یکی از معضلات نوسازی یا بهسازی بافت‌های ناکارآمد و سکونتگاه‌های غیررسمی یا بافت‌های فرسوده این است که با وجود مشوق‌ها ساکنان به‌دلیل املاک قولنامه‌ای امکان مشارکت ندارند؛ به‌طور مثال در طرح نهضت ملی مسکن دولت تسهیلات ویژه‌ای به بافت فرسوده اختصاص می‌دهد. تا اینجا مشکلی نیست، اما مشکل جایی به‌وجود می‌آید که مردم نمی‌توانند وام بگیرند یا از تسهیلات استفاده کنند؛ دلیل آن هم املاک قولنامه‌ای است و طبیعتا برای نوسازی بافت فرسوده دچار چالش می‌شوند. حتی در اخذ پروانه ساخت به مشکل برمی‌خورند و همه اینها، فرایند بازآفرینی بافت‌های ناکارآمد را دچار اختلال می‌کند؛ بنابراین همیشه این پرسش مطرح است که چگونه می‌توان موانع پیش‌روی مالکان قولنامه‌ای را برداشت. سکونتگاه‌های غیررسمی طی زمان به تصرف مردم درآمده؛ درحالی‌که خارج از ضوابط و قوانین بوده است.
آنچه به‌عنوان تