همشهری آنلاین، هلیا نصیری: روایت این نمایش از خلقت حضرت حوا آغاز شده و تا زمان حضرت معصومه(س) و همچنین زنان نقش‌آفرین تاریخ معاصر ادامه پیدا می‌کند. «جهان بانو» تازه‌ترین نمایش میدانی اوج است که بعد از ۳ نمایش میدانی دیگر که در این ماه‌ها اجرا شده بود در بوستان ولایت روی صحنه می‌رود. بزرا پیش از این «تنهاتر از مسیح» را هم اجرا کرده بود. اجرای این نمایش تا ۲۵ آبان ماه ادامه دارد.
این نمایش دومین کار شماست که در بوستان ولایت اجرا کردید. ایده نمایش «جهان بانو» از کجا شکل گرفت؟
طرح ابتدایی نمایش «جهان بانو» از سال ۹۷ آغاز شد. بعد از آن شروع به طراحی و نوشتن کردیم اما مابین کار به‌دلیل حساسیت‌هایی که وجود داشت وقفه‌هایی می‌افتاد و کارهای دیگری را برای اجرا درنظر می‌گرفتیم. درواقع متن یک پروسه ۳،۲ ساله را طی کرد تا آماده شد. از اردیبهشت امسال ما کار پیش تولید را آغاز کردیم و این شب‌ها اجرا می‌شود.
باتوجه به اینکه داستان به موضوع زنان می‌پردازد با چه نگاهی سراغ این ایده رفتید و زنان روایتگر داستان شما شدند؟
کلیت محتوای نمایش درباره موضوع تأثیر زنان در طول تاریخ است. داستان از حضرت حوا شروع می‌شود و هرکدام از بانوان تاریخ‌ساز را به‌صورت گزیده و بخش‌هایی که فکرکردیم قابل بیان و قابل تصویر است، نشان دادیم. کلیت اتفاق این است که من در خود نمایش هم به‌عنوان نویسنده چیزی که مطرح کردم از زبان شخصیت اصلی بود و گفتم که ما بنا نداریم حرفی را القا کنیم بلکه راه را از بیراهه نشان دادیم و بقیه دریافت‌ها با فطرت مخاطب است. در اصل راه نور را بیان کردیم، چون بالاخره در هرکدام از این شخصیت‌ها یک اتفاق ویژه الهی وجود دارد. گذشت و فداکاری ساره را می‌بینیم، در آسیه حامی بودن و شجاعت را می‌بینیم و در هاجر از خودگذشتگی را، تا می‌آییم و می‌رسیم به اتفاق روز و به مبحث کرونا که به پرستاران شریف پرداختیم.
چرا در بخشی که سراغ تاریخ معاصر رفتید برخلاف سایر دوره‌ها مشخصا شخصیت شناخته شده‌ای را نمی‌بینیم؟
تعمد خاصی نبوده ولی واقعیت این است که نمی‌شود این کار را کرد. آنقدر زنان موفق و زنان درجه یک بودند که نمی‌شد به شکل گزینشی عمل کنیم و امکان اینکه از شخصیت خاصی نام ببریم نبود؛ هر شخصی را می‌گفتیم این بحث پیش می‌آمد که چرا سراغ دیگری نرفتیم.
پس به‌خاطر دوری از حواشی این کار را کردید.
بله؛ ممکن بود هر برداشت و صحبتی بشود. نکته دیگر اینکه ما در همین فاصله بیان می‌کنیم که الان هم زنان موفق و بی‌نظیری هستند، اما الزاما یک زن موفق یک بانوی آسمانی نیست تا با او قیاس کنیم ولی می‌تواند به یک جهان بانو تبدیل شود، نمونه‌اش هم پرستاران دوران کرونا بودند که با شهادتشان جهان بانو شدند.
