همشهری آنلاین - لیدا احمدی: «فرنیا فقیهی» بنیانگذار هنر حکاکی کامپوزیت است و به تازگی هم این هنر را روی شیشه پیاده‌سازی کرده است. او معلم مدرسه پسرانه شیخ مفید نیز هست و این هنر را بین دانش‌آموزان کلاس خود در درس حرفه و فن رواج داده است. دانش‌آموزان او به تازگی در مسابقات فرهنگی و هنری دانش‌آموزان استان تهران که در اسفندماه برگزار شد، موفق شدند رتبه‌های اول و دوم استان تهران را در رشته‌های حکاکی کامپوزیت و رشته حکاکی و تراش شیشه به‌دست آورند.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
فقیهی متولد سال ۱۳۵۵ است و در رشته مهندسی برق تحصیل کرده است. او ۱۴ سال سابقه تدریس دارد و بیش از ۳ سال است که آموزش حرفه‌ای این هنر را بین دانش‌آموزان کلاس خود در درس حرفه و فن شروع کرده است. نگاه فقیهی به این هنر نگاه زندگی و آموزش است. او دوست دارد این هنر را بین دانش‌آموزان خود گسترش دهد که خود آنها یک هنرمند نامدار در این رشته شوند و بتوانند صنایع‌دستی زیبایی را خلق کنند و در کنار تحصیل، صاحب یک هنر هم باشند. گفت‌وگوی ما را با هنرمند و معلم خلاق منطقه بخوانید.
دوست داریم با شما هم به‌عنوان یک هنرمند که موفق به خلق هنری جدید در رشته حکاکی شده مصاحبه کنیم و هم به‌عنوان یک معلم نمونه، پس ابتدا پیش از هر موضوعی از هنر حکاکی و ابداع جدیدی که در آن دست پیدا کرده‌اید برایمان بگویید؟
هنر حکاکی همان‌طور که می‌دانید هنری قدیمی است و نزد ما ایرانیان از جایگاه بسیار خوبی برخوردار است، چرا که ما ایرانیان به خلق صنایع‌دستی زیبا علاقه داریم و حکاکی روی چوب، اجسام سخت و... و. از جمله این صنایع است. در گذشته بیشتر این حکاکی روی چوب انجام می‌شد اما حالا دامنه گسترده‌تری پیدا کرده است. من در این هنر مطالعات زیادی انجام دادم و به شکل تجربی به این ابداع رسیدم که می‌شود این هنر را روی کامپوزیت (آلیاژی از آلومینیوم) هم انجام داد و در پی آن هنر (حکاکی کامپوزیت) را بنیانگذاری کردم که نتیجه ۵ سال کار تحقیقی بود.
در این هنر دقت و علاقه بسیار نقش دارد، کوچک‌ترین خطای دست باعث خراب شدن کار می‌شود و باید از نو کار را تولید کرد. کامپوزیت فلزی است که در محیط اطراف ما زیاد وجود دارد اما شاید کمتر کسی به ذهنش رسیده باشد که می‌توان روی این فلز هم حکاکی کرد و به صنایع‌دستی زیبایی از جمله تابلوهای منقش به خطوط زیبای اسلامی و یا نقاشی تصاویر مختلف رسید.
در خبرها داشتیم که به تازگی هنر حکاکی روی شیشه (حکاکی و تراش شیشه) را هم ابداع کرده‌اید تا جایی که دانش‌آموزان شما در این رشته امسال موفق به کسب مقام‌هایی شده‌اند. در این‌باره هم کمی توضیح می‌دهید؟
بله. ما در تمرین‌های مختلفی که داشتیم به این نتیجه رسیدیم که به کارگیری این هنر روی شیشه هم به‌عنوان یک شیء سخت امکان‌پذیر است و می‌توان با حکاکی و تراش شیشه آثار زیباتری هم در دنیای هنر حکاکی خلق کرد. در نخستین کار، ما یک نمونه کار حکاکی روی شیشه رفلکس سبز انجام دادیم که بسیار زیبا شد و بعد توانستیم دامنه کار را گسترده‌تر کنیم. در این رشته دانش‌آموزان کلاس من موفق شدند با طراحی روی شیشه یک گلدان رتبه دوم و سوم استان تهران را در مسابقات فرهنگی و هنر دانش‌آموزان استان تهران به‌دست آورند. طرح کار «بسم‌الله» هم به شکل قرینه رتبه اول استان تهران را به‌دست آورد.
