اولین جزئیات درباره توله شیر متولد شده در ایران | چرا «سانا» از سوی پدر و مادرش پذیرفته نشد؟ | تفاوت مهم شیرها و یوزها برای تولید مثل در اسارت

  همشهری آنلاین - محمد بلبلی: «سانا» توله شیری که بعد از تولد توسط شیردل نوری، تیمارگر حیات وحش نگهداری می‌شود، درباره تولد و وضعیت سلامت این توله‌شیر با تیمارگر او گفت‌وگویی کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

تیمارگر حیات وحش به همشهری آنلاین گفت: شیرهای موجود در ایران یک مشکل ژنتیکی دارند که بر اثر هم‌خونی بین آنها به وجود آمده است. به علت محدود بودن تعداد شیرها و جفت‌گیری و تولید مثل بین شیرهای هم‌خانواده و هم‌خون تعداد زیادی از توله‌شیرها نیز با مشکلات ژنتیکی متولد شده‌اند.

شیر دل نوری افزود: طبق اطلاعات دقیق، طی ۵۰ سال گذشته شیرهای جدیدی وارد کشور نشده است. اکثر شیرهای داخل ایران از زاد و ولد بین همان چهارپنج شیری‌ که سال‌ها پیش وارد کشور شده‌ است متولد شده‌اند. این مساله دلیل اصلی مشکل ژنتیکی بین شیرهاست.

وی ادامه داد: در سال‌هایی که من در این زمینه فعالیت می‌کنم با موارد زیادی از تولد شیرهای دارای مشکلات ژنتیکی مواجه شدم، طبق تحقیقات متوجه شدم که شیرهایی که در شهرهای مختلف کشور نگهداری می‌شوند نیز دچار همین مشکل هستند.

نوری اظهار کرد: با توجه به این مشکلات و برای رفع این بیماری بین شیرها تصمیم گرفتیم با وارد کردن تعدادی شیر به کشور خون جدیدی برای اصلاح و بهبود وضعیت این حیوان به مجموعه آنها اضافه کنیم. بعد از قطعی شدن این تصمیم با هم‌فکری همکاران تصمیم بر این شد تا یک نوعی از نژاد خاصی از شیرها که مشکل تکثیر نیز نداشته باشد را وارد کشور کنیم.

این تیمارگر حیات وحش افزود: باید نژادی انتخاب می‌کردیم که ترکیب آنها با شیرهای موجود در داخل کشور با مشکل مواجه نشود و نسلی از شیرهای قوی و زیبا تکثیر شود، ‌ بنا بر این شیر سفید آفریقایی را انتخاب کردیم. شیرهای سفید نوع خاصی از نژاد این موجود هستند و این رنگ سفید در اثر مشکل یا بیماری ایجاد نشده است.

وی ادامه داد: یک سری تولد در بین شیرها اتفاق می‌افتد، مثلا دو شیر زردرنگ معمولی آفریقایی با هم جفت‌گیری می‌کنند و توله آنها با رنگ سفید متولد می‌شود، در چنین موردی توله متولد شده را «زال» یا همان آلبینیسم می‌گویند. این بیماری بین تمام موجودات زنده ممکن است ایجاد شود، بین انسان‌ها، حیوانات و حتی در بین گیاهان نیز چنین مشکلی دیده شده است.

نوری با بیان اینکه موجوداتی که دچار آلبینیسم هستند، معمولا بینایی ضعیف و مشکل گوارش دارند، اظهار کرد: بنابراین تکثیر شیرهای دارای آلبینیسم کار منطقی و درستی به نظر نمی‌رسد، اما شیرهای سفیدی که ما به کشور وارد کردیم، از نژادی‌ست که قرن‌ها متمادی‌ست که در حیات وحش آفریقا زندگی می‌کنند. حدود سه سال پیش دو قلاده شیر نر و ماده به کشور وارد و آنها را «دنا» و «هیر» نامگذاری کردیم، این شیرهای نر و ماده طی این سال‌ها در پارک چمران کرج نگهدای می‌شوند و حدود ۶۰ روز پیش اولین فرزندان آنها متولد شدند.

وی گفت: در این زایمان سه توله‌شیر متولد شدند که دو تای آنها مرده به دنیا آمدند، بررسی دامپزشکان مشخص کرد که این دو توله نارس بوده و دچار مشکل شکاف کام نیز بودند، اما توله شیر سوم که «سانا» نام دارد، ‌ بدون مشکل متولد شد و الان حدود شصت روز است در پارک چمران کرج نگهداری می‌شود. سانا اولین توله شیر نژاد سفید متولد شده در ایران است.

وی با بیان اینکه اینگونه مشکلات، در تولد توله‌شیرهای رها در طبیعت نیز اتفاق می‌افتد، افرود: باید بگویم که بروز چنین مشکلاتی در بین شیرهای در باغ‌وحش یا محدوده‌های این‌چنین، کم‌تر پیش می‌آید، چراکه در این مکان‌ها نگهداری بهتری از شیرها صورت می‌گیرد. شیرهای رها در حیات وحش ممکن است با کمبود آب و غذا مواجه شوند، اما شیرهای در اسارت، تغذیه مناسب‌تری دارند و حتی از مکمل‌های دارویی و نظارت‌های دامپزشکان نیز بهره‌مند می‌شوند.

