگر به سادگی گذشته نیست و پر از پیچیدگی‌ها، کشمکش‌ها و کمبود وقت است.
در این پیچ و خم و شلوغی می‌شود سوار بر ترک موتور، پشت فرمان اتومبیل یا حتی حین آشپزی و خانه‌داری کتاب صوتی گوش کرد و لذت برد. البته استفاده از گزینه‌های راحت‌تر هم برای کتاب خواندن در دسترس است؛ مثل خلاصه کتاب‌ها و یا کتاب‌های صوتی با افکت‌ها و اجراهای جذاب که بسیاری از ناشران را امروزه به تکاپو واداشته تا نسخه صوتی کتاب‌ها را هم تهیه کنند اما نخستین کتاب صوتی در کجا و کی ضبط شد؟ حدود ۱۰۰سال پیش در ایالات‌متحده آمریکا نخستین کتاب گویا برای نابینایان تولید شد و کم‌کم مورداستقبال عموم جامعه قرار گرفت و یکی از تولیدات محبوب کشورهای توسعه‌یافته شد.
بعدها با اختراع و گسترش استفاده از نوار کاست و به‌دلیل سهولت استفاده از این کتاب‌ها و زیبایی و جذابیت آنها، مورداستفاده عموم مردم قرار گرفت و ناشران کتاب، حجم وسیعی از کتاب‌های خود را بدین شکل تولید کردند.
به‌طوری‌که امروزه این نوع کتاب‌ها در اکثر زمینه‌ها تولید می‌شوند و مورداستفاده قرار می‌گیرند. محبوبیت پخش‌کننده‌های صوتی همراه مانند آی‌پاد، کتاب‌های صوتی را برای استفاده مردم رایج‌تر کرده است. کتاب‌های صوتی همچنین می‌توانند توسط نرم‌افزارهای گویا تولید شوند هرچند کیفیت صدا و روخوانی تولیدشده ممکن است در مقایسه با صدای انسان مطلوب نباشد. کتاب‌های صوتی همچنین توسط شرکت‌های انتفاعی به‌صورت آنلاین منتشر می‌شوند. اما چقدر نگاه فنی و کارشناسی برای خوانش کتاب صوتی در این پدیده نوظهور وجود دارد؟
گوینده باید کتابخوان باشد
بهروز رضوی، که سابقه‌ای طولانی و حرفه‌ای در کار گویندگی دارد و کتاب صوتی هم اجرا کرده می‌گوید: من مجموعه آثار صادق هدایت را برای کار کتاب صوتی اجرا کردم. در واقع هر کتابی با توجه به محتوای آن شیوه اجرای متفاوت دارد. باید کتاب را با توجه به نثر آن اجرا کرد. کتاب را باید عین کتاب خواند و معمولا آنهایی که خود کتابخوان هستند کتاب‌های صوتی را بهتر می‌خوانند کسانی که کتابخوان نیستند و تنها صدای خوبی دارند از عهده این کار برنمی‌آیند و توصیه من به همکاران جوانم که می‌خواهند وارد کار گویندگی شوند این است که تا جایی که می‌توانند مطالعه کنند. گوینده هرچه مطالعه‌اش بیشتر باشد کارش در زمینه گویندگی موجه‌تر اســت و در ایــن زمینه موفق‌تر خواهدبود.
رشد ۷۰درصدی تولید کتاب صوتی
موسی زمان‌زاده، از ناشران تولیدکتاب‌های صوتی، معتقد است تاب‌آوری مطالعه در دهه‌های ۷۰و ۸۰ بسیار پایین آمده. وی می‌گوید: با گسترش شبکه‌های اجتماعی میزان داده‌هایی که خصوصا نسل جدید دریافت می‌کنند بسیار زیاد است؛ بنابراین ما سعی کردیم کتاب‌هایی خیلی کوتاه و نکته‌محور را برای تولید کتاب‌های صوتی انتخاب کنیم که گوش دادن به آن خیلی وقت نگیرد.
تا الان ۲۰۰عنوان کتاب را به‌صورت صوتی درآورده‌ایم البته همچنان تولید کتاب صوتی در دنیا یک محصول جدید و نوپاست و ناشران با سعی و خطا در حال تست کردن شیوه‌های جدید جذب مخاطب هستند. در ایران هم همینطور است و خیلی‌ها در حال تلاش هستند تا یک مسئولیت اجتماعی راجع‌به کتاب داشته باشند فارغ از اینکه صدایشان برای این کار مناسب باشد یا نه؛ یعنی آواشناسی و صداپیشگی و روایت یک بحث است و خواندن کتاب به‌عنوان یک مسئولیت اجتماعی یک بحث دیگر. تولید به این شــیوه یک تولید حرفه‌ای نیست؛ مثلا افرادی هستند که خانه‌دار هستند و شغلشان این نیست ولی وارد حوزه تولید کتاب صوتی شده‌اند و از این راه کسب درآمد می‌کنند.
البته بیشتر کتاب‌های کسب‌وکاری در این ژانر خوانش می‌شود ولی در این ۲سال کرونا به موضوع کتاب‌های صوتی خیلی عمیق‌تر پرداخته شده و تولید کتاب صوتی با رشد ۷۰درصدی مواجه شد.
در کشورهای دیگر دنیا برای تولید کتاب‌های صوتی با توجه به موقعیت‌های مختلف محتوای کتاب صوتی را انتخاب می‌کنند و انواع محتوا را ترکیب می‌کنند. و خلاقیت و ایده‌پردازی به‌علت تنوع مخاطبان و کتاب‌ها در این مورد بسیار مهم است.
