همشهری آنلاین- فرشاد شیرزادی: نخستین گام افتتاح «مدرسه همشهری»، 30 خرداد ماه 1402، در موسسه همشهری عملیاتی و برگزار شد. اولین جلسه تدریس به دانش پژوهان دهه هشتادی با عنوان «جشنواره رسانه ای آرمان» با ثبت نام و شرکت 18 دانش پژوه در سالن اجتماعات موسسه همشهری برگزار شد. در این نشست که 4 ساعت به طول انجامید، مدرسان فن بیان، نوشتن، روزنامه نگاری و نویسندگی به تدریس اختصاصی برای دهه هشتادی ها پرداختند. این جلسه 4 ساعته که از ساعت 14 آغاز شد و تا ساعت 18 به طول انجامید که دو مدرس زبده داشت: سید مهدی سیدی و محسن امین که هر یک با شیوه و اسلوب خود به تدریس نویسندگی و روزنامه نگاری پرداختند.
گزارش پیش رو را درباره حال و هوا و چگونگی برگزاری نخستین فصل جشنواره رسانه ای آرمان است:
دانش پژوهانی از اقصی نقاط ایران
اولین جلسه تدریس فنون روزنامه نگاری و نویسندگی با حضور دانش پژوهانی از اقصی نقاط ایران برگزار شد. به طور مثال یکی از دانش پژوهان از بروجرد، دیگری از اصفهان، یکی از اسلامشهر و تعدادی نیز از تهران در شرکت می جستند. این جشنواره در حقیقت یکی از نخستین گام های شکل گیری عملی و علمی «مدرسه همشهری» است که پیش تر مدیر عامل موسسه همشهری تشکیل آن را وعده داده بود.
دانش پژوهان این نشست 4 ساعته گرچه اغلب دهه هشتادی بودند اما هر یک در کار خود اشخاصی زبده، کارآزموده و شاخص بمحسوب می شدند. یکی از دانش پژوهان زبان انگلیسی تدریس می کرد. در میان دانش پژوهان شرکت کننده، دانشجویان رشته های مختلف علوم انسانی، مکانیک و مهندسی به چشم می خورد. یکی خطاط و مدرس زبان کره ای و دیگری طراح خودرو در ایران بود. در ابتدای این جلسه، سید مهدی سیدی، روزنامه نگار، نویسنده و پژوهشگر که کار حرفه ای خود را با نشریه «آیه» همشهری آغاز کرده است، به سخنرانی و تدریس برای دهه هشتادی ها پرداخت. این نشست گرچه مختص دهه هشتادی هاست اما استبعادی هم ندارد تا در ادامه راه، نسل های مختلف را به خود ببیند. اما اغلب شرکت کنندگان در همین طیف سنی قرار داشتند.
نویسندگی خلاق
سید مهدی سیدی، طی دو ساعت سخنرانی در این نشست درباره متن نویسی و نویسندگی خلاق برای دهه هشتادی ها صحبت کرد. محسن امین نیز درباره تکنیک های خبرنگاری سخن گفت. سیدی گفت: «منطق حکم می کند که مطالبم را در 16 جلسه دو ساعته برای شما بیان کنم. در عین حال همین ابتدای امر باید متذکر شوم که هیچ کس با شرکت در کارگاه نویسندگی و روزنامه نگاری، نویسنده و روزنامه نگار نخواهد شد. شأن این جلسات کمک می کند تا دانش پژوهان به تسریع و تسهیل در امر نوشتن دست یابند و در کنارش هم تمرین های مختلفی برای شما تدارک دیده ایم.
نوشتن را از دو زاویه می توان بررسی کرد: یکی نوشتن برای خودمان که همان نوشتن فردی است و دیگری نوشتن برای دیگران که همان نوشتن جمعی است. البته همین ابتدای کار باید اشاره کنم که متأسفانه ما ایرانی ها کمتر می نویسیم و نوشتن هنوز برایمان به سنت تبدیل نشده. توصیه من به هر فردی که می خواهد وارد عرصه نوشتن شود، این است که سهل و ساده زندگی نامه خود را بنویسد، حتی اگر آدم معروفی نیست. این مثال حتی برای اعضای خانواده نیز حکم می کند. آنها می توانند قلم دست بگیرند و زندگی نامه خودشان را بنویسند، از آن رونوشت بگیرند و بین خواهرها و برادرها و خانواده در 10، 15 نسخه تکثیر کنند. در این جلسات من همه تلاشم را معطوف به این موضوع می کنم تا بلایی سر شما دانش پژوهان بیاورم که هرگز نتوانید ننویسید.