باتوجه به حضور شخصیت‌های مطرح در داستان که زندگی هرکدام قابلیت داستانی مجزا دارد، برای رسیدن به این روایت با این سیر زمانی طولانی از چه منابعی استفاده کردید و خط سیر داستان برچه اساسی شکل گرفت؟
اگر بخواهم منابع را نام ببرم خیلی زمان‌گیر خواهد بود اما کارهایی که تهیه می‌شود آثاری است که متن تا به مرحله اجرا برسد مرتب توسط کارشناسان مختلف خوانده و از نظر محتوا در بخش‌های مختلف رصد و تأیید می‌شود تا به اجرا برسد. در این کار هم همین است؛ چند کارشناس در حوزه‌های مختلف نقد و توصیه‌هایی داشتند و چون سوژه موضوع حساسی داشت طی این ۳،۲ سال آنقدر پرورش پیدا کرد و ورز داده شد تا یک محتوای درست برای اجرا تهیه شود.
نمایش «جهان بانو» به شکل میدانی کار شده و کار میدانی سختی‌های خودش را دارد، کارگردانی این اثر چطور شکل گرفت و به این ساختار رسیدید؟
این نمایش واقعا کار سختی بود. ابعاد وسیع و آیتم‌های بسیار زیاد و دکورهای سخت داشت. نمایش «جهان بانو» به‌دلیل طراحی بسیار ویژه و خاصی که دارد، کار را بسیار سخت می‌کند. از طرفی کار کردن در محور زنان سخت است و ما برای اجرای یک نمایش میدانی کار را خیلی گسترده پیش بردیم. به‌نظرم چنین اتفاقی در نوع خودش نه در ایران و آسیا که حتی در جهان بی نظیر است و من نمونه‌اش را در جهان ندیده‌ام که چنین اتفاقی بیفتد. خیلی در کشورهای مختلف رصد کردم اما این فرم نمایش میدانی که الان کار می‌کنیم واقعا هیچ کجا وجود ندارد. چون این فرم یک فرم بسیار ایرانی و معادل فکر است.
مدتی است در حوزه آثار نمایشی تولیدات میدانی تازه‌ای به اجرا درآمده، شما هم در این حوزه فعالیت کردید، بازخورد مخاطب را در مواجهه با این نوع از نمایش‌ها چطور می‌بینید؟ باتوجه به اینکه متفاوت از قالب‌های دیگر نمایش است که معمولا دیدیم مخاطب توانسته با این فضای تازه ارتباط برقرارکند؟
چند سالی است تولید و اجرای نمایش میدانی آغاز شده، زمانی نمایش «شب آفتابی» آقای بهزادپور بود که بعدها تبدیل شد به «ستاره صبح». در گذشته یک نمایش تعریف و نوشته می‌شد و در طول سال مرتب همان را تکرار می‌کردند. اما به همت مؤسسه ققنوس و سازمان اوج الان پروژه‌های مختلفی داریم مانند «روشنای شب تار» که به‌تازگی اجرا شد و الان هم «جهان بانو».ما در این نوع نمایش به یک ساختارشکنی دست زدیم و کارهای متنوع با محتوا و فرم متفاوت اجرا می‌کنیم. این اتفاق جدیدی است که تماشاچی آن را می‌پسندد و نیاز دارد این اتفاق بیفتد. خدا را شکر که در این حوزه جا افتاده‌ایم و کارهای متفاوتی از ما و مؤسسه دیده و شناخته شد ضمن اینکه با استقبال فوق‌العاده‌ای مواجه شده است.
از آنجا که هنر بازتاب اتفاقاتی است که در جامعه رخ می‌دهد همزمانی اجرای آن با اتفاقات امروز جامعه که به نوعی زنان در آن پررنگ هستند، ارتباطی دارد؟ این نزدیکی تأثیری روی نمایش گذاشته است؟
نه به آن شکل. جالب است ما از همه قشری تماشاگر داریم و مخاطب ما صرفا قشر مذهبی و چادری جامعه نیست؛ مخاطبان زیادی هستند که وقتی به تماشای نمایش می‌آیند ظاهر متفاوتی دارند. باتوجه به سابقه مؤسسه سیمای ققنوس وقتی این مؤسسه کار جدیدی معرفی می‌کند مخاطب می‌گوید حتما کار جذابی خواهد بود و برای تماشا می‌آید. همزمانی اجرای این نمایش با جریانات امروز کشور هم کاملا اتفاقی است. دغدغه این کار از سال ۹۷ شکل گرفت و وقتی ما پیش تولید کار را شروع کردیم اتفاقات این روزها درجریان نبود. حتی یک پروسه ۴ ماهه برای ساخت دکور داشتیم.
نظر شما