به گزارش همشهری آنلاین، در این میان اما موجودات شگفت‌انگیزی در دنیای تاریک زیر زمین مشغول خوردن زباله‌هایی هستند که ما تولید می‌کنیم. البته آنها به‌شدت وسواسی هستند و هرچیزی را نوش‌جان نمی‌کنند. کرم‌های خاکی عاشق خوردن غذاهایی هستند که ما دور می‌ریزیم، ولی نه هر غذایی؛ آنها گیاهخوارند. روغن، پروتئین، لبنیات، فضولات حیوانات گوشتخوار، پلاستیک و مواد سمی را دوست ندارند، اما عاشق چوب و برگ و پوست میوه‌جات و انواع و اقسام خوراکی‌های ارگانیک هستند. این موجودات بی‌آزار برای ماهیگیران طعمه شکار می‌شوند و حتی از جانشان برای پوست ما مایه می‌گذارند و یکی از اصلی‌ترین مواد برای تهیه محصولات زیبایی هستند.
یکی از شاخصه‌های بارز سلامت خاک، وجود کرم‌های خاکی در آن است که بدون کوچک‌ترین مزاحمتی مشغول شخم‌زدن خاک و تولید مواد مغذی برای بقای انسان‌ها هستند. آنها با اینکه ظاهری دوست‌داشتنی ندارند و خیلی به چشم نمی‌آیند، ولی یکی از مهم‌ترین موجودات در اکوسیستم طبیعی جهان به شمار می‌روند. کرم‌های خاکی با تغذیه از مواد آلی در حال تجزیه و برگرداندن این مواد با مدفوع خود به خاک، کودی طبیعی با خواص بسیار تولید می‌کنند. بعضی مطالعات نشان داده‌اند غنای نیتروژن خاکی که توسط کرم‌های خاکی هضم و دفع شده، ۵برابر خاک هضم‌نشده است، اما جالب اینجاست که این کرم‌ها از ریشه‌های زنده گیاهان تغذیه نمی‌کنند؛ بنابراین تهدیدی برای گیاهان زنده محسوب نمی‌شوند.
کرم‌های خاکی با ایجاد حفره و باز کردن فضاهایی داخل خاک، ساختار خاک را بهبود می‌دهند. این تغییر فیزیکی به این معناست که آب و مواد مغذی انحلال‌پذیر می‌توانند راحت‌تر به سمت ریشه گیاه حرکت کنند. تحقیقات نشان داده است که حرکت کرم در داخل خاک، میزان تصفیه آب را تا ۱۰ برابر افزایش می‌دهد؛ به همین دلیل، احتمال وقوع سیل بر خاکی که در آن کرم زندگی می‌کند بسیار کمتر از خاک بدون کرم است. این حفره‌های ساخته شده توسط کرم‌ها که ممکن است تا عمق خاک بروند، زهکشی خاک را بسیار بهبود می‌دهند که به محافظت از ریشه‌های گیاه در برابر پوسیدگی کمک می‌کند. حفره‌ها نه‌تنها به زهکشی و تصفیه آب کمک می‌کنند، بلکه راه‌هایی برای هوا ایجاد می‌کنند که به تهویه خاک کمک می‌کند.
اگرچه زنده نگه‌داشتن جمعیت کرم‌ها برای خاک و گیاهان عالی است، اما باید این را هم درنظر گرفت که کرم‌ها منبع غذایی مهمی برای بسیاری از حیوانات شکارچی مانند پرندگان هستند و ارزش این کرم‌ها در حیات زیست کره بسیار حائز اهمیت است.
در دنیای مدرن امروزی با سبز شدن ساختمان‌ها به جای درختان، استفاده از گیاهان آپارتمانی بسیار رایج شده و داشتن خاک خوب و باکیفیت در داخل گلدان‌های خانگی از اهمیت زیادی برخوردار است؛ چراکه خاک در کنار حیات بخشیدن به گیاهان می‌تواند منبع آلودگی نیز باشد. این کرم‌های کوچک اینجا هم حرفی برای گفتن دارند. با استخدام یک کیلوگرم از آنها، هم می‌توانید خاک مرغوب گلدان‌هایتان را خودتان تولید کنید و هم به محیط‌زیست و کاهش زباله‌ها کمک می‌کنید و هم در ابعاد بزرگ‌تر صاحب یک شغل پردرآمد شوید. زباله‌های پاک خانگی منبع غذایی خوبی برای این موجودات گرانبها هستند و به‌راحتی می‌توان در خانه کود مورد نیاز گلدان‌ها را تنها در یک بالکن کوچک یا حتی در راه‌پله و پارکینگ تهیه کرد.
