همشهری آنلاین-مرضیه موسوی: جدا از بحث ارزش تاریخی و قدمت، ساختمان‌های بسیاری هم در شهر ما وجود دارند که به واسطه اینکه محل زندگی افراد خاص و مشهور سیاسی، مذهبی، هنری و علمی کشور بودند، دارای ارزش هستند و اهمیت فراوانی دارند. تعداد این بناها که بسیاری از آنها در سازمان میراث فرهنگی به ثبت رسیده‌اند کم نیست و شهرداری تهران در ۸ سال گذشته تلاش کرده در حد توان خود در حفظ و نگهداری این اماکن تاریخی نقشی پر رنگ داشته باشد.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
برخی خانه‌های تاریخی توسط خود شهرداری مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته و برخی خانه‌های دیگر هم توسط بخش خصوصی و با همکاری و مشارکت شهرداری. در اینجا به ۶ نمونه از مهم‌ترین خانه‌هایی که توسط مدیریت شهری یا با همکاری شهرداری مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته‌اند را معرفی می‌کنیم.
خانه نان و نمک
خانه بهره‌مند
یکی از مهم‌ترین بناهایی که در سال گذشته مورد مرمت و بازسازی و بهره‌برداری قرار گرفت، خانه فخرالملوک بود که قدمت آن به دوران قاجار بر می‌گردد. خانه تاریخی نان و نمک فخرالملوک یا بهره‌مند به نشانی چهارراه سرچشمه، خیابان امیرکبیر شرقی، کوچه جاویدی (میرزا محمود وزیر)، بعد از کوچه خلیل نصرالهی، پلاک ۱۱۴، سال گذشته با حضور برخی از مسئولان از جمله معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی، مدیرکل میراث فرهنگی استان تهران، مدیر کمیته ملی موزه‌ها در ایران و مشاور شهردار تهران افتتاح شد. خانه تاریخی بهره‌مند یا همان نان و نمک فخرالملوک توسط خیری نیک‌اندیش در سال ۸۸ خریداری، سپس توسط خود او در فهرست آثار ملی کشور قرار گرفت و پس از آن با کاربری ترویج فرهنگ و هنر ایرانی بازسازی و مرمت و در سال ۹۱ راه‌اندازی شد. این خانه تاریخی پس از مرمت و بهره‌برداری، به‌عنوان یکی از مراکز تفریحی و گردشگری تهران مطرح شده و مورد استفاده و بازدید علاقه‌مندان قرار می‌گیرد. حالا جای خانه‌ای مخروبه و رو به ویرانی که چهره زشتی به شهر می‌داد، بنایی زیبا و چشمنواز قرار دارد که توجه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند و هر مخاطبی را، به بازدید از آن، ترغیب می‌کند.
سرای کاظمی
خانه مستوفی‌خان
طراحی بنای کاظمی که سوم بهمن ماه سال ۷۹ رقم ۳۰۳۰ را در فهرست ثبت آثار ملی به‌خود اختصاص داد، برگرفته از طرح خانه‌های سنتی ایرانی و متناسب با جایگاه اجتماعی صاحب‌خانه بود. به گفته کارشناسان، بنای خانه کاظمی که اکنون ۱۸۰۰مترمربع مساحت دارد، بنای کامل‌تری بوده که به نظر می‌رسد به مرور زمان قسمت‌هایی از بنا در سمت غربی از آن جدا شده است. خانه کاظمی به‌دلیل استفاده نامناسب و فرسودگی زیاد متروکه و حتی بخش‌هایی از آن تخریب شده بود. شهرداری تهران با خریداری خانه کاظمی و برای حفظ این بنای تاریخی، که آسیب‌های زیادی هم دیده بود، اقدام به مرمت این خانه تاریخی کرد. به گفته کارشناسان آثار تاریخی، سرای کاظمی یکی از کامل‌ترین خانه‌های تهران بوده که ۲ حیاط شمالی و جنوبی، ۲ ورودی، اندرونی، آب‌انبار و سردخانه، رختشویخانه، تالار و اتاق‌های متعدد با ۲ حمام مختص مردان و زنان و همچنین هشتی خانه که شامل تنورخانه، انبار و پستو بوده را در خود داشته است. حدود ۱۰۰ سال از ساخت این بنا می‌گذرد. مرمت این پروﮊه از سال ۸۶ آغاز شد و حالا به‌عنوان موزه و کتابخانه تهران قدیم مورد بهره‌برداری قرار گرفته است.
خانه فرهنگ بازار
خانه سلطان بیگم
این خانه از بناهای اواسط دوران قاجار متعلق به سلطان بیگم خان شجاعی است که در میان مردم منسوب به عمه ناصرالدین شاه است، هر چند در مورد این ادعا سندی موجود نیست. یکی از قسمت‌های جالب توجه این بنا تالار آینه و پنجره ارسی زیبای آن است که قدمت ۱۵۰ ساله دارد. این بنا توسط شهرداری پس از مرمت به‌عنوان خانه فرهنگ با کاربری فرهنگی و آموزشی مورد بهره‌برداری قرار گرفته است و در حال حاضر در اختیار سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران قرار دارد. این بنای تاریخی بازسازی شده در خیابان سعدی جنوبی، کوچه ناظم الاطباء واقع شده است. برای پی بردن به زیبایی و معماری خاص این بنا که پس از مرمت و بازسازی تقریباً شکل و شمایل اولیه خود را حفظ کرده، بهتر است سری به آنجا بزنید و از نزدیک و با چشم خودتان تماشا کنید. خانه سلطان بیگم از جمله بناهایی است که مدیریت شهری تمام مراحل مربوط به خریداری و مرمت و نگهداری آن را انجام داد. اینجا یکی از خانه‌های عهد قجر است که با گذشت زمان در حال نیست و نابود شدن بود و اگر چند سال پیش کار، مرمت آن انجام نمی‌شد، شاید در سال‌های آینده چیزی از آن باقی نمی‌ماند.