اگر هر فرد روزی یک صفحه یا 300 کلمه بنویسد، می تواند هر سال یک کتاب بنویسد. ما در عرصه های مختلف نوشتن نویسندگان مختلف و متعددی داریم اما نویسندگان ما شاید برعکس نویسندگان کشورهای توسعه یافته، کم کارند. اغلب نویسندگان شناخته شده خارجی، به طور میانگین، اگر معدل بگیریم، حدود 70 عنوان کتاب دارند، در حالی که این تعداد برای نویسنده ایرانی به زیر 10 عنوان کتاب می رسد.»
تمرین هایی برای نوشتن
سید مهدی سیدی، کار خود را در جلسه نخست با تمرینی ساده آغاز کرد. او به دانش پژوهان پیشنهاد کرد که 5 جمله هشتگ وار برای معرفی خود بنویسند و بخوانند. او گفت: «چنان خود را معرفی کنید که گویی می خواهید خودتان را با این جملات به من بشناسانید. این کار را به گونه ای انجام دهید که فرضا در اینستاگرام یا تارنمای شخصی تان، ذیل پر کردن قسمت پروفایل انجام می دهید. ذوق و خلاقیت نماینده وجودی تان باشد و تقلب هم نکنید. می توانید در این 5 جمله یا 5 هشتگ از دغدغه ها، آرزوها و شکست هایتان سخن بگویید. از وضع اقتصادی، حسرت ها، چشم انداز زندگی و آینده تان و همچنین هنری که دارید.»
سیدی توضیح داد: «در ایران اگر 6 ماه روی موضوعی متمرکز شوید، جزو نفرات نخست آن رشته خواهید شد اما به شرط آنکه واقعاً تمام همّ و غمتان را روی آن موضوع بگذارید.» پس از این بخش، دانشجویان رشته های مختلف علوم انسانی، مهندسی و مکانیک به معرفی خود پرداختند که سیدی به نقد و بررسی تک تک آنها پرداخت.»
وی افزود: «یکی از آفت های امروز روزنامه نگاری که از قضا در نوشته های شما هم دیده می شود، از این شاخه به آن شاخه پریدن است. مبحثی وجود دارد به نام نویسندگی در صف اتوبوس. به این معنا که شما نوشته ای را در اتوبوس می نویسید و به شما می گویند در 5 ثانیه که دوستتان در بیرون شما را می بیند و رد می شود، آن را برایش تعریف کنید. به زبان سرراست باید بگویم که مثال نوشتن یک داستان خوب این است: داستان خوب را می شود در یک سطر تعریف کرد اما داستان بد را هر چه قدر توضیح دهید، به پایان نمی رسد. از این پس تمرین کنیم که روزی 300 کلمه، بنویسید.»
سیدی گفت: «در عرصه نوشتن با موضوعات مختلفی سر و کار داریم: اینکه ما چرا می نویسیم، یعنی مأموریت نوشتن و فلسفه نوشتن ما چیست. از همین ابتدا باید بدانید که ریزش در همین مرحله بسیار است. موضوع دیگر این است که چه بنویسیم. در این مرحله موضوع سوژه یابی مطرح می شود که آن را خود نویسنده باید حل کند. گاه در روزنامه همشهری در شورای تیتر، دبیران مختلف عنوان می کنند که چه تیتری دارند و درباره چه موضوعی می خواهند بنویسند و گاه به کمبود سوژه برمی خورند که در این صورت سردبیر به آنها پیشنهاد سوژه می دهد یا بهتر بگوییم به آنها سوژه قرض می دهد. نویسنده واقعی کسی است که با انبوهی از سوژه ها روبه رو باشد.
موضوع سوم این است که ما برای که می نویسیم. مخاطب کیست؟ اگر به نوشتن از این زوایه بنگریم، ویژگی های متناقضی را در نوشته ها خواهیم یافت. این ویژگی ها در مجموع کمک خواهد کرد که شما در بیان مقصد و مقصود خود دست برتر را داشته باشید. موضوع چهارم هم به این محدود می شود که ما کجا می نویسیم. در روزنامه، اینستاگرام یا هر جای دیگر...؟ این مهم با توجه به امکان های فضای مجازی نسبت به گذشته بیشتر در اختیار نویسنده است. قدیم، شاید 10، 20 سال پیش افرادی وجود داشتند که به شما کمک می کردند که این کار را انجام دهید اما در حال حاضر خودتان می توانید هر چه دلتان می خواهد بنویسید و مسئولیت همه نوشته هم بر عهده خود شماست. یعنی خودتان باید بنویسید، ویراستاری و بارگذاری کنید.»