کار روی شیشه شاید هنر خیلی جدیدی نباشد اما برای دانش‌آموزانی که در رده سنی ۱۱ و ۱۲ سال هستند یک توانمندی بزرگ محسوب می‌شود و دانش‌آموزان کلاس من با کسب ۳ رتبه استانی ثابت کردند که در این گروه سنی هم می‌توان به این رتبه از هنر دست پیدا کرد.
شما چند سال است که این هنر را با دانش‌آموزانتان تمرین می‌کنید و آموزش آن را برای نسل نوجوان دارید؟
تقریباً ۳ سال. من دبیر ۳ پایه از مقطع متوسطه دوره اول (راهنمایی) هستم و طی این ۳ سال به دانش‌آموزانی که علاقه‌مند به این هنر بودند، تمرین دادم. تمرین من ابتدا با آموزش مباحث اولیه این هنر شروع می‌شود و سپس به شکل عملی داخل کارگاه شروع به تولید آثار هنر می‌کنیم که گام نهایی کار است.
بچه‌ها داخل کارگاه با علاقه زیادی ساعت‌ها روی کارها وقت می‌گذارند و علاقه‌مند به کشف خلاقیت‌های جدید در این هنرند. خیلی از دانش آموزن می‌گویند که از وقتی وارد دنیای هنر حکاکی شدند، ذهنشان برای یادگیری بقیه مباحث درسی هم بازتر شده است، چرا که انسان ذاتاً به هنر علاقه دارد و فقط باید بستر ورود به این دنیا را برای آنها فراهم کرد.
ما در کلاس درس حرفه و فن به‌جای پرداختن به کارهای تکراری وارد کار و فعالیتی شدیم که بچه‌ها با فراگیری آنها یک کارصنایع‌دستی زیبا را یاد می‌گیرند و همین کار می‌تواند در آینده زمینه اشتغال آنها را فراهم کند، بحث اشتغالزایی برای آینده شغلی بچه‌ها بسیار مهم است و یادگیری هر هنری یک مهارت و توانمندی محسوب می‌شود. خیلی از دانش‌آموزان می‌گویند حتی اگر در آینده این هنر را برای کار و فعالیت انتخاب نکنند از اینکه چنین مهارتی را فرا گرفته‌اند، خیلی خوشحالند و آن را یک توانمندی بزرگ در زندگی محسوب می‌کنند.
شما این فعالیت‌ها را برای دانش‌آموزان در فصل تابستان هم دارید؟
بله. اصلاً در فصل تابستان به علت فراغت بیشتر بچه‌ها از درس، راحت‌تر هم می‌توان کار کرد و خود بچه‌ها هم دوست دارند در کلاس‌های وِیژه تابستان با این هنر بیشتر آشنا شوند. ما در مدرسه شیخ مفید حتی این آمادگی را داریم که این هنر را به دیگر علاقه‌مندان هم آموزش دهیم و افراد بیشتری را وارد دنیای هنر حکاکی کنیم. نسل جوان و نوجوان امروز، بچه‌های بسیار باهوشی هستند که باید از استعدادهای آنها برای فراگیری هنرهای اصیل ایرانی استفاده کرد و خیلی حیف است که بچه‌های ما وارد گروه سنی ۱۱، ۱۲ ساله شوند اما با یک هنر از جمله هنرهای زیبای صنایع‌دستی آَشنا نباشند.
آقای فقیهی به‌عنوان یک هنرمند و یک معلم خلاق تا کجا دوست دارد در کنار شاگردانش و علاقه‌مندان به هنر باشد؟
تا هر جایی که خدا بخواهد. من با دیدن علاقه بچه‌ها هر روز خودم بیشتر علاقه‌مند به دنیای هنر می‌شوم و امیدوارم این کار با برکات روحی و معنوی برای خودم و شاگردانم همراه باشد.
