واکنش رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوا به اظهارات وزیر آموزش و پرورش | چرا مصوبه تعطیلی مدارس علمی نیست؟ | رقم هولناک خسارت آلودگی هوا به اقتصاد کشور

همشهری‌آنلاین - پروانه بندپی: روز گذشته وزیر آموزش و پرورش از تعطیلی پیاپی مدارس به دلیل آلودگی هوا انتقاد کرد و گفت: «طبق بررسی شاخص جهانی هوا برخی کشورها مانند مکزیک یا چین آلودگی شدیدتری حتی با شاخص ۳۰۰ دارند ولی مدارس‌شان تعطیل نمی‌شود. درحالی‌که در کشور ما مدارس یا با بارش برف تعطیل می‌شود، یا براثر آلودگی هوا با شاخص ۱۵۰.» نوری گفت: «تعطیلی‌ها طوری شده که شبیه دوره کرونا شده‌ایم.»

یوسف نوری امروز نیز سخنان خود را تکرار کرد و گفت: «در دنیا تا وقتی شاخص آلودگی کمتر از ۲۰۰ باشد، تعطیلی مدارس نداریم. من روز گذشته هم شاخص‌ها را رصد کردم و هنوز به ۲۰۰ نرسیده بودیم. سلامت دانش‌آموز اولویت و اصل اول ماست، اما نه اینکه با شاخص آلودگیِ ۱۵۰ بچه‌ها را تعطیل کنیم.»

در پی اظهارنظر وزیر آموزش و پرورش، احمد وحیدی وزیر کشور نیز دیروز در حاشیه نشست استانداران، از طرح پیشنهادی در دولت ازسوی سازمان محیط زیست برای «تغییر در استانداردهای شاخص آلودگی هوا» خبر داد تا لازم نباشد در این شرایط مدارس تعطیل شود.

موضوعی که با مخالفت وزارت بهداشت مواجه شد. به‌طوری‌که عباس شاهسونی، رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت دیروز ۴ بهمن گفت: «هرچیزی که به سلامت مردم آسیب برساند، وزارت بهداشت به عنوان متولی سلامت مردم با آن مخالف خواهد بود.»

شاهسونی با بین این که «کاش وزیر آموزش و پرورش پیشنهاد بهتری مثل نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی داشت»، گفت: «یکی از گروه‌های حساس جامعه، کودکان هستند و این درست نیست که با تغییر شاخص آلودگی هوا، صورت‌مساله را پاک کنیم.»

هیچ جای دنیا مدارس را براساس شاخص ۱۵۰ تعطیل نمی‌کنند

همشهری‌آنلاین در این رابطه گفتگویی با دکتر محمدصادق حسنوند، رییس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران که مرجعی علمی است، داشته و وی نیز تعطیلی مدارس با میانگین شاخص آلودگی ۱۵۰ را غیرعلمی می‌داند و می‌گوید: هیچ کجای دنیا مدارس خود را بر اساس شاخص ۱۵۰ تعطیل نمی‌کنند. حتی چین که غلظت آلاینده‌های بعضی از شهرهایش ۲ برابر شهرهای ماست، مبنای شاخص را روی ۳۰۰ گذاشته است.

دکتر حسنوند می‌گوید: مصوبه‌ای که برای تعطیلی مدارس مد نظر بوده و تا الان بر اساس آن عمل شده، مبنای علمی ندارد و من‌درآوردی است. بر اساس این مصوبه که مصوبه هیات وزرا هم بوده، اگر میانگین شاخص آلودگی هوا به ۱۵۰ برسد، با تشخیص وزارت بهداشت می‌توان مدارس و ادارات را تعطیل اعلام کرد.

عضو هیات علمی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران می‌گوید: شاخص کیفیت هوا شاخصی است که توسط سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا ارائه شده و تقریبا ۹۰ درصد کشورهای دنیا در تصمیم‌گیری‌های خود بر اساس آن عمل می‌کنند. در خود آمریکا طبق آخرین آپدیت، وقتی شاخص آلودگی هوا به ۲۷۵ برسد، برخی از ایالت‌ها می‌توانند مدارس را تعطیل کنند. حتی در اکثر ایالت‌ها شاخص ۳۰۰ را مد نظر قرار می‌دهند و بر اساس آن مدارس را تعطیل می‌کنند. بنابراین صحبت روز گذشته وزیر آموزش و پرورش بیراه نبوده و این حرف، سند علمی دارد.