سیدی عنوان کرد: «نوشتن برای تصویر و برای صوت با نوشتن به اشکال دیگر کاملاً متفاوت است. همچنین اینجا باید متذکر شوم که همه می توانند بنویسند. همه ما باید بنویسیم و همه ما باید بتوانیم موثر بنویسیم. نویسندگی خلاق هم تراز سخن گفتن است. بدین معنا که شما نمی توانید کسی را سراغ داشته باشید که نتواند سخن بگوید. در واقع ابزار کار نویسنده و سخنران مشترک است: «کلمه». نوشتن پیش از هر چیز، دایره واژگان بالا، مهارت، دانش و ممارست می خواهد. نویسندگی یعنی معماری کلمات برای ایجاد تغییر. به این معنا که نوشتن چیدن کلمات کنار یکدیگر نیست بلکه خلق معنا برای تغییر است. اما پیش از نوشتن باید به ابزار کار مجهز بود. یعنی یا باید کلمه استخدام کرد یا باید کلمه ساخت.»
سیدی به کتاب «پایی که جا ماند»، خاطرات سید ناصر حسینی پور در دوران اسارت جنگ تحمیلی اشاره کرد و گفت: «نویسنده کتاب، خاطرات خود را روی کاغذ سیگار می نوشت و در عصایش جا می داد و بعدها با مراجعه به همین خاطرات این کتاب را نوشت.»
سیدی همچنین به دانش پژوهان توصیه کرد کتاب «غلط ننویسیم» زنده یاد ابوالحسن نجفی را تهیه کنند و بخوانند و با آنها به تمرین هایی درباره واژه سازی و واژه یابی در زبان فارسی پرداخت. وی همچنین به طور اجمالی به این موضوع پرداخت که بی نیازی، ترس، نداشتن مهارت و وقت نداشتن بهانه هایی است که اغلمان را از نوشتن دور می کند.»
وی در فراز دیگری از سخنانش به چگونگی آغاز یک مطلب پرداخت و به انواع آن از جمله آغاز با نقل قول، آغاز با ادعا، آغاز با پرسشگری و... پرداخت و دانش پژوهان هم به خوبی این تمرین ها را اجرا کردند.
محسن امین: رضا امیرخانی در نوشته هایش جلب توجه می کند
دومین مدرس نشست دیروز، محسن امین بود. وی در بخشی از سخنانش به دانش پژوهان توصیه کرد کارهایی از رضا میرخانی، داستان نویس را بخوانند. او گفت: «رضا امیرخانی، نویسنده ای است که در عرصه نوشتن کارهای آوانگارد می کند. جلب توجه می کند و مانند یک روزنامه نگار واقعی به روایت وقایع می پردازد.»
وی به تعریف خبر پرداخت و از دانش پژوهان خواست به یافتن تازه ترین خبرهایی که موضوعی از گذشته را فاش می کنند، بپردازند. امین به تفکیک کار روابط عمومی و خبرنگاری اشاره کرد و توضیح داد: «روابط عمومی هر سازمان علاقه مند است تا خبرهایی که مطبوعش نیست به بیرون درز نکند اما رسالت یک خبرنگار حقیقی فاش کردن اخبار موثق در زمینه های مختلف است. خبر گزارش واقعیت هاست اما الزاماً هر واقعیت کهنه ای خبر نیست. خبر الزاماً گزارش رویداد جاری نیست و گاه شاید زوایای جدیدی از آنچه قبلاً اتفاق افتاده را بازگوید. این مهم بارها در افشاگری ها رخ می دهد.»
محسن امین به تعریف خبر طبق نظر و نوشته های یونس شکرخواه، مدرس روزنامه نگاری و خبرنویسی آنلاین پرداخت و گفت: «امروز به تعداد همه ایرانی ها و همچنین 8 میلیارد انسان روی کره زمین چشم وجود دارد و می توان از هر یک آنها انتظار تولید خبر داشت. با ورود هوش مصنوعی و تولیدات جدید تکنولوژی ما با جنگل انبوهی از خبر روبه روییم که نمی دانیم آنها را چگونه بیان کنیم.»
بخش پایانی جلسه محسن امین با دانش پژوهان به پرسش و پاسخ با آنها اختصاص یافت و او در پایان متذکر شد که یکی از چالش های امروز خبرنگاری این است که هیچ حرفی را نشود نزنی. اینکه بتوانی به گونه ای سخنت را بیان کنی که به جایی برنخورد و تو سخن خودت را هم منتشر کرده باشی، هنر خبرنگاری است.»
نخستین نشست جشنواره رسانه ای آرمان از ساعت 14 تا 18 روز سه شنبه، 30 خرداد ماه 1402 در سالن اجتماعات موسسه همشهری برگزار شد.
نظر شما