در این میان رسانه‌های بسیاری در فضای سایبر شکل گرفته‌اند که از مهمترین آنها می‌توان به روزنامههای آنلاین اشاره کرد.
این که روزنامههای آنلاین تا چه اندازه در مفهوم واقعی شکل گرفته و فعالیت می‌کنند، موضوعی است که مورد بررسی قرار گرفته است و به اعتقاد اکثر کارشناسان، ما به طور عملی هنوز روزنامه‌نگاری آنلاین را درک نکرده‌ایم و در حقیقت با معیارهای واقعی روزنامههای آنلاین فاصله‌ی بسیاری داریم، چراکه روزنامه‌ها هنوز خود را از شیوه‌های سنتی جدا نکرده‌اند.
به گزارش خبرنگار سرویس رسانه خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، آسیب‌شناسی روزنامههای آنلاین موضوعی بود که با تعدادی از کارشناسان و استادان ارتباطات در میان گذاشته و پاسخ آنها اینگونه دریافت شد:
اکثر رسانه‌های آنلاین از هویت مشخص برخوردار نیستند
حمید ضیایی‌پرور - محقق ارتباطات - در این باره معتقد است: فقدان دانش دیجیتالی در روزنامههای آنلاین، اولین موردی است که در آسیب‌شناسی این رسانه‌ها می‌توان به آن اشاره کرد؛ چراکه به نظر می‌رسد، داشتن رسانه‌های آنلاین در فضای اینترنت مانند بسیاری از مسائل که در ایران مد می‌شود، از اهمیت برخوردار است، غافل از این که رسانه‌ی آنلاین به بینش دیجیتال نیاز دارد.
او دچار شدن روزمره‌گی رسانه‌های آنلاین را از جمله معضلات این رسانه‌ها، عنوان کرد و گفت: به نظر می‌رسد در هر یک از شاخه‌های علمی، اقتصادی، ارتباطات و اجتماعی یا موضوعات مشابه، این پتانسیل وجود دارد که رسانه‌های آنلاین بی‌شماری فعالیت کنند، اما متاسفانه به دلیل نبود مدیریت صحیح و ضعف نیروهای این سایت‌ها در تولید محتوا، رسانه‌های محدود فعلی دچار روزمره‌گی و تکرار شده‌اند.
به نظر وی، علی‌رغم این که حدود 10 سال است وارد فضای آنلاین شده‌ایم، اما به تناسب آن هنوز نیروهای توانمند در فضای روزنامه‌نگاری آنلاین تربیت نشده‌اند و ما هنوز با ضعف نیرو مواجهیم؛ شاید به زحمت بتوان 20 نفر را پیدا کرد که در حوزه‌ی رسانه‌های آنلاین، تخصصی داشته باشند، از این رو باید دانشکده‌های ارتباطات، تلاش بیشتری را برای تربیت روزنامه‌نگاران آنلاین انجام دهند.
با معیارهای واقعی روزنامههای آنلاین فاصله بسیاری داریم
اما یک عضو هیات علمی دانشگاه تهران معتقد است: روزنامههای آنلاین در ایران، هنوز از شکل سنتی خود فاصله نگرفته‌اند و از مفهوم واقعی آنلاین دور هستند.
دکتر سعیدرضا عاملی افزود: در سال‌های اخیر، در زمینه‌ی روزنامههای آنلاین رشد خوبی داشته‌ایم؛ اما هنوز با معیارهای واقعی آنلاین فاصله‌ی بسیاری داریم، چرا که بیشتر این روزنامه‌ها همان نسخه‌ی چاپی خود را بدون کم و کاست در فضای سایبر قرار می‌دهند، غافل از این که نسخه‌ی آنلاین، باید فراتر از محتوای چاپی یک روزنامه عمل کند و مطالب به روز را در اختیار مخاطبان قرار دهد.
محتوای کیفی مطالب روزنامههای آنلاین مطلوب نیستند
دکتر علی گرانمایه‌پور - مدرس ارتباطات - در این‌باره عقیده دارد: روزنامههای آنلاین در ایران، بیشتر بر اساس چشم و هم چشمی راه‌اندازی می‌شوند؛ این روزنامه‌ها یا سایت‌ها، بیشتر اوقات، در به‌روز کردن مطالب خود مشکل دارند و حتی آرشیو آنها به چندین ماه گذشته مربوط است. به عنوان نمونه وقتی به آرشیو سایت آنلاینی مراجعه می‌کنی، متوجه می‌شوی از زمان آرشیو مطالب یک تا دو ماه عقب‌تر است.