این تیمارگر حیات وحش اعلام کرد: شیرها برای زاد و ولد در محیط‌های بسته مانند باغ‌وحش حساسیت‌های کم‌تری نسبت به حیواناتی مانند یوزپلنگ دارند و تقریبا در این زمینه روند طبیعی را طی می‌کنند. سانا پس از تولد علی‌رغم تلاش‌های ما از سوی شیر ماده پذیرفته نشد، عدم پذیرش توله‌شیر از سوی شیر مادر به دلیل اولین زایمان او بود. دلیل دیگر بروز این مشکل، نبودن این شیرها در حیات و حش است، چرا که آنها قبل از این شاهد متولد شدن توله‌شیرها نبوده‌اند و با این روند آشنا نیستند.

وی ادامه داد: توله‌شیرها تقریبا دو سال در کنار مادرشان زندگی می‌کنند و در این مدت، متولد شدن توله‌های دیگر را از مادرشان می‌بینند، ‌ اما دنا و هیر که از چندماهگی در باغ وحش بودند با چنین روندی آشنایی نداشتند و این موضوع نیز یکی از اصلی‌ترین دلایل عدم پذیرش سانا از سوی شیر ماده است.

نوری افزود: برای ما و خود سانا خیلی بهتر می‌بود اگر به صورت طبیعی و نزد مادرش زندگی می‌کرد، مصرف شیر مادر قطعا خیلی مناسب‌تر از شیرهای دیگر برای هر موجودی‌است، ‌ سانا نیز اگر با شیر مادرش تغذیه می‌شد، سلامت و ایمنی بیشتری می‌داشت. نگهداری و تغذیه این توله‌شیر با شیر خشک برای مراکزی مانند مرکز ما هزینه‌های زیادی را شامل می‌شود، اما در حال حاضر با مشکلات تامین هزینه مواجه نیستیم.

وی افزود: در ده روز اول تولد، سانا هر یک‌ساعت‌ونیم، یک بار باید شیر می‌خورد، شیر خشک، واکسن و مکمل‌های مخصوصی که برای تغذیه سانا استفاده می‌شود با حمایت انجمن بین‌المللی «انسان، طبیعت، حیات وحش» تهیه شده است. این بهترین و مناسب‌ترین نوع تغذیه برای سانا محسوب می‌شود. دندان‌های این توله‌شیر به تازگی در آمده‌اند، از این به بعد کم‌کم او را با شکل و بوی گوشت آشنا می‌کنیم، تا وارد مرحله گوشت‌خواری شود.

نوری ادامه داد: سانا تا حدود ۶ ماهگی باید شیر بخورد و در کنار آن با کامل شدن دندان‌ها از گوشت نیز استفاده شود، شیرهایی هم که در طبیعت زندگی می‌کنند تا ۶ ماهگی شیر می‌خورند. بعد از آن ۳ دوز واکسنی که برای سانا لازم است باید تزریق شود تا بتوانیم او را آهسته آهسته به فضای آزاد وارد کنیم، اما نه در کنار حیوانات دیگر چرا که ممکن است در معرض بیماری قرار بگیرد.

وی ادامه داد: این توله‌شیر در حال حاضر هر ۴ ساعت یک بار شیر می‌خورد که دو وعده آن با مکمل‌ها و ویتامین A همراه است. همچنین سانا به طور مرتب تحت نظر دامپزشکان معاینه می‌شود و دامپزشکان نیز وضعیت او را خیلی مناسب ارزیابی کرده‌اند.

این تیماگر حیات وحش اظهار کرد: در حال حاضر مشغول ساخت اولین اکوپارک کشور با مساحت حدود ۱۰۰ هکتار در بوستان طبعیت، پارک محیط‌بان کرج هستیم، این اکوپارک برای نگهداری حیوانات در فضایی خاص طراحی شده است. فاز اول این پارک که مخصوص نشخوار کننده‌گان وحشی‌ست راه‌اندازی شده و زیست‌گاه شیر و ببر نیز تا پایان سال به بهره‌برداری می‌رسد و بعد از آن سانان به همراه والدینش و یک شیر دیگر به نام «لی‌لی» به آنجا منتقل خواهند شد.

نوری درباره تخصص‌های خودش در نگهداری حیوانات گفت: من از زمانی که چشم باز کردم خودم را در یک مرکز نگهداری از حیات وحش که پدر و مادر ساخته بودند دیدم. پدرم در این مرکز نگهداری از ۴۵۰ حیوان تیمارشده، ‌ یا در حال تیمار مراقبت می‌کردند. به این واسطه من علاقه بسیاری به حیات وحش پیدا کردم و در همین راستا نیز دوره‌های تخصصی مختلف تیمارگری حیوانات را در ایران و آمریکا گذرانده‌ام.

وی در پایان گفت: بعد از اطلاع‌رسانی‌ها درباره وضعیت یوز ایرانی و نحوه نگهداری از «پیروز» همچنین بعد از آن سانا، مردم علاقه و توجه بیشتری نسبت به حیات وحش پیدا کرده‌اند، همین مساله باعث شد تا نگهداری از حیوانات و توجه به حیات وحش وضعیت بهتری پیدا کند. اما مسئولین هنوز آنچنان که باید به این مسائل توجه لازم را ندارند، امیدوارم پشتوانه‌های مردمی، مسئولین را نیز متوجه اهمیت حیات وحش بکند.