همشهری آنلاین - گروه سیاسی: سفر منطقه‌ای وزیر خارجه به سوریه و سپس ترکیه را باید واکنش دیپلماتیک ایران به تحولات سوریه دانست. سفری که پس از آغاز مذاکرات نیمه رسمی مقامات سوریه و ترکیه پس از ۱۲ سال در روسیه انجام شده است. ایران، روسیه و ترکیه به عنوان یه بازگیر با نفوذ در سوریه نشست‌های آستانه را برای رسیدن به توافق درباره این کشور تشکیل دادند که هنوز به نتیجه‌ای نرسیده است.
در چنین شرایطی رحمان قهرمان‌پور کارشناس مسائل ترکیه اعتقاد دارد که چشم انداز فعلی روابط ایران و ترکیه مطلوب نیست و توافق در موضوع سوریه نیز نمی‌تواند جهشی در این ایجاد کند.
در ادامه مشروح گفت‌وگو با این کارشناس مسائل ترکیه را می‌خوانید.
سفر وزیرخارجه به ترکیه را چطور ارزیابی می‌کنید؟ فکر می‌کنید مهم‌ترین محورهای این سفر چیست؟
آنچه مشخص است اینکه این سفر به احتمال زیاد در ارتباط با تحولات سوریه است. با توجه به اخباری که از مذاکرات سوریه و ترکیه شنیده می‌شود که البته هنوز هم نیمه رسمی است و تایید نشده. مهم‌ترین خبر در این مذاکرات نیز این است که گفته شده دو طرف درباره عقب‌نشینی نیروهای نیروهای ترکیه از سوریه به توافق رسیدند. اما روایت دیگری هم وجود دارد که می‌گوید این شرط طرف سوری برای توافق و عادی سازی روابط است.
به هر حال مسئله مربوط به سوریه است. با توجه به اینکه ترکیه با روسیه نیز روابط نزدیکی دارد احتمالا سه طرف یعنی ایران، روسیه و ترکیه در تلاش هستند تا به توافقی در چارچوب روند آستانه برسند. اما اینکه آیا در این سفر این توافق اعلام می‌شود یا نه را نمی‌توان پیش‌بینی کرد. با توجه به حضوری که ایران در سوریه دارد و حساسیتی که نسبت به مناطق شیعه‌نشین دارد به دنبال این است که در جریان تحولات سوریه باشد. چراکه هم جانب روسیه به دلیل درگیری در جنگ اوکراین تحولاتی را در آنجا سبب شده و از سوی دیگر ترکیه مذاکراتی را با سوریه شروع کرده است. لذا باید منتظر شد و دید که دستاوردهای ملموس این سفر چیست و توافقی میان ایران، روسیه و ترکیه شکل می‌گیرد یا روند مذاکرات و رایزنی‌ها همچنان ادامه خواهد داشت.
مستقل از سوریه روابط ایران با ترکیه در چه وضعیتی است و مناسبات دو کشور چه تغییراتی در آینده خواهد داشت؟
روابط ایران با ترکیه مطلوب نیست و بعد از بهار عربی نیز دچار افت شده است. بعد از همه‌گیری کرونا و تاثیرات آن روابط اقتصادی دو طرف نیز کاهش پیدا کرده است. ایران و ترکیه در مسئله سوریه نیز اختلاف‌نظرهای جدی داشتند که همچنان نیز باقی است. ایران مخالف حضور ترکیه در خاک سوریه و حملات نظامی این کشور است. از سوی دیگر ترکیه این حملات را به عنوان تضمین امنیت خود و مقابله با تهدیدها تلقی می‌کند. دو طرف به همراه روسیه روند آستانه را تشکیل دادند ولی به رغم این‌ها هنوز به نظر می‌رسد که ایران و ترکیه در مسئله سوریه نتوانستند به اشتراک نظر برسند.
از سوی دیگر موضوع قفقاز و نزدیکی ترکیه به آذربایجان نیز مطرح است. ترکیه تحرکاتی در منطقه قفقاز دارد که مورد حمایت ایران نیست و مجموع این عوامل باعث می‌شود که روابط دو کشور وضعیت مطلوبی نداشته باشد. سوءتفاهم‌ها و نگرش‌های متفاوتی در هر دو کشور نسبت به روابط وجود دارد و نزدیکی ترکیه به اسرائیل نیز مانع مهمی است که به هیچ وجه خوشایند ایران نیست. البته با همه این عوامل ایران و ترکیه همواره سعی کردند در روابط خود وارد تنش‌های جدی و درگیری نشوند اما در عین حال روابط خوب هم نیست و در چشم انداز موجود هم به نظر نمی‌رسد مشکلات به زودی حل شود.
یعنی فکر می‌کنید توافق در موضوع سوریه نیز نمی‌تواند منجر به همگرایی دو کشور شود؟
حتی اگر مسئله سوریه نیز حل شود ما شاهد جهش در روابط اقتصادی ایران و ترکیه نخواهیم بود. دلیل اینکه در دوره آقای احمدی‌نژاد که روابط نزدیک شد نقشی بود که ترکیه در دور زدن تحریم‌ها و کمک به ایران داشت. البته ترکیه خود نیز از این موضوع منتفع می‌شد و برای آن‌ها سود داشت. اما پس از آن با توجه به مسئله‌ای که درباره هالک بانک به وجود آمد هم ترکیه در این زمینه احتیاط پیشه می‌کند و ایران نیز روش‌های دور زدن تحریم‌ها را تغییر داده است.
سوریه یکی از مهم‌ترین عوامل سردی دو طرف است اما به این معنا نیست که اگر مسئله سوریه حل شد ما شاهد جهش در روابط خواهیم بود. مشکلات دو کشور فراتر از مسئله سوریه است. نقشی که ترکیه برای خود در روابط بین‌الملل و منطقه قائل است با نقش ایران تضادهایی دارد که به این زودی حل نخواهد شد. ترکیه نقشی که برای خود تعریف کرده قدرت متوسط بین‌المللی است و در این راستا اقداماتی انجام می‌دهد که ممکن است با منافع ایران در تعارض باشد. با توجه به این عوامل به نظر می‌رسد در کوتاه‌مدت شاهد جهش در روابط نخواهیم بود.
سفر پیش روی رییس جمهور به ترکیه چه تاثیراتی در روابط دو کشور خواهد داشت؟
ما نمی‌دانیم این سفر در چارچوب اجلاس دوره‌ای محور آستانه است یا دو جانبه. اما حتی اگر دوجانبه هم باشد با توجه به موانعی که وجود دارد نمی‌توان امیدوار بود. پیش از این هم آقای امیرعبداللهیان اشاره داشت که سند طولانی مدت همکاری‌های ایران و ترکیه در حال آماده‌سازی است. اما مجموع تحولات بین‌المللی و منطقه‌ای و نقشی که ترکیه برای خود در این تحولات تعریف کرده و سیاست‌های کلان این کشور اشتراکات زیادی با نقش و منافع ایران ندارد. در چنین شرایطی افقی برای ایجاد جهش یا حرکت به سمت روابط استراتژیک میان ایران و ترکیه وجود ندارد.
نظر شما