رضا سرلک، مولف کتاب صنعت پرورش کرم خاکی و کارآفرین تولید ورمی کمپوست می‌گوید: «ضایعات کشاورزی و شهری در حال افزایش است که بخش زیادی از آن مواد آلی هستند. در بخش کشاورزی سالانه چند میلیون تن ضایعات کشاورزی مانند کاه و کلش تولید می‌شود که مقدار قابل‌توجهی از آن سوزانده می‌شود که نتیجه آن آلودگی هوا و کاهش توان تولید اراضی کشاورزی و در نهایت مرگ میلیون‌ها میکروارگانیسم و موجوداتی است که برای خاک مفید هستند. یکی از روش‌هایی که بسیار کابردی و کارآمد است، تهیه ورمی کمپوست از این ضایعات است که هم‌اکنون بسیاری از کشاورزان با این امکان آشنا شده‌اند و از آن استفاده می‌کنند، ولی هنوز کافی نیست.»
ورمی کمپوست را از زباله خانگی هم می‌توان تولید کرد، ولی زباله شهری به درد نمی‌خورد؛ چون کرم‌ها از نمک، مواد سمی، صنعتی و روغن بیزارند و اگر در معرض این مواد قرار بگیرند، می‌میرند. تولید ورمی کمپوست در خانه‌هایی که باغچه دارند یا خانه‌های ویلایی بسیار آسان است، ولی در آپارتمان‌ها که کمبود جا دارند، می‌توان از فضای بالکن و راه‌پله برای این منظور استفاده کرد. در این صورت باید کرم‌ها را همراه با مواد لازم داخل جعبه‌ای که ارتفاعش از ۳۰ سانت بیشتر نباشد و زهکشی مناسب داشته باشد، قرار داد و اقدام به تهیه کمپوست کرد. از باقیمانده میوه‌جات و سبزیجاتی که در خانه دور ریخته می‌شوند می‌توان کمپوست تهیه کرد و حتی از کرم‌هایی که ممکن است در فرایند تولید ورمی کمپوست بمیرند هم می‌شود برای تغذیه ماهی‌های آکواریومی استفاده کرد که غذایی بسیار مناسب برای ماهی‌ها محسوب می‌شود. حتی با توجه به گرانی تخم‌مرغ، اگر کسی در حیاط خانه‌اش مرغ دارد، می‌تواند از کرم‌های خاکی برای تغذیه آنها استفاده کند که منجر به تولید تخم‌مرغ‌هایی بسیار باکیفیت می‌شود.
رضا سرلک می‌گوید کارش را تنها با ۳۰ هزار تومان در سال ۱۳۸۸ شروع کرده و خانه و گاوداری و بسیاری از دارایی‌های دیگر زندگی‌اش را به برکت همین کرم‌های خاکی به‌دست آورده است. او توضیح می‌دهد: «بعد از پایان تحصیل در رشته مهندسی کشاورزی از دانشگاه تهران، می‌دانستم که شغلی نخواهم داشت؛ بنابراین به مشاغل مختلفی فکر کردم و حتی در ابتدا کار پرورش قارچ را هم انجام دادم، ولی به‌طور اتفاقی در کلاس‌هایی که خود دانشگاه برای پرورش کرم خاکی برگزار کرده بود، شرکت کردم و همانجا فهمیدم به این کار علاقه دارم؛ چون برای شروع به سرمایه کمی نیاز داشت. کم‌کم که کارم را گسترش دادم به فکر افتادم کتابی آموزشی هم برای کمک به افراد علاقه‌مند بنویسم که با تالیف این کتاب کاربردی هم درآمدم خیلی بهتر شد و هم اینکه این کتاب را در اینترنت قرار دادم و باعث شد بسیاری دیگر از افراد که علاقه‌مند به راه‌اندازی این شغل هستند از تجربیات علمی و عملی‌ام طی این سال‌ها بهره‌مند شوند.
این هم تبلیغ خوبی برای کارم شد.» او با توجه به هزینه کم راه‌اندازی کارگاه تولید ورمی کمپوست می‌گوید: «هم‌اکنون می‌توان در ابتدا با یک‌میلیون تومان کار را شروع کرد. یک کیلوگرم کرم خاکی را می‌شود با قیمتی حدود ۱۰۰ تا ۲۵۰ هزار تومان پرورش داد و کسب تجربه کرد و بعد کم‌کم کار را گسترش داد. بیشترین هزینه برای راه‌اندازی این کار زمین آن است. در شهرستان‌ها و روستاها به‌علت وجود زمین مناسب، این کار کسب درآمد از هیچ محسوب می‌شود، ولی در شهرهای بزرگی چون تهران باید به حاشیه شهر رفت تا هزینه زمین کمتر شود.» سود خالص از فروش کرم خاکی و کود ورمی کمپوست خوب است؛ به شرطی که بازاریابی آن را هم خوب انجام دهید. تولید کرم با فروش ۲۵۰ هزار تومان، برای تولیدکننده ۲۰ هزار تومان تمام می‌شود و قیمت ورمی کمپوست هم در بازار ۳ هزار تومان است که برای تولیدکننده زیر هزار تومان تمام‌شده است.
