اینک دیگر محلی‌ها تخم‌گذاری لاک‌پشت‌ها را به مخاطره نمی‌اندازند بلکه حضور بی‌ضابطه و غیراصولی گردشگران ممکن است این فرصت حیاتی را مخدوش کند. طرح« آماده‌سازی مطالعاتی و توانمندسازی جوامع محلی برای ارتقای اکوتوریسم در روستای شیب‌دراز قشم» تلاشی است تا اینک که لاک‌پشت‌ها این ساحل را امن می‌دانند و توریست‌ها آن را ناامن نکنند.
«نیما آذری» مدیر این طرح و مدیرعامل مؤسسه آوای طبیعت پایدار، می‌گوید: «با این طرح قرار است جوامع محلی برای کنترل توریسم ساماندهی بشوند تا در عین بهره‌مندی مردم و انتفاع از این موقعیت به درستی از آن حفاظت شود.»این فعال 35 ساله اکوتوریسم از ایجاد انگیزه در جوانان روستای شیب‌دراز سخن می‌گوید که چگونه حفاظت از لاک‌پشت‌ها و تخم‌گذاری آنها موجب فعالیت آنها در روستا شده و از مهاجرت آنها کاسته است. آذری و همسرش، افسانه احسانی علاوه بر طرح یاد شده برای ارتقای صنایع‌دستی این روستا برنامه‌ریزی کرده‌اند و با پشتیبانی برنامه توسعه سازمان ملل تلاش دارند یک منطقه مناسب اکوتوریستی را آماده کنند.
- چه شد که به فکر طراحی و اجرای یک طرح اکوتوریستی در روستای شیب‌دراز قشم افتادید؟
موضوع به فعالیت‌های مهندس دره‌شوری در حفاظت از تخم‌گذاری لاک‌پشت‌ها بازمی‌گردد. پس از آنکه او پاتوق‌های شبانه را برای حفاظت از لاک‌پشت‌ها و تخم‌گذاری آنها راه‌اندازی کرد و موفق شد، آوازه این برنامه دهان به دهان پیچید و مردمی که این موضوع را شنیده بودند برای دیدن تخم‌گذاری لاک‌پشت‌ها به قشم و شیب‌دراز آمدند. این رفت‌وآمد روز به روز بیشتر می‌شد واین‌بار این خطر تخم‌گذاری لاک‌پشت‌ها را تهدید می‌کرد که حضور مردم در ساحل شیب‌دراز فضا را برای لاک‌پشت‌ها ناامن می‌کرد.
- مگر حضور مردم چه اثری بر روند تخم‌گذاری می‌گذارد؟
ببینید لاک‌پشت‌ها برای تخم‌گذاری به ساحلی با شن‌های مرطوب و آرام نیاز دارند. آنها وقتی موعد تخم‌گذاری فرا می‌رسد به هنگام روز و روشنایی به نزدیکی ساحل می‌آیند و با سرک‌کشیدن از آب اوضاع را بررسی می‌کنند. اگر ساحل آرام و خلوت باشد شب هنگام برای تخم‌گذاری به محل می‌آیند.
سابقه این سال‌ها نشان داده است مردمی که برای دیدن تخم‌گذاری می‌آیند روزها در محل اقدام به زدن کمپ می‌کنند و حتی برای شنا وارد آب می‌شوند. از طرف دیگر حضور مردم در ساحل و تردد آنها باعث کوبیده شدن شن‌ها شده و کار را برای لاک‌پشت‌ها سخت می‌کند و اگر لاک‌پشت‌ها اوضاع را سخت تلقی کنند دیگر برای تخم‌گذاری به این محل نخواهند آمد. این وضعیت سبب شد تا طرحی برای ساماندهی گردشگری در این محل تدارک ببینیم و با همکاری بخش کمک‌های کوچک محیط‌زیست جهانی(SGP) و سازمان منطقه آزاد قشم این کار از سال 2007 میلادی آغاز شد.
- قرار است با اجرای طرحی که شما در حال مطالعه و برنامه‌ریزی آن هستید چه اتفاقی در شیب‌دراز بیفتد و گردشگری آن با لاک‌پشت‌ها به کدام سو هدایت شود؟
قرار است که براساس مطالعات و برنامه این طرح، جوامع محلی مرتبط ساماندهی بشوند تا هم از تخم‌گذاری لاک‌پشت‌ها به‌عنوان یک جاذبه طبیعی توریستی حفاظت بشود و هم در عین حال مردم بتوانند از این فرصت اقتصادی منتفع شوند و به درستی از آن بهره‌برداری کنند. براساس این امکان برق‌رسانی به روستا قوی‌تر شده است. تعامل منطقی بین مردم محلی و توریسم رونق گرفته است. آنچه اینک به خوبی می‌توانید در روستای شیب‌دراز حس کنید احساس افتخاری است که مردم از تعلق داشتن به این محل دارند. افزایش امنیت در ساحل هم از دیگر دستاوردهای اجرای این برنامه‌هاست. همچنین ایجاد انگیزه در جوانان روستا برای ادامه تحصیل و مطالعه دراین‌باره هم قابل لمس است.