به گفته حسنوند، از سال ۱۳۹۷ تاکنون برای اولین بار در تاریخ کشور که داده‌های کیفیت هوا وجود دارد، تقریبا ۵ سال پیاپی است که میزان غلظت آلاینده‌ها مدام دارد افزایش پیدا می‌کند و ما تا استاندارد و حد سلامت فاصله زیادی داریم، اما مبنای تصمیمات باید علمی باشد، نه احساسی. درست است که هر سال حدود ۴۵ هزار نفر در کشور به دلایل منتسب به آلودگی هوا می‌میرند و سلامت کودکان در خطر است و خیلی موارد مهم دیگر، اما در بحث تعطیلی مدارس، شواهد باید علمی باشد و شاخص مبنا همان است که اشاره کردم.

مواجهه کودکان با آلودگی هوا در خانه، کمتر از بیرون خانه نیست

رییس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران در پاسخ به این سوال که با وجود آلودگی هرروزه هوای پایتخت و با توجه به اهمیت سلامت کودکان، آیا شاخص کیفیت هوای کشورهای دنیا می‌تواند برای ما هم ملاک باشد، می‌گوید: در مورد به خطر افتادن سلامت کودکان باید بگویم اگر کسی شواهدی دارد که نشان می‌دهد میزان مواجهه کودکان با آلودگی هوا در خانه کمتر از مدرسه است، آن شواهد را روی میز بگذارد تا بررسی شود. چنین شواهدی وجود ندارد. میزان مواجهه کودکان با آلودگی هوا در زمان تردد (تردد بیرون از خانه) حداکثر ۱۵ درصد افزایش دارد، نه بیشتر. بنابراین فرقی نمی‌کند که کودک در خانه بماند یا به مدرسه برود. خیلی از کودکان، والدین شاغل دارند و وقتی مدرسه به دلیل آلودگی هوا تعطیل می‌شود، همراه مادر یا پدر خود به محل کارشان می‌روند. اگر قرار است بچه در خانه نماند، پس مدارس به چه دلیل تعطیل می‌شوند؟ ما برای تعطیلی مدارس باید شواهد علمی داشته باشیم.

دکتر حسنوند می‌گوید: به واسطه مواجهه با آلودگی هوا آمار مراجعات بیمارستانی، حملات آسمی و مرگ و میر افزایش پیدا می‌کند و شکی در این نیست، اما سوال این است که اگر کودکان در خانه بمانند، مواجهه‌شان با آلودگی کمتر است؟ قطعا این طور نیست.

در محاسبه شاخص ایراد داریم/ مگر چین با شاخص ۱۵۰ مدارس را تعطیل می‌کند؟

این پژوهشگرِ آلودگی هوا می‌گوید: من کارم بررسی اثرت آلودگی هوا بر سلامت است، اما از مدیریت غیرعلمی و احساسی نمی‌توان دفاع کرد. مگر در چین با شاخص آلودگی ۱۵۰، مدارس را تعطیل می‌کنند؟ غلظت آلاینده‌های بیشتر شهرهای چین تقریبا ۲ برابر شهرهای ماست. در این کشور شاخص کیفیت هوا فقط وقتی بین ۲۰۰ تا ۲۵۰ باشد، مدارس تعطیل می‌شوند.

به گفته دکتر حسنوند، ما در «محاسبه شاخص» هم ایراد داریم. در ایران و تهران می‌آیند «میانگین شاخص» را در نظر می‌گیرند. درحالی‌که این کار اشتباه است.

عضو هیئت علمی پژوهشکده محیط زیست تاکید می‌کند: مبنای محاسبه شاخص کیفیت هوا در ایران از ابتدا صحیح نبوده است. البته شواهد علمی دنیا هم ممکن است تا ۲ سال دیگر تغییر کند و بگوید شاخص به جای ۲۰۰، باید روی ۱۷۰ باشد تا مدارس تعطیل شوند. اما بر اساس شواهد علمیِ ‌کنونی، عدد ۱۵۰ شاخص هیچ کشوری برای تعطیلی‌ها نیست.

از سال ۱۳۹۳ هیچ خودرویی از رده خارج نشده است

رییس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران به نحوه کنترل آلودگی هوا در مکزیک و چین اشاره می‌کند و می‌گوید: در مکزیکوسیتی و شهرهای چین زمانی که میزان غلظت آلاینده‌ها بالاتر از ۱۵۰ می‌رود، تردد وسایل نقلیه شخصی به شدت محدود می‌شود. درضمن آنها حمل و نقل عمومی را بسیار توسعه داده‌اند. ما متاسفانه این کارها را انجام نمی‌دهیم و فقط دست می‌گذاریم روی تعطیلی مدارس. پکن با برنامه‌های علمی و سرمایه‌گذاری درست، رکورد کاهش آلودگی هوای دنیا را شکسته است. مکزیک هم همین‌طور.