پس اگر بازار را به‌خوبی بشناسید و علاقه‌مند باشید به‌راحتی می‌توانید شغلی داشته باشید که هم درآمد خوبی دارد و هم به محیط‌زیست کمک می‌کند. تولید در این صنعت به نیروی کاری کمی نیاز دارد و همچنین کرم‌ها به مراقبت دائمی نیاز ندارند و کارهای مربوط به آن نسبتا آسان است. البته محدودیت‌هایی هم دارد که باید درنظر گرفت که ازجمله نبود بازار فروش منسجم و قیمت ثابت و حمایت نکردن دولت از بخش خصوصی برای خرید تضمینی ازجمله مشکلات این کسب‌وکار است. سرلک با اشاره به اینکه ۴۰ درصد مشتری‌هایش خانم‌ها هستند، می‌گوید: «بسیاری از خانم‌های خانه‌دار برای خرید و راه‌اندازی این کار به من مراجعه می‌کنند و بسیاری دیگر هم گلخانه‌هایی دارند و می‌خواهند برای مصرف شخصی ورمی کمپوست تولید کنند و به‌کار پرورش کرم خاکی روی آورده‌اند، ولی راه‌اندازی این کار در ابعاد کوچک جنبه تجاری ندارد و فقط کمک به محیط‌زیست است.»
او درباره تبلیغات فضای مجازی در این کسب‌وکار توضیح می‌دهد: اینکه در بسیاری از سایت‌ها و فضای مجازی برای کرم‌ها انواع مختلفی درنظر می‌گیرند، درست نیست و جنبه بازاریابی دارد. از طرفی چون ما در ایران آزمایشگاهی نداریم که بشود تشخیص داد کرم‌های خاکی از چه نوعی هستند، بسیاری از افراد تصور می‌کنند برای شروع می‌توانند بروند و خودشان از طبیعت کرم‌های خاکی را تهیه کنند که این هم درست نیست. کرم‌های خاکی که من تولید کردم هم‌اکنون نسل چهارم محسوب می‌شوند و با ترکیب چند گونه به‌دست آمده‌اند و تکثیرشان هم بسیار سریع و خوب است.
پس برای راه‌اندازی بهتر است کرم‌ها را خریداری کرد تا سریع‌تر به نتیجه مطلوب رسید.» او می‌گوید: «پرورش کرم خاکی و تولید کمپوست مثل کاه و گندم است که به شیوه‌های متفاوت سرمایه را برمی‌گردانند. در این کسب‌وکار هم از فروش کرم‌ها می‌شود درآمد به‌دست آورد و هم کمپوست تولیدی درآمدی جداگانه دارد. برای شروع هر کاری در ابتدا علاقه و سپس استمرار در آن کار لازم است تا کار به درآمدزایی برسد. اینکه کسی بخواهد این شاخه و آن شاخه کند راه به جایی نمی‌برد. این کار هم سختی‌های خودش را دارد، ولی در کل کرم‌های خاکی بسیار کاربردی هستند؛ از فروش و پرورش آن برای تولید غذای دام و طیور و آبزیان که هم به‌صورت خشک شده و هم منجمد به فروش می‌رسد، بگیرید تا استفاده از آنها در مصارف زیبایی که یکی از آنها روغن خراطین است که برای رشد موها و پوست بسیار مفید است و خاصیت حجم‌دهندگی دارد.»
او درباره اینکه چگونه ممکن است پرورش کرم خاکی در ایران رونق بگیرد، توضیح می‌دهد: فرهنگسازی و تبلیغات از سوی دولت برای این کار بسیار ضروری است. دولت می‌تواند برای حل قسمتی از مشکل پسماندها با اطلاع‌رسانی درست، مردم را تشویق به جداسازی بسیاری از موادغذایی پاک و قابل استفاده در منازل کند. از طرفی دولت می‌تواند از این راه هم برای مردم و هم خود کسب درآمد کند.
براساس آمار منتشر شده در منابع رسمی، کود شیمیایی موجود در بازار مصرف ایران به‌دلیل یارانه پرداخت شده از سوی دولت بسیار ارزان‌تر از قیمت واقعی آن، در اختیار کشاورزان قرار می‌گیرد؛ درصورتی که اگر دولت ترتیبی بدهد که یارانه‌ای هم به تولید ورمی کمپوست تعلق بگیرد، کارگاه‌های بسیاری در این حوزه شکل می‌گیرند. مصرف این کود آلی بسیار بهتر از کوددهی شیمیایی است؛ چراکه در بلندمدت با سمی شدن خاک‌ها و نابودی کرم‌های خاکی، بدون تردید هم محصولات کیفیت پایین‌تری پیدا می‌کنند و هم بیماری‌های بسیاری جان انسان‌ها را تهدید می‌کند.
نظر شما