- ماهیت این طرح چیست و چگونه آن را به اجرا درآورده‌اید؟
گام‌های مختلفی برای این طرح تعریف شده است. گام اول ارزیابی مقدماتی اکوتوریسم در جزیره و شیب‌دراز بود تا ببینیم آمار گردشگر چقدر است و طرح جامع برای آن چیست. گام دوم تحلیل اطلاعات و استخراج این موضوع است که ظرفیت تحمل منطقه برای توریست چقدر است. به عبارت دیگر چند نفر می‌توانند وارد محل شوند و از تخم‌گذاری لاک‌پشت‌ها بازدید کنند. گام سوم به ارائه برنامه‌ریزی برای اکوتوریسم منطقه اختصاص دارد و در گام چهارم نیز باید یک نهاد محلی گردشگری تشکیل شود که بتواند در آینده توریست و حفاظت را مدیریت و اداره کند.
- شما در کدام گام هستید؟
در حال حاضر در گام دوم هستیم و در همین حال بسترهای ایجاد تشکیل نهاد محلی را نیز پایه‌ریزی کرده‌ایم. بحث خانه‌های محلی برای توریست‌ها را تدارک می‌بینیم و کارگاه‌هایی برای آموزش مردم برگزار کرده‌ایم که تاکنون در مجموع توانسته‌ایم 10 کارگاه با حضور مردم در مساجد به اجرا بگذاریم.
- آیا هنوز ظرفیت توریستی‌ای برای محل هنوز تعیین نکرده‌اید که مردم بدانند برای حضور در قشم و شیب‌دراز نباید تجمع به وجود آید و تراکم با حیات این موقعیت اکوتوریستی مغایرت دارد؟
ظرفیت پذیرش در حال محاسبه است و ما امیدواریم تا پیش از نوروز 1388 آن را آماده کنیم. با تعیین ظرفیت مدیریت کار ملموس می‌شود. در این کار ما باید یک منطقه حفاظتی تعریف کنیم که در خیلی از قسمت‌های آن توریست‌ها اساسا نباید وارد شوند. منطقه دیگر زون حفاظتی تحت کنترل است که تحت وجود قواعد و شرایطی توریست می‌تواند وارد شود و تخم‌گذاری لاک‌پشت‌ها را ببیند. منطقه دیگری که باید تعریف شود مرکزی برای توجیه بازدیدکنندگان است و یک منطقه هم برای اقامتگاه و غرفه‌های صنایع‌دستی.
- اساسا تخم‌گذاری لاک‌پشت‌ها چه موقع از سال است که باید به آن توجه کنیم؟
از اواسط اسفندماه تا اواخر اردیبهشت ماه سال بعد فصل تخم‌گذاری است و بعد از اواسط اردیبهشت‌ماه تا اواخر تیرماه بچه لاک‌پشت‌ها از تخم بیرون می‌آیند و همانطور که می‌دانید بچه لاک‌پشت‌ها هر جا سر از تخم بیرون بیاورند دوباره برای تخم‌گذاری به همان محل خواهند آمد.
- خب، حالا همه این کارهایی که گفتید انجام شد آن وقت دورنمایی که ترسیم می‌شود چیست؟
ببینید وقتی منطقه دارای طبقه‌بندی است آن وقت برای حضور انسانی ضابطه تعریف می‌شود تا خطری تخم‌گذاری لاک‌پشت‌ها را تهدید نکند. وقتی نهاد مردمی برای اداره آنجا تشکیل شد مردم محلی خود را در قبال هر اتفاقی در این محل و درآمدهای ناشی از آن مسئول می‌دانند. توریست‌ها با آگاهی خواهند آمد و آسیب به حداقل می‌رسد. وقتی برنامه تدوین شد ورود به منطقه باید با پرداخت ورودیه همراه بشود تا بتوان هزینه‌های حفاظت را تامین کرد و کار ساماندهی بشود. این برنامه می‌تواند زمینه را برای ارائه انواع خدمات به توریست‌ها آماده کند.
- اقامت در شیب‌دراز تابع چه شرایطی است؟ آیا برای ساخت‌وساز تعریفی دارید؟
خب، این کار با منطقه‌بندی این روستا و ساحلش بیشتر معنا می‌یابد. در حال حاضر با کارگاه‌هایی که برگزار کرده‌ایم این موضوع را جا انداخته‌ایم که محلی‌ها چگونه می‌توانند با همان خانه‌های خود اقامت توریست‌ها را پذیرا باشند و برای پذیرایی باید به چه نکاتی توجه کنند. به ویژه رعایت نکات بهداشتی در اقامت دادن به توریست‌ها را بحث‌کرده‌ایم. در حال حاضر 6-5 خانه آمادگی پذیرایی از میهمانان را دارند.
- و آن تشکل مردم نهاد چه می‌شود؟
قرار است تمام ذی‌نفعان این ماجرا کارگروهی را تشکیل دهند تا مشخص کنند براساس نتایج منطقه‌بندی چه اعمالی در شیب‌دراز می‌شود انجام داد و استانداردهای کار را مشخص کنند. هر توسعه و برنامه‌ای که بخواهد اجرا شود پس از این کار مشخص خواهد شد. این کار برای این صورت می‌گیرد تا هم از توریست انبوه جلوگیری کند و هم از چشم‌انتظاری برای توریست بکاهد و در نهایت یک توریست پایدار را برای منطقه به ارمغان آورد.
