به گزارش همشهری آنلاین، فکر می‌کنید این مکان اسرارآمیز کجاست؟ چقدر با شما فاصله دارد؟ اینجا «نارین قلعه» است؛ قلعه‌ای کاملا خشتی اما اسرارآمیز در میبد یزد؛ قلعه‌ای که حرف‌ها و روایت‌های زیادی درباره آن بین محلی‌ها شنیده می‌شود. بعضی‌ها می‌گویند در این قلعه یک چاه پر از طلا وجود دارد؛ عده‌ای دیگر هم می‌گویند دیوی به نام دال از طرف حضرت سلیمان(ع) مامور شده این قلعه را بسازد! تعجب نکنید، درباره نارین قلعه تا دلتان بخواهد حرف و حدیث سرزبان‌ها افتاده اما شاید همه این حرف و حدیث‌ها به خاطر معماری عجیب و شگفت‌انگیز این بنا باشد که باعث شده داستان‌های زیادی درباره این قلعه به وجود بیاید.
نارین قلعه قدمتی ۳هزار ساله دارد و در شهرستان میبد در ۵۰کیلومتری شمال غربی یزد قرار گرفته. محلی‌ها به جای نارین قلعه به آن نارنج قلعه می‌گویند اما درباره اینکه چرا اسم آن را نارنج قلعه گذاشته‌اند، روایت‌های متفاوتی وجود دارد؛ بعضی‌ها می‌گویند به خاطر رنگ آفتاب است و بعضی دیگر هم معتقدند به خاطر رنگ آتش!
نارین قلعه هم مثل بزرگ‌ترین بنای خشتی دنیا ـ خانه خشتی حاج علی آقا در کرمان- کاملا از خشت و گل ساخته شده؛ با این تفاوت که درباره این قلعه راز و رمزها و افسانه‌های زیادی وجود دارد. با گذشت ۳ هزار سال از عمر این بنا، نارین قلعه هنوز هم پابرجا و مستحکم است. این قلعه در دوره‌های مختلف تاریخی بازسازی شده و هر کدام از تعمیرات هم روی مرمت‌های قبل قرار گرفته‌اند؛ همین موضوع، ادامه کاوش‌ها را برای باستان شناسان مشکل کرده است.
سلسله‌های پادشاهی مختلفی در این قلعه حکمرانی کرده‌اند و هر کدام هم بنا به دوره و سلیقه‌شان تغییراتی در آن داده‌اند. به همین خاطر است که اگر شما از قلعه بازدید کنید، با مصالح، نوع ساخت و خشت‌های متفاوتی مواجه می‌شوید.
نارین قلعه در آن زمان به سه قسمت کهن‌دژ، شارستان و ربض تقسیم می‌شده. ربض به آن قسمت‌هایی از روستا و پیرامون شهر گفته می‌شد که روستاییان در آن کشاورزی می‌کردند. شارستان هم محدوده و هسته اصلی شهر بود که شامل محله‌های مختلف می‌شد. اما مهم‌ترین قسمت شهر میبد در آن زمان کهن‌دژ بود که مرکز حکمرانی و مدیریت شهر بود.
درحقیقت نارین قلعه در محلی واقع شده که بر تمام مناطق اطرافش تسلط داشته؛ طوری که دیده‌بانان این قلعه خشتی به محض نزدیک شدن هر جنبنده‌ای به قلعه از ماجرا باخبر می‌شدند.
قلعه‌ای فتح نشدنی
سازندگان این بنا با بهره گرفتن از مزیت‌های زمین و توپوگرافی خاص در آن زمان، قلعه را روی یک محل مرتفع ساختند. الان این قلعه درست در وسط شهر قرار دارد. وقتی از قلعه پایین می‌آیید، زمین به ناگهان یک افتادگی شدید پیدا می‌کند.» اما معماران قلعه فقط به ساختن قلعه روی یک مکان بلند اکتفا نکرده و از یک شیوه حفاظتی دیگر هم استفاده کرده‌اند؛ کندن خندق. به همین خاطر است که دورتادور نارنج قلعه خندقی گود و عمیق کنده شده است که از هجوم دشمنان به قلعه جلوگیری می‌کرده؛ به این صورت که اگر ساکنان قصر می‌خواستند از قلعه خارج شوند، دروازه اصلی شهر که با دو زنجیر به دو طرف در متصل بود، پایین آورده می‌شد و روی خندق می‌افتاد، بعد زنجیرها به سمت بالا کشیده می‌شد و پل متحرک از روی خندق برداشته می‌شد؛ «در حال حاضر این خندق، تبدیل به باغ زیبایی شده و بین اهالی به باغ خندق معروف است.
ساختمانی تودرتو
ساختار بدنی یک حلزون را در ذهنتان مجسم کنید؛ بنای نارین قلعه هم مثل آن تودرتو ساخته شده؛ این قلعه از پنج حصار تودرتو تشکیل شده. در واقع طبقات تشکیل دهنده قلعه، از هم تفکیک نشده‌اند. آنها با یک سطح شیب‌دار تا محدوده شاه‌نشین از پنج دربند تشکیل شده‌اند. هر دربند هم دروازه‌ای دارد .
نارین قلعه به دو قسمت تقسیم می‌شود؛ بخش مردم‌نشین و بخش حاکم‌نشین. بخش مردم‌نشین این قلعه وسعت بیشتری دارد؛ یعنی چیزی حدود۲ هزار متر مربع؛ البته این قسمت به بخش‌های کوچک‌تری مثل انبار، بازارچه، مسجد، حمام، خانقاه، محله‌های مختلف و غیره هم تقسیم می‌شده.