وی ادامه داد: محتوای کیفی مطالب آنها نیز از سطح مطلوبی برخوردار نیست و بیشتر به برداشت و کپی کردن از سایر سایت‌ها و روزنامه‌ها بسنده کرده‌اند؛ البته در این میان، تعدادی سایت‌های خبری و روزنامههای آنلاین شکل گرفته‌اند که با یک مدیریت خبری منسجم توانسته‌اند تا حدود بسیاری از شکل چاپی روزنامه‌ها فاصله بگیرند.
روزنامه‌نگاری آنلاین به نیروهای متخصص نیاز دارد
به اعتقاد یک عضو هیات علمی دانشگاه، توسعه‌ی روزنامههای آنلاین به درک صحیح از مفهوم آنلاین نیاز دارد.
دکتر بهزاد دوران، با بیان این که هنوز با ویژگی‌های روزنامه‌نگاری آنلاین آشنایی نداریم، تصریح کرد: این نوع روزنامه‌نگاری به نیروهای متخصص نیاز دارد که توانایی کار را در فضای سایبر داشته باشند؛ درحقیقت، یک خبرنگار در این فضا، باید بداند چگونه مطلب خود را تنظیم کند یا از چه تصاویری استفاده کند تا مخاطب برای خواندن آن مطلب جذب شود؛ اما متاسفانه خبرنگاران ما گزارش‌ها و خبرهای خود را براساس همان روش‌های سنتی تنظیم می‌کنند و به دنبال خلاقیت و نوآوری نیستند.
شکل‌گیری رسانه‌های آنلاین در کشور راه طولانی در پیش دارد
اما دکتر تژا میرفخرایی - عضو هیات علمی دانشگاه - معتقد است: وقتی عده‌ی اندکی به فضای اینترنت دسترسی دارند، نمی‌توان به رشد و توسعه‌ی رسانه‌های آنلاین امیدوار بود؛ چرا که افزایش مخاطب سبب رقابت برای جذب آنها می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: برای شکل‌گیری رسانه‌های آنلاین در ایران، راه طولانی در پیش داریم و در اولین قدم باید مخاطبان آنلاین در کشور توسعه یابند.
روزنامههای آنلاین ایران به دنبال نوآوری نیستند
به گفته مدرس ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی، روزنامههای آنلاین باید تکمیل‌کننده‌ی روزنامههای چاپی باشند.
دکتر امیدعلی مسعودی معتقد است: روزنامههای آنلاین ایرانی بیشتر، خبرهای خبرگزاری‌ها را بر روی سایت‌های خود قرار می‌دهند و کمتر به دنبال نوآوری و خلاقیت در این فضا هستند.
او در گفت‌وگو با ایسنا خاطرنشان کرد: روزنامههای چاپی، یک‌بار در روز، صبح‌ها یا عصرها منتشر می‌شوند و فرصت نمی‌کنند تا بسیاری از وقایعی که در روز رخ می‌دهد را پوشش دهند؛ از این رو، نسخه‌ی آنلاین، باید در امتداد نسخه‌ی چاپی یک روزنامه باشد و اخبار را در لحظه منتشر کند. به عنوان نمونه، این مساله را در سایت‌های خبری مطرح دنیا می‌توان به وضوح دید.
روزنامههای آنلاین در کشور هنوز خود را از شیوه‌های سنتی جدا نکرده‌اند
اما به اعتقاد عضو هیات علمی دانشکده‌ی ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی، روزنامههای آنلاین در ایران با همان معیارهای روزنامههای کاغذی سنجیده می‌شوند.
دکتر سیدرضا نقیب‌السادات با اشاره به این که هنوز در ایران مشکلات اولیه در توسعه‌ی روزنامههای آنلاین باقی مانده اسـت، تصریح کرد: به عنوان نمونه، زیرساخت‌های فنی ما از آمادگی لازم برخوردار نیستند؛ در کنار آن دسترسی به اینترنت نیز هزینه‌ی بالایی دارد و بیش از دوسوم افراد جامعه، امکان تامین این هزینه‌ها را ندارند.
او خاطرنشان کرد: از بعد محتوایی نیز با معیارهای واقعی روزنامههای آنلاین فاصله بسیاری داشته و درواقع از استاندارهای جهانی فاصله داریم.
اکثر روزنامه‌ها توانایی پشتیبانی از نسخه‌ی آنلاین خود را ندارند
به گفته‌ی دکتر حسین علی افخمی، نسخه‌ی آنلاین روزنامه‌ها در ایران بیشتر از آن که به دنبال جذب مخاطب باشد، جنبه‌ی پرستیژ دارد.
عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی خاطرنشان کرد: نسخه‌ی آنلاین، باید مانند یک سایت خبری عمل کند و اخباری که نسخه‌ی چاپی روزنامه نمی‌تواند در روز در اختیار مخاطبان بگذارد، آنها با مراجعه به سایت آن روزنامه بتوانند از آخرین اخبار و اطلاعات باخبر شوند.
او معتقد است: توسعه و رشد روزنامههای آنلاین در ایران، به میزان دسترسی عامه‌ی جامعه به شبکه بستگی دارد. درحقیقت هر اندازه ضریب نفوذ اینترنت در جامعه افزایش یابد، به همان میزان نیز اقبال عمومی از رسانه‌های آنلاین افزایش خواهد یافت.
افخمی افزود: روزنامه‌ها نیز باید توانایی نگهداری و پشتیبانی از نسخه‌ی آنلاین خود را داشته باشند؛ متاسفانه اکثر روزنامههای ما از تامین هزینههای عادی خود بر نمی‌آیند، از این رو تعداد روزنامههای آنلاین از انگشتان، دست فراتر نرفته‌اند.
نسخه آنلاین روزنامه‌ها برای توسعه، به تحریریه مستقل نیاز دارند
عضو هیات علمی دانشکده‌ی خبر هم معتقد است: نمی‌توان به روزنامه‌هایی که در حال حاضر در فضای اینترنتی کشور فعالیت می‌کنند، مفهوم روزنامههای آنلاین داد؛ آنها بیشتر روزنامههای الکترونیکی هستند که بدون کمترین تغییر بر روی شبکه قرار می‌گیرند؛ البته برخی از آنها در ساعاتی از روز، صحفه‌ی اول خود را تغییر می‌دهند.
محمدتقی روغنی‌ها ادامه داد: متاسفانه اکثر روزنامههای آنلاین در ایران، از تحریریه‌ی مستقل برخوردار نیستند و به عنوان یک بخش از روزنامه‌ی چاپی اداره می‌شوند.
راه‌اندازی روزنامه آنلاین به مفهوم واقعی، مستلزم تجربه‌اندوزی در فضای سایبر است
یک عضو هیات علمی دانشگاه در این‌باره گفت: اگر بخواهیم روزنامههای آنلاین از رشد و توسعه برخوردار باشند، باید به تربیت نیروهای متخصص در این فضا بپردازیم؛ درواقع ما از کمبود نیروی ماهر و توانمند در این فضا رنج می‌بریم.
او با بیان این که ما هنوز تجربه‌ی کار در فضای آنلاین را نداریم، تصریح کرد: این که گفته می‌شود روزنامه‌ها توانایی پشتیبانی از نسخه‌ی آنلاین خود را ندارند، بهانه‌ای بیش نیست؛ بلکه آنها حاضر به ریسک کردن در این فضا نیستند؛ چرا که تصور می‌کنند توسعه‌ی نسخه‌ی آنلاین، سود مالی برای آنها نخواهد داشت.
روزنامههای آنلاین برای توسعه به مخاطب‌شناسی نیاز دارند
به گفته رییس گروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی، روزنامههای آنلاین در ایران در چند سال اخیر، مورد توجه قرار گرفته‌اند؛ اما هنوز روزنامه‌ها امکانات لازم را برای رسیدن به استانداردهای آنلاین ندارند و میزان دسترسی مردم به روزنامههای آنلاین نیز در مقایسه با روزنامههای چاپی نیست، از این رو تاخیر زمانی موجود در پدید آمدن این نوع روزنامه‌ها، بر رشد آنها تاثیر گذاشته است.
دکتر علی‌اصغر کیا با اشاره به این که اکثر روزنامههای کشور توانایی‌های توسعه‌ی نسخه‌ی آنلاین خود را ندارند، تصریح کرد: یک تا دو روزنامه‌ای هم که تا حدودی با مفاهیم آنلاین همگام هستند، به دلیل داشتن پشتوانه‌های قوی، توانستند نسخه‌ی آنلاین خود را توسعه دهند.
نسخههای آنلاین روزنامه‌ها به مخاطب فضای سایبر توجه چندانی ندارند
اما دکتر سیدوحید عقیلی - عضو هیات علمی دانشگاه - معتقد است: روزنامههای آنلاین در کشور، علاوه بر آماده نبودن زیرساخت‌های تکنولوژی، با مشکلات مالی و کمبود نیروهای متخصص مواجهند.