او با اشاره به شیوه انتخاب گویندگان برای تولید محتوای کتاب صوتی می‌گوید: در ابتدا از گوینده تست صدا گرفته می‌شود تا توسط کارشناس بررسی شود که برای ژانری که قرار است اجرا شود مناسب هست یا نه. معمولا در ژانر رمان و انگیزشی سعی کردیم، برای جذب بیشتر مخاطبان جوان‌تر از هنرمندان یا حتی بعضی خواننده‌ها استفاده کنیم.
خوانش کتاب صوتی چارچوب دارد
دادبه دادمهر، گوینده و کارشناس تولید کتاب‌های صوتی هم می‌گوید: شنیدن کتاب‌های صوتی در ایران یک پدیده نوپاست و هنوز نیاز به فرهنگسازی دارد. خیلی‌ها فکر می‌کنند با گوش دادن به کتاب‌های صوتی دیگر باید کتاب مکتوب را کنار گذاشت، درصورتی که اینطور نیست و می‌توان زمان‌های اضافه را به گوش دادن به کتاب‌های صوتی اختصاص داد. در کشورهای توسعه‌یافته افراد تا حدودی زیادی با این فرهنگ آشنا شده‌اند.
در شهرهای مدرن و بزرگ که مبحث ترافیک وجود دارد خیلی از افراد در ترافیک کتاب‌صوتی گوش می‌دهند و این قابلیت شنیداری موجب می‌شود که ما بتوانیم همراه گوش دادن به کتاب صوتی کارهای دیگری را هم انجام دهیم. بسیاری از خانم‌های خانه‌دار همزمان با انجام دادن کارهای منزل کتاب صوتی گوش می‌کنند و این نیازمند آن است که متولیان این حوزه، فرهنگ گوش دادن به کتاب‌های صوتی را در سبد خانوارها قرار دهند تا اوقات گزافی را که در طول عمر همه ما هدر می‌شود از این طریق تا حدودی جبران و کتاب گوش کنیم.
او با اشاره به شیوه‌های خاص تولید کتاب صوتی می‌گوید: تولید کتاب صوتی در نگاه اول اینطور به‌نظر می‌رسد که کار بسیار ساده‌ای است اما در واقع یک کار بسیار حرفه‌ای و تخصصی است و هم‌اکنون گویندگی، خود به ژانرهای تخصصی تقسیم شده و شاخه‌های متعدد زیادی به آن اضافه شده که گویندگی کتاب صوتی یکی از این شاخه‌هاست که چارچوب‌ها و تکنیک‌های خاص خودش را برای اجرای کتاب دارد و کسی که یک گوینده حرفه‌ای هست لزوما گوینده خوبی برای کتاب صوتی نیست؛ چراکه باید تکنیک‌ها و نکات خاصی را برای خوانش کتاب صوتی رعایت کند؛ بدین صورت که باید مخاطب را مستقیم در مقابل متن قرار بدهد و این با تجربه به‌دست آمده.
در حقیقت گوینده باید خودش را از میان بردارد و شنونده را مستقیم در برابر محتوا قرار بدهد؛ یعنی بعد از شنیدن کتاب صوتی شنونده ذهنش معطوف به محتوای کتاب باشد ولی درصورتی که شنونده ذهنش معطوف گویند کتاب شده و مثلا در ذهنش از گوینده تعریف می‌کند و یا نظر منفی دارد، اینجا یعنی گوینده کارش را درست انجام نداده است.
مخصوصا در ضبط کتاب صوتی گوینده باید از جلوه‌گری صدایش خودداری کند و تا جایی که می‌تواند به‌معنا اصالت دهد و هرآنچه را هست باید فدای معنی کند؛ بنابراین کار ساده‌ای نیست و اصولا کسانی که کار حرفه‌ای گویندگی کتاب انجام می‌دهند اگر در این ژانر موفق‌اند و شاید در ژانرهای دیگر موفق نباشند؛ به‌طور مثال نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که یک دوبلور حرفه‌ای یا یک گوینده حرفه‌ای حتما بتواند کتاب صوتی را خوب اجرا کند و خوانش کتاب صوتی برای خودش چارچوب‌های خاص خودش را دارد که باید حتما به آن توجه کرد.
او معتقد است: گاهی اوقات مخاطب یک کتاب صوتی شاید برای نخستین‌بار است که می‌خواهد به کتاب صوتی گوش کند و اگر خوانش گوینده کیفیت لازم را نداشته باشد موجب می‌شود پرونده کتاب صوتی را بسته و دیگر سمت کتاب صوتی نرود؛ بنابراین خیلی مهم است که تمام آثاری که در این حوزه تولید می‌شوند از کیفیت لازم و قابل‌قبول برخوردار باشند و حداقل کف استاندارد را رعایت کنند.
در گویندگی به زبان فارسی خیلی حوزه پرباری به لحاظ نگرش‌ها و تنوع تکنیک نیست. شاید معدود افرادی باشند که در این حوزه خیلی دقیق و علمی کار کرده‌اند و حرفی برای گفتن دارند و یک نگرش خاصی را در این حوزه مطرح کرده‌اند که منوچهر انور ازجمله افرادی است که نکاتی را در این حوزه مطرح کرده‌اند که کمتر کسی به آن واقف شده، در نتیجه بسیاری از افراد که تمایل دارند وارد حرفه گویندگی کتاب صوتی شوند باید در ابتدا روی نگرش آقای انور تسلط پیدا کنند که همان اصالت دادن به معناست.
نظر شما