احیای فرهنگ عاشورا زیر سقف خانه‌های بندگی

همشهری آنلاین - دریا رمضانی: پیرغلام انتهای مجلس زنانه می‌نشیند و روضه می‌خواند و خانم‌های عزادار اشک می‌ریزند و دلی سبک می‌کنند. این مجالس با اینکه از زمان‌های دور وجود داشته و طی سال‌های متمادی با تغییراتی مواجه شده ولی هرگز فراموش نشده و از رونق نیفتاده است. با جمعی از روضه خوانان منطقه درباره مجالس روضه‌های خانگی گفت‌وگو کرده‌ایم.

قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید

روضه‌های خانگی باید پررونق‌تر شود

«سید ابوالفضل سیاهپوش» پیرغلام ۷۰ ساله محله «چهارراه لشکر» است. این پیرغلام اهل‌بیت(ع) نخستین بار در یکی از هیئت‌های خیابان «اسکندری» مداحی کرد. او درباره تأثیر برگزاری روضه‌های خانگی در منازل می‌گوید: «در خانه‌ای که ذکر اهل‌بیت(ع) خوانده شود ملائکه به آن خانه نظر می‌کنند.» ثمره دیگر برگزاری این مجالس، تقویت روابط خانوادگی و صله ارحام است؛ گاهی هم دیده شده در این جلسات با راه‌اندازی صندوق قرض‌الحسنه گره مشکلات مالی بسیاری از افراد باز شده است. در نتیجه می‌توان گفت که ۳ فایده اصلی برگزاری جلسات روضه خانگی، تقویت قلوب مؤمنان، ارتباط با روحانیت متعهد و آموزش احکام دینی به فرزندان و آشنایی آنها با سیره اهل‌بیت(ع) است. در زمان گذشته مردم در هر محله یا کوچه چندین مجلس عزا و روضه امام حسین(ع) برپا می‌کردند؛ این روزها تعداد مجالس خانگی کمتر شده است که باید تلاش کنیم مجالس بیشتر و پررونق‌تری را برپا کنیم.» 

او می‌افزاید: «البته مداحان هم برای مجالس حرمت زیادی قائل بودند و برای حفظ شعرها وقت می‌گذاشتند و به همین دلیل با کیفیت بیشتری این مجالس را برگزار می‌کردند. یادم می‌آید استادم، حاج آقا تحریری همیشه به من می‌گفت: وقتی از یک مجلس روضه بیرون می‌آیی تا به مجلس بعدی بروی در این فاصله اشعارت را حفظ کن.» سیاهپوش می‌گوید که حفظ شعر باعث تسلط و تمرکز بیشتر مداح در مجلس می‌شود: «حالا من از برکت امام حسین(ع) بیش از ۷۰۰ شعر بلند حفظ هستم که در مجالس روضه برای مستمعان قرائت می‌کنم.»

هر روز با حسرت به حیاط خانه نگاه می‌کردم 
 

سیاهپوش معتقد است که برکت زندگی‌اش حاصل حضور در روضه‌های خانگی است. او که ۴ سال پیش به دلیل تصادف ۲ سال خانه‌نشین شد و قادر به راه رفتن نبود می‌گوید: «هر روز با حسرت به حیاط خانه نگاه می‌کردم و با گریه به آقا می‌گفتم: یا امام‌حسین(ع) من چه کرده‌ام که مرا از نوکری خودت محروم کرده‌ای؟ تا اینکه زمان سوگواری ماه محرم بانیان روضه به منزلم آمدند و گفتند که برای ما روضه بخوان. این‌طوری بود که بار دیگر ارباب بساط روضه‌خوانی را برای نوکری من فراهم کرد.»
 

روضه‌های خانگی با جذب جوانان ماندگار می‌شود

«جواد کمیلی» پیرغلام ۷۰ ساله‌ای که به گفته خودش روزی زندگی‌اش را در جلسه‌های روضه از اربابش، امام حسین(ع) می‌گیرد می‌گوید: «نسل امروز باید با فرهنگ عاشورایی آشنا شود. چون امام حسین(ع) چراغ راهی برای همه نسل‌هاست. به نظرم این روزها با وجود انواع تهاجم فرهنگی غربی، گسترش روضه‌های خانگی در محله‌های شهرمان لازم و ضروری است.»