او با اشاره به این که اکثر روزنامه‌هایی که در فضای وب ما وجود دارند، کمتر از خصیصه‌ی به روز بودن برخوردارند، تصریح کرد: نسخه‌ی آنلاین روزنامههای ما توجه چندانی به مخاطب فضای سایبر ندارند و بیشتر از جنبه‌ی پرستیژ به سایت نگاه می‌کنند.
این مدرس ارتباطات، توسعه‌ی روزنامههای آنلاین را در افزایش درک دست‌اندرکاران آنها از مفاهیم واقعی آنلاین دانست.
برگزاری جشنواره‌ی روزنامههای آنلاین تا چه میزان امکان پذیر است؟
امکان برگزاری جشنواره‌ی روزنامههای آنلاین بحث دیگری بود که برخی از اساتید در مورد آن اظهار نظر کردند؛ ضیایی‌پرور درباره‌ی ضرورت برگزاری جشنواره‌ی روزنامههای آنلاین، خاطرنشان کرد: در این زمینه از پتانسیل‌های قوی برخوردار هستیم؛ به عنوان نمونه در زمینه‌ی نسخههای دیجیتال روزنامه، حداقل یک صد نشریه می‌توانند با یکدیگر به رقابت بپردازند از این رو برگزاری جشنواره می‌تواند سبب ایجاد رقابت سالم و ارزیابی نقاط قوت و ضعف رسانه‌های آنلاین شود.
اما گرانمایه‌پور در این‌باره تصریح کرد: نفس برگزاری جشنواره، امری مثبت است و ارزش امتحان کردن دارد، اما باید به این نکته هم توجه شود که چه کسانی قرار است به داوری و قضاوت بپردازند، به عبارت دیگر چند متخصص روزنامه‌نگاری آنلاین در کشور داریم، همچنین شاخص‌های ما در طبقه‌بندی سایت‌های آنلاین چیست و بر چه مبنایی باید عمل کرد؟ به عنوان نمونه بسیاری از روزنامه‌ها به دلیل هزینههای سنگین نگهداری و پشتیبانی نسخه‌ی آنلاین خود، قدرت رقابت در این فضا را ندارند.
دوران هم معتقد است: برگزاری جشنواره در حوزه‌ی رسانه‌ی آنلاین را می‌توان به فال نیک گرفت؛ چراکه در برخی مواقع جشنواره برای ارزیابی پتانسیل و قابلیت‌ها در یک حوزه‌ی خاص برگزار می‌شود؛ از این رو همین تعداد محدود روزنامه‌ی آنلاین با بیان مشکلات خود می‌توانند برای رشد و توسعه‌ی این فضا راه را باز کنند.
اما مسعودی درباره‌ی برگزاری جشنواره‌های روزنامههای آنلاین، گفت: این جشنواره می‌تواند تحت عنوان جشنواره‌ی سایت‌های تخصصی روزنامه‌نگاری برگزار شود که روزنامههای آنلاین، وبلاگ و سایت‌های مرتبط با این موضوع در بخش‌های مختلف آن موجود باشند.
نقیب‌السادات نیز معتقد است: در شرایط فعلی اگر این جشنواره برگزار شود، بیشتر از روزنامه‌ها، وبلاگ‌های تخصصی هستند که حرفی برای گفتن در این فضا دارند؛ از این رو برگزاری جشنواره برای ارزیابی پتانسیل‌های این شیوه‌ی روزنامه‌نگاری امری مطلوب است؛ اما به شرط این که شرایط رقابت و توسعه‌ی روزنامههای آنلاین را فراهم کند.
همچنین کیا در این‌باره تصریح کرد: برگزاری جشنواره به دلیل کم بودن تعداد روزنامههای آنلاین، آن طور که باید از نتایج خوبی برخوردار نخواهد شد، اما اگر هدف شناسایی پتانسیل‌ها و آشنایی عموم با مفاهیم واقعی روزنامههای آنلاین باشد، امری مثبت تلقی می‌شود.
اما عقیلی اعتقاد دارد: در شرایط فعلی این روزنامه‌ها با مشکلات بسیاری مواجهند؛ به طوری که برگزاری جشنواره از دغدغه‌های آنها به شمار نمی‌آید. البته برپایی اینگونه جشنواره‌ها و کارگاه‌های آموزشی می‌تواند در شناخت جایگاه روزنامههای آنلاین در میان عموم جامعه موثر باشد.