کارهای هنری بیش از امکانات، خلاقیت می‌خواهد
خیلی‌ها فکر می‌کنند برای انجام کار هنری حتماً باید یک کارگاه مجهز داشت که همه نوع امکانات در آن فراهم باشد، اما یک هنرمند خلاق هنرمندی است که با کمترین امکانات بتواند زیباترین اثرها را خلق کند. فقیهی در این‌باره می‌گوید: «بچه‌ها در کارگاه حکاکی با وسایلی مثل فلز انگشتی، مته الماس برای شیشه و چند مدل دیگر مته کار می‌کنند و با همین امکانات آثار زیبایی را خلق می‌کنند.» در همین زمینه معلم هنرمند و خلاق مدرسه شیخ مفید ابتکارات جالب دیگری هم دارد. فقیهی در صحبت‌هایش اشاره می‌کند که گاهی از تکه شیشه‌های یک شیء که قابل استفاده نیست یا باقیمانده کامپوزیت تابلوهای تبلیغاتی که دور ریخته می‌شود و مورد استفاده قرار نمی‌گیرد مواد لازم کار را برای حکاکی کامپوزیت یا تراش شیشه فراهم می‌کند تا بچه‌ها مجبور به خرید مواد اولیه کار نشوند! این یعنی خلاقیت و دلسوزی یک مربی که از هر چیزی داخل محیط برای پیشرفت کار استفاده می‌کند.
به بچه‌ها توصیه می‌کنم با وضو کار کنند
فقیهی معلم نمونه منطقه در سال ۸۹ـ ۹۰ است و همه کسانی که با او کار کرده‌اند او را به‌عنوان یک معلم خلاق و مبتکر و نمونه می‌شناسند، اما نمونه بودن تنها عامل برتری یک معلم نسبت به دیگران نیست، اینکه یک معلم بتواند در کنار کارش بچه‌ها را هم به خوبی تعلیم و تربیت دهد، نکته مهمی است.
اینکه یک معلم بتواند واقعاً دوست بچه‌ها باشد و در جهت ارتقای فکری و روحی آنها قدم بردارد، مهم است. فقیهی درباره ارتباطش با بچه‌ها می‌گوید: «من با بچه‌ها دوستم و حتی بچه‌ها شماره موبایل مرا دارند و وقتی سؤالی درباره کار دارند به راحتی به من زنگ می‌زنند، البته این دوستی در حد و مرز مشخصی است و به‌طور مثال بچه‌ها همیشه مرا «آقای فقیهی» صدا می‌زنند که حرمت استاد و دانش‌آموزی را حفظ می‌کند.»
فقیهی در ادامه می‌گوید: «من وقتی سر کلاس با بچه‌ها هستم، دوست دارم ضمن آموزش آنها به ارتقای سطح فکری، روحی و معنوی آنها هم کمک کنم. به‌طور مثال، وقتی بچه‌ها در کارگاه، مشغول حکاکی اسما الهی یا جمله (بسم‌الله) روی اشیا هستند من به آنها توصیه می‌کنم حتماً با وضو کار کنند تا از آرامش معنوی کار لذت ببرند و تأثیر آن را در ارتقای ایمان معنویشان شاهد باشند. در کنار این موضوع دوست دارم بچه‌ها بیشتر آیه‌های زیبای قرآن کریم را حکاکی کنند که باعث تأمل بیشتر آنها در قرآن کریم و معنای آن می‌شود. به‌طور مثال، بچه‌ای که بیش از ۱۰ ساعت برای حکاکی آیه زیبای «اهدنا الصراط المستقیم» وقت می‌گذارد حتماً در معنی و مفهوم آن هم بیشتر تأمل می‌کند و با قرآن انس بیشتری می‌گیرد.»
معلم خلاق و مبتکر و هنرمند مدرسه شیخ مفید معتقد است کار اگر برای رضای خدا باشد آن وقت تو دوست داری آنچه به دیگران یاد می‌دهی، همه از جنس خدا باشد، از انجام یک کار یدی گرفته تا حکاکی آیه‌های زیبای قرآن کریم روی یک تخته چوب یا فلز.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
*منتشر شده در همشهری محله منطقه ۱۱ در تاریخ ۱۳۹۳/۳/۷
نظر شما