سبک زندگی اسلامی در مجالس اهل‌بیت(ع)

این پیرغلام اهل‌بیت(ع) با تأکید بر اینکه توسعه روضه‌های خانگی موجب افزایش برکت زندگی می‌شود برکت نوکری و حضور در مجالس روضه خانگی را در فرزندان صالحی می‌داند که همیشه ذکر و یاد اهل‌بیت(ع) در زندگی‌شان هست. او گسترش و ماندگاری روضه‌های خانگی در محله را الگوسازی و جذب جوانان بیان می‌کند و می‌افزاید: «در اهمیت روضه‌های خانگی همین بس که شالوده زندگی عامه مردم و به‌ویژه جامعه سنتی ما را همین روضه‌های خانگی تشکیل می‌دهد. اگر از این مجالس فاصله بگیریم سبک زندگی‌مان را در خطر قرار داده‌ایم و اگر آن را به کار گیریم رستگار خواهیم شد. البته الگوی درست هم در این مسیر بسیار نقش‌آفرین است. این وظیفه سنگین برعهده والدین و پیرغلامان اهل‌بیت(ع) قرار دارد.»

حاج جواد می‌گوید فقط ۶ سال داشت که برای نخستین بار در هیئت «نوباوگان بنی‌هاشم(ع)» مداحی کرد. او می‌گوید: «۵۰ سال است که در هیئت‌ها و مجالس مذهبی مداحی می‌کنم. از سنین جوانی، بانوانی که مجلس روضه داشتند مرا دعوت می‌کردند تا برایشان روضه بخوانم. بعد از مدرسه به مجالس روضه می‌رفتم. یکبار که خیلی دیر کرده بودم مادرم دنبالم آمد. آن روز برای روضه‌خوانی به خانه حاج احمد رفته بودم. پدرم با اینکه قاری و مفسر قرآن بود به من گفت: الان وقت درس خواندن توست. نباید با مجالس روضه خودت را سرگرم کنی. گفتم: پدرجان روضه خواندن را دوست دارم. نگران نباشید از درس‌هایم نمی‌مانم. از وقتی که روضه می‌روم با ذهنیت بهتری درس می‌خوانم. وقتی پدرم این حرف‌ها را شنید خوشحال شد و از آن زمان به بعد مرا تشویق هم می‌کرد.»

هرچه دارم از روضه‌های خانگی است

«قاسم باقری» پیرغلام ۷۰ ساله اهل‌بیت(ع) با بیان اینکه در قدیم روضه‌خوان‌های مجالس خانگی هرگز پولی را که بابت روضه‌های خانگی می‌گرفتند با ‌بانی مجلس طی نمی‌کردند می‌گوید: «تمام عمرم را پای مجالس روضه دادم و هرچه دارم از همین است. پدرم به من می‌گفت که اگر جایی رفتی روضه بخوانی روضه بخوان و روزی نخور و به کمی و زیادی آنچه که می‌دهند نگاه نکن که روزگارت را سیاه می‌کند. اینها حواله‌های امام حسین(ع) است. نباید مقدار مشخص کنی. اگر هم چیزی ندادند بگو یا علی(ع) مدد و برو. سعی کن در زندگی‌ات منشأ برکت را پیدا کنی و شاکر خدا باشی.» این پیرغلام اهل‌بیت(ع) می‌گوید که نوکری خاندان سیدالشهدا(ع) میراث پدری‌اش است.»

خانه‌های خود را خالی از روضه‌ها نکنیم

این مداح سنتی وقتی خاطرات همراهی پدرش که مداح بود را در مجالس روضه‌های خانگی مرور می‌کند می‌افزاید: «انتقال مفاهیم دینی به کودکان و نوجوانان بیشتر باید از طریق عمل باشد. وقتی که پدر و مادر، خانه خود را محل روضه و جلسه قرار می‌دهند این فعالیت برای آموزش بخش عمده‌ای از معارف مؤثرتر از هر کار دیگری است. ما در روز قیامت خواهیم دید که بسیاری از آموزش‌ها و تبلیغات به اندازه این روضه‌ها مؤثر نبوده. خوب است که ما بچه‌های خود را در نور بزرگ کنیم و خانه‌های خود را خالی از روضه‌ها قرار ندهیم. اثر تربیتی این روضه‌های خانگی فوق‌العاده زیاد است. باید بدانیم آن‌طور نیست که اگر یک جلسه‌ای باشکوه برگزار شود و از مداحان مشهور اهل‌بیت(ع) یا سخنرانان مطرح بهره‌بگیرد نورانی‌تر است و فیض بیشتری به انسان می‌دهد. گاهی یک جلسه غریب و کوچک محله‌ای یا خانگی ممکن است نور و صفایی داشته باشد که این صفا در جلسات بزرگ نباشد.»

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

*منتشر شده در همشهری محله منطقه ۱۱ در تاریخ ۱۳۹۴/۰۸/۲