بسیاری از ایرانیان در طول تاریخ همه دار و ندار خود را وقف آستان قدس رضوی کرده‌اند؛ از آنانی که فرزندی نداشته‌اند گرفته تا کسانی که سپردن گنجینه‌های پیشینیان را به این آستان خردمندانه‌تر از سپردن به وارثان ناخلف می‌دانستند؛ از مردم کوچه و بازار گرفته تا پادشاهانی که تاج و نگین خود را وقف این درگاه کرده‌اند. انبوه آثار موزه‌های آستان را نمی‌توان در این مجال معرفی کرد. تنها نیم‌نگاهی می اندازیم به چند اثر که بیشتر با سلطان آستان مرتبطند.
سکه ولایتعهدی سلطان آستان
این دو روی سکه طلای ولایتعهدی علی بن موسی الرضا(ع) است که مامون در سال ۲۰۲ قمری در سمرقند ضرب کرده. سمرقند یکی از شهرهای باستانی ایران است که در آن روزگار در ولایت خراسان بزرگ بوده و امروزه در ازبکستان است. وزن این سکه چیزی بین سکه ربع و نیم بهار آزادی فعلی است و روی آن نوشته: الله/ محمد رسول الله/ المامون خلیفه الله/ مما امربه الامیر الرضا ولی عهد المسلمین علی بن موسی بن علی بن ابی طالب
زمزمه‌های زیارت
زیارتنامه‌های آستان را قالیبافان با تار و پود ابریشمین، خطاطان با قلم زرین و قلمزنان بر صفحه زرکوب فولادین، زمزمه می‌کردند. هر صنعتگری با هنرش به زیارت سلطان آستان می‌آمد و با ثبت نام‌و نشان خود در این آستان، جاودان می‌شد. این زیارتنامه قلمزنی مشبک فولادین یکی از آن یادگارهای ماندگار است.
ویترین‌های ایرانی
در گذشته‌های دور، پیش از آنکه موزه‌های حرم مستقل شوند، بخشی از اشیا و آثاری که وقف آستان می‌شدند، درون قاب‌هایی، دیوارهای اطراف ضریح را می‌آراست و حرم را تبدیل به موزه‌ای تماشایی می‌کرد. بسیاری از این قاب‌ها هنوز هم محکم سر جایشان ایستاده‌اند و در واقع قدیمی‌ترین ویترین‌های موزه‌های ایرانی‌اند.
مقراض شماعان
در دوره صفوی، شماعی خانه و چراغخانه آستان، بارگاه سلطان را نورافشان نگاه می‌داشتند. در این میان مقراض گر شماعی‌خانه با قیچی مخصوص گِلگیری شمع، سر شمع هایی را که مدتی روشن بودند، می گرفت و سر فتیله را برای افروختن دوباره، بر می‌آورد.
خط حضرت
کتابخانه آستان هزاران قرآن خطی و نسخه نفیس از دوره‌های مختلف تاریخی دارد اما این نسخه چیز دیگری است و نگارش آن منسوب به شخص امام هشتم(ع) است. شاه عباس صفوی چند نسخه نفیس قرآن را که کتابت آنها منسوب به امامان شیعیان بوده، تقدیم و وقف آستان کرده.
زیارتنامه برادر
این نخستین برگ از یک نسخه نفیس و نازنین زیارتنامه آستان است که محمدتقی مشهدی در سال ۱۲۶۰ قمری برای آن کم نگذاشته. امروزه دیگر کسی برای زیارتنامه‌ها این‌قدر مایه نمی‌گذارد که او گذاشته، به همین خاطر اثرش به صلوات خاصه مشهور شده. محمدتقی به خط خوش، پس از بسم الله نوشته: اللهم صل علی علی بن موسی الرضا المرتضی.
سکه‌های ۱۲۰۰ ساله
مامون خلیفه عباسی مایل بود تا دارالخلافه‌اش برخلاف دیگر خلفا در خراسان باشد تا بغداد. این بود که سکه‌های زرین را بیشتر در سمرقند ضرب می‌کرد و ولایات مجاز به ضرب سکه سیمین بودند. شکل سکه‌های ضرب سمرقند بسیار صاف و صوف‌تر و منظم‌تر از سکه‌های ضرب سپاهان است و سکه های زرین سمرقندی بر سیمین سپاهانی برتری دارند.
تویی قفل گنجینه‌ها را کلید
این قفل رمزی ضریح قدیمی آستان بوده که لنگه اش را در کمتر موزه جهان می توان دید. در قدیم قفل‌های در ضریح را که شاهکارهای صنعت ایرانی بودند، از برنج زرکوب و زرنگارمی‌ریختند. قفل‌هایی که به جای کلید، رمز داشت و رمزش را کسی می‌دانست که به قول نظامی، قفل گنجینه‌ها را کلید بود.
امن و امین
این طاووس فولادی مشبک و فیروزه‌نشان، یکی از آثار زیبای موزه‌های آستان است و کار دوره صفوی. ایرانیان در طول تاریخ، نفایس و گنجینه‌های ایرانی را برای در امان ماندن از حوادث ناگوار و غیرقابل پیش‌بینی روزگار، با ارادت به آستان خراسان می‌سپردند که امن بود و امین. به قول عطار نیشابوری: طاووس رخش چو کرد یک جلوه/ عقلم چو مگس دو دست بر سر زد.
نظر شما