نوجوان ایرانی در چالش دنیای بدون الگو گیر افتاده

همشهری آنلاین: مواخذه «نوجوان» ممنوع! اما یادمان باشد قبل از رسیدن به این نقطه، حتما از اصولی تخطی نموده و پایبندی به آنها را مد نظر نداشته ایم... امروز در دنیا، سلبریتی ها و حتی چهره های درجه ۲ مشهور سینما، موسیقی، تلویزیون و... خواسته یا ناخواسته محبوب هم می شوند، این اتفاق جایی اوج می گیرد که بعضاً شاهد الگوسازی و گاهی هم اسطوره نمایی از آنها هستیم! شوربختانه مصداق ها در این زمینه کم نیستند! فارغ از اینکه در جوامع مختلف، چه تعریف مشخصی از «اسطوره» و «الگو» وجود دارد، باید پذیرفت که غلبه تمام قد عواطف و احساسات بر فکر و اندیشه مخاطب در موضوع سلبریتی ها یک واقعیت انکارناپذیر است و بازیگردان اصلی « رسانه » ! جادوی رسانه به حدی است که می تواند القاگری غلط نیز داشته باشد و «سیاه» را «سفید» معرفی کند! به خصوص در زمانه کم کاری دستگاه های فرهنگی و غفلت جبران ناپذیر در حوزه نهاد سازی های اجتماعی. بنابر این در وهله اول، «رسانه» است که نخستین چراغ را در این صحنه روشن می کند و ارتباط دیداری و شنیداری را بین مخاطب و الگونما برقرار می سازد، طبیعی است که در ادامه مسیر، امر ذائقه شناسی صورت می گیرد و لامپ های کاذب با نور مصنوعی، به تاریکخانه ذهن مخاطب معصوم و بی تکیه گاه که چوب تغافل دیگران را می خورد، راه یافته و هر چه که به جلو برویم، این ارتباط افراطی، بیشتر و عمیق تر می گردد. نوجوانان در همه دنیا، جزو حساس ترین گروه های مخاطبان به شمار می آیند و کشور ما هم از این قاعده کلی مستثنی نیست. سلبریتی ها در فاصله ای کوتاه، نه تنها به شخصیت محبوب این گروه سنی حساس و تأثیرپذیر تبدیل می شوند، بلکه به عنوان یک الگوی رفتاری و به تعبیری یک قهرمان در باور و ضمیر ناخودآگاه او جا باز می کنند، تا جایی که دیده شده نوجوان یا جوان مغلوب شده، سعی می کنند مانند فرد مورد علاقه و اصطلاحا قهرمانش لباس بپوشد، کافه های گرانقیمت را برای گذران وقت انتخاب کند، از موضعی فراتر از جایگاه اجتماعی خود با دیگران مواجه شود، مثل سلبریتی موردنظرش حرف بزند، پرخاشگری کند، رفتارهای عجیب از خود نشان بدهد و در گفتگو با دیگران واژه هایی به کار ببرد که حتی معنی آن را هم نمی داند! و ... تاثیرگذاری شگرف سلبریتی بر نوجوان در غالب موارد به اندازه ای است که وجود مخاطب به کلی تسخیر می شود و متاسفانه نوعی وادادگی شخصیتی رخ می دهد تا جایی که حتی به قیمت از دست رفتن جان مخاطب یا تخطئه روحی و روانی او تمام می گردد... ! تنها چیزی که برای او مهم تلقی می شود، حرکات و سکنات فلان بازیگر سینما، خواننده یا مجری شبکه های تلویزیونی یا شومن ماهواره ای و رقصنده فضای مجازی و... است! مغلوب سازی کامل جوان و نوجوان در این فضاها، ضمن اینکه مسئولیت عظیم انسانی و حقوقی را متوجه رسانه می کند ( سینما، تلویزیون، رادیو، پیام رسانان فضای مجازی، شبکه های اجتماعی، نهادهای خبری و... رسانه هستند ) کلیت جامعه را نیز در برابر یک پرسش بزرگ و اساسی قرار می دهد که دلیل اهمال در معرفی الگوهای واقعی و کامل به آحاد مردم چیست؟! و چرا سیاستگذاری های فرهنگی ما تا این حد با رفتار افراطی رسانه در بزرگ کردن برخی افراد، تضاد پررنگ دارد !؟ در برخی خانواده ها به اشتباه، نوجوانی که بیشترین آسیب را از این داستان تلخ چشیده، مورد قضاوت شتابزده و نکوهش قرار می گیرد! در حالی که باید او را حمایت کرد و به تشخیصش احترام گذاشت اما همزمان نسبت به معرفی الگوهای واقعی زندگی و تبیین حقایق با شیوه های نوین فرهنگی و رسانه ای و رجوع به آموزه های پربار اخلاقی و معنوی اقدام کرد و به مخاطب آسیب دیده که عواطف و باورهای او مورد دستبرد قرار گرفته، فهماند که میان حقیقت و واقعیت پشت دوربین برخی افراد با موهومات چشم نواز و رنگ و لعاب دار جلوی دوربین، تفاوت از زمین تا آسمان است!

دکتر حمید هنرجو، نویسنده و پژوهشگر فرهنگی