بخش حاکم‌نشین قلعه هم طوری ساخته شده که چشم‌اندازش رو به میبد است. بخش حاکم‌نشین روی یک صفه بزرگ ساسانی ساخته شده است؛ صفه یک حجم بزرگ از خشت‌های بزرگ است که حالت تختگاه را درست می‌کند. در داخل قلعه، فضاهای مختلفی وجود دارد. به جز شاه‌نشین، فضاهایی هم به لشکریان اختصاص داشته که به آنها خدمات می‌داده.
خاک رس محکم
سال‌ها از عمر این قلعه باستانی می‌گذرد و در این مدت بارها مورد بازسازی قرار گرفته است. اگر وارد قلعه بشوید آجرهایی با اندازه‌های گوناگون در قسمت‌های مختلف آن می‌بینید؛ فضاهایی در قلعه وجود دارند که در دل خاک کنده شده‌اند و اصطلاحا به آنها بوکن می‌گویند. ضخامت دیواره‌های قلعه هم اندازه‌های مختلفی دارد و بین ۱ تا ۵/۱ متر است.
شاید باورش سخت باشد اما نارین قلعه روی خاک رس بنا شده و برای ساخت آن هیچ پی و زیربنایی کنده نشده است؛ اما نکته عجیب اینجاست که خاک رسی که این قلعه روی آن بنا شده، به سختی سنگ است. البته خاک میبد یکی از مرغوب‌ترین خاک رس‌ها را برای سفالگری دارد و از نوع مرغوبی است؛ خاک میبد بسیار مرغوب است و شاید یکی از دلایلی که تا به حال این قلعه که از جنگ‌ها جان سالم به دربرده همین باشد.
قلعه چهار برج نگهبانی هم دارد و به جز قسمت‌های معدودی که قابل مشاهده است، بقیه قسمت‌ها هنوز ناشناخته مانده‌اند و تا به حال هیچ کاوشگر و باستان‌شناسی نتوانسته کل قسمت‌های این کهن‌دژ ۱۴هزارمتری را رمزگشایی کند .
دیوها، چرخ الماس و چاه مربع
درباره نارین قلعه هم مثل بقیه بناهای تاریخی و باشکوه کشورمان افسانه‌های زیادی وجود دارد؛ تعدادی از بومیانی که در نزدیکی این قلعه زندگی می‌کنند معتقدند که این قلعه به دستور حضرت سلیمان(ع) توسط دیوها ساخته شده است. حضرت سلیمان(ع)، به انجام کارهای خارق‌العاده مشهور است؛ کارهایی که از عهده بشر خارج است.
یکی از افسانه‌هایی که درباره نارین قلعه بین عامه مردم وجود دارد این است که حضرت سلیمان(ع) به یکی از دیوها به نام دیو دال دستور می‌دهد در مستحکم‌ترین و بلندترین مکانی که پیدا می‌کند، این قلعه را بسازد. دیو دال هم آن را روی این پشته گلی می‌سازد. یکی دیگر از افسانه‌هایی که در مورد این قلعه وجود دارد، به یک چاه مربوط می‌شود؛ یک چاه قدیمی که برخلاف شکل متداول چاه‌های دیگر به شکل مربع کنده شده. به این چاه در یزد، گوری یا چاه زرتشتی می‌گویند که بیشتر در شهرستان‌ها حفر می‌شده؛ چاهی که دهانه آن در محل دربند ارگ است.
مردم محلی می‌گویند اگر کسی که دارد از کنار این چاه افسانه‌ای رد می‌شود، گوش‌هایش را خوب تیز کند، صدای چرخش چرخ الماس را خواهد شنید. آنها می‌گویند همه حاکمان پیشین قلعه گنج‌هایشان را در این چاه دفن کرده‌اند.
یک عده دیگر هم می‌گویند این چاه، سیاهچال و یک زندان است که زندانی‌ها را درون آن زندانی می‌کردند. اما جدای از این افسانه، به نظر می‌رسد که این چاه مربع شکل توسط افرادی بی‌تجربه حفر شده؛ چراکه کندن چاه به شکل دایره خیلی کم هزینه‌تر از شکل مربع است. در چاه‌های مربعی شکل، چاه‌کن به صورت ایستاده آن را می‌کنده. اما در چاه‌های گرد، مقنی دوزانو چاه را حفر می‌کرده.
اما افسانه‌های موجود درباره این قلعه باستانی به همین جا ختم نمی‌شوند چون بومیان این منطقه می‌گویند در نارین قلعه راه‌های مخفی زیادی وجود دارد که از قصر به کیلومترها دورتر از شهر کشیده شده‌اند. اما هنوز هیچ راه مخفی‌ای در این قلعه کشف نشده است.
از نارین قلعه در دوره‌های مختلف تاریخی، به عنوان ارگ حکومتی یا دژ نظامی استفاده می‌شده
کهن‌دژ افسانه‌ای
افسانه‌ها و حکایت‌های قدیمی زیادی درباره این قلعه افسانه‌ای شنیده می‌شود. براساس یکی از این افسانه‌ها قلعه در زمان کیومرث بنیانگذاری شده و انسان‌ها ابتدا از راه آب و دریا به آن پا گذاشته‌اند. طبق یک افسانه دیگر هم نارین قلعه همان دژ سفید شاهنامه است. گرچه هیچ مدرکی برای اثبات این ادعاها وجود ندارد. مشخص است که نارین قلعه میبد یکی از قدیمی‌ترین سندهای تاریخی و شهرسازی این منطقه به شمار می‌رود.
نظر شما