خانه مداحان ایران
خانه فخرالدوله
خانه فخرالدوله متعلق به فخرالدوله، همسر امین‌الدوله قاجاری، است. این بنا که تبدیل به مدرسه روشنگر شده بود، یکی از بناهای به جا مانده از دختر مظفرالدین شاه است که به دلیل دارا بودن ارزش‌های معماری ویژه و سبک خاص تزیینات بنا، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. شهرداری تهران اجرای طرح مرمت این عمارت را با نظارت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران بر عهده داشت. با انجام این طرح، بخش مهمی از گذر خاطره‌انگیز امین‌الدوله که روزگاری محل عبور بزرگان ایران زمین بوده است، دوباره احیا شده است. این بنا که در باغ بزرگ امین‌الدوله قرار دارد، در ۲ طبقه در دوره قاجاری ساخته و توسط خانواده فخرالدوله به آموزش‌وپرورش اهدا شده بود، اما مسئولان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران با استناد به این موضوع که این مدرسه یک اثر تاریخی منحصربه‌فرد است، خواستار تغییر کاربری این بنا و تحویل آن به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری شدند. خانه فخرالدوله ۱۳۵۰مترمربع مساحت دارد و شیوه معماری آن به دوره احمد شاه بر می‌گردد. مرمت این اثر تاریخی در سال ۸۴ آغاز شد و در سال ۸۷ کار مرمت به پایان رسید.
مرکز ایکوم
خانه پروین اعتصامی
خانه پروین اعتصامی، عاقبت به خیرترین خانه شاعران و ادیبان شهر ماست! این خانه که در خیابان سرچشمه قرار دارد، از سوی شهرداری مرمت و بازسازی شده و به دفتر ایکوم (شورای بین‌المللی موزه‌ها) شعبه ایران اختصاص داده شده است. این خانه در طی سال‌های قبل به ۳ پلاک مجزا تقسیم شده بود و هر یک از پلاک‌ها با دیواری از هم جدا و تشکیل یک خانه مستقل را داده بودند. صاحب یکی از این خانه‌ها که در قسمت شرقی قرار داشت، ملک خود را شبانه خراب کرد که با مخالفت سازمان میراث فرهنگی مواجه شد و آن را همان‌طور به‌صورت ویرانه رها ساخت. بعد از سال‌ها ویرانی سرانجام خانه این شاعر بازسازی شد و سر و شکل سابق خود را باز یافت. مرمت خانه پروین اعتصامی، این شاعر پر آوازه، حدود ۴ سال پیش یعنی در سال ۱۳۸۸ به پایان رسید. اگر تاکنون از این خانه تاریخی که جنبه هنری هم دارد، بازدید نکرده‌اید به شما توصیه می‌کنیم حتماً سری به آنجا بزنید تا علاوه بر تماشای این خانه تاریخی با محل زندگی این شاعر بزرگ در پایتخت هم آشنا شوید؛ خانه‌ای که بدون اقدام به موقع مدیریت شهری روبه ویرانی و در آستانه تبدیل شدن به آپارتمانی نوساز بود!
خانه سلامت سرچشمه
خانه معتمدالسلطنه
خانه معتمدالسلطنه که ساخت و نوع معماری آن به دوره قاجار بر می‌گردد، از جمله خانه‌های تاریخی است که توسط مدیریت شهری مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. بازسازی این بنا که متعلق به یکی از سرشناس‌ترین مردان دوران قاجاریه است، حدود ۱۲ سال پیش و در سال ۱۳۸۰ انجام شد. این خانه سنتی قجری ۸۰۰مترمربع مساحت دارد. خانه معتمدالسلطنه پس از مرمت و بازسازی به‌عنوان خانه سلامت محله سرچشمه مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر قصد بازدید از این خانه تاریخی را دارید، به محله سرچشمه، کوچه قوام‌الحضور، خانه سلامت محله سرچشمه بروید و این خانه تاریخی را از نزدیک و با چشمان خودتان تماشا کنید. در مرمت و بازسازی این خانه تلاش شده تا شکل و فرم اولیه بنا حفظ شود و تغییری در آن ایجاد نشده و قسمتی به آن اضافه یا از آن کاسته نشود. در اینجا هم معماری خاص دوران قاجار به خوبی دیده می‌شود و فرم در و دیوار و پنجره‌ها به همان شکل اولیه باقی مانده است. اگر سری به این خانه تاریخی بزنید با یک تیر، ۲ نشان زده‌اید؛ از یک بنای تاریخی بازدید می‌کنید و هم از خدمات ارائه شده توسط خانه سلامت بهره‌و استفاده خواهید برد.
*منتشر شده در همشهری محله منطقه ۱۲ در تاریخ ۱۳۹۳/۲/۶
نظر شما