دکتر حسنوند می‌گوید: تا سال ۱۳۹۳ هر سال حدود ۳۰۰ هزار خودروی فرسوده در کشور و ازجمله در پایتخت از رده خارج می‌شد، اما این میزان الان به صفر رسیده و از آن زمان تاکنون هیچ خودروی فرسوده‌ای از رده خارج نشده است. با این شرایط نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که غلظت آلاینده‌ها تا ۵ سال آینده پایین بیاید. حتی اگر شب و روز کار کنیم. بیش از ۷۰ درصد ناوگان حمل و نقل عمومی تهران فرسوده است. خب بر چه مبنایی انتظار داریم کیفیت هوا بهبود پیدا کند؟

بیشتر بخوانید؛

• می گویند شهردار باید استعفا دهد اما خودشان منتظر باد و باران بودند | مازوت می‌سوزانند و می‌گویند نمی‌سوزانیم! | آمار عجیب مصرف سوخت خودروهای داخلی

رقم وحشتناک خسارت آلودگی هوا به اقتصاد کشور

عضو هیئت علمی پژوهشکده محیط زیست به میزان خسارت آلودگی هوا بر اقتصاد کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: آلودگی هوا سالانه حدود ۲۰ میلیارد دلار به اقتصاد کشور و حدود ۲.۵ میلیارد دلار به اقتصاد پایتخت خسارت وارد می‌کند. یعنی حدود ۴ تا ۵ درصد GDP یا تولید سرانه ناخالص داخلی. این خیلی عدد بزرگی است!

دکتر حسنوند می‌گوید: درحال‌حاضر وضعیت هوای پایتخت خیلی نگران‌کننده است. ما بهترین وضعیت شرایط هوای تهران را در سال ۱۳۹۷ داشتیم. در آن سال به دلیل بارش‌های خوب و ... غلظت‌ها کم بود، اما از سال ۱۳۹۸ تا امسال، اولین بار است که ۵ سال متوالی، غلظت‌ها در پایتخت دارد افزایش پیدا می‌کند.

او با اشاره به تاثیر آلودگی هوا بر مرگ و میرها در کشور اظهار می‌کند: طبق آخرین آماری که در مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه تهران برآورد کردیم، ۱۲ درصد از کل مرگ‌ها در ایران منتسب به آلودگی هواست. سالانه حدود ۴۵ هزار نفر در کشور به دلایل منتسب به آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. در سال ۱۴۰۰ حدود ۶۵۰۰ مرگ در تهران منتسب به آلودگی هوا بود.

کیفیت هوای پایتخت امسال بدتر از پارسال/ مازوت‌سوزی در تهران نداریم اما ...

عضو هیات علمی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران در ادامه با بیان این که کیفیت هوای پایتخت امسال نسبت به پارسال (سال ۱۴۰۰) بدتر شده است، به این نکته مهم اشاره می‌کند که از ابتدای امسال تا ابتدای دی‌ماه در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، غلظت آلاینده‌ها در پایتخت حدود ۱۲ درصد افزایش پیدا کرده است.

دکتر حسنوند می‌گوید: غلظت دی‌اکسید گوگرد همیشه در تهران پایین بوده، اما تقریبا ۲ سال است که در تهران و اطراف تهران دوباره سوخت‌هایی مصرف می‌شود که گوگرد بالایی دارند. به طوری که غلظت سطوح مختلف در آذرماه به ppb۲۰۰ می‌رسد! یعنی ما برگشت به عقب داشته‌ایم. ما چشمه‌های آلودگی هوا که خودروهای فرسوده هستند را نه تنها از رده خارج نمی‌کنیم، بلکه تعدادشان هر سال دارد بیشتر می‌شود. با این اوصاف نمی‌شود انتظار هوای پاک داشت.

این پژوهشگر درباره مازوت‌سوزی در تهران هم می‌گوید: غلظت دی‌اکسید گوگرد در تهران افزایش پیدا کرده و ما آن را می‌بینیم. دلیلش هم مشخص است؛ یا در شهر تهران، یا در اطراف تهران دارند سوخت‌هایی مصرف می‌کنند که گوگرد بالایی دارد. این سوخت الزاما مازوت نیست. ممکن است بنزین و گازوییلی که گوگرد بالاتری دارند، استفاده شود. البته در اطراف تهران احتمالا مازوت‌سوزی صورت می‌گیرد. در خود شهر تهران هم مصرف سوخت‌های با گوگرد بالا قطعا دارد اتفاق می‌افتد.

راه حل مساله آلودگی هوا چیست؟

رییس مرکز تحقیقات آلودگی هوا درباره راه حل پایان داستان چندین‌ساله آلودگی هوای پایتخت می‌گوید: در تهران اگر فقط دو برنامه اجرا شود، طی ۵ سال غلظت آلاینده‌ها به طرز چشمگیری کاهش خواهد یافت؛ توسعه حمل و نقل عمومی و از رده خارج کردن خودروهای فرسوده. از اتوبوس گرفته تا موتورسیکلت. همه شهرها و کشورهای دنیا که مشکل آلودگی هوا را داشتند، با همین دو برنامه به هدف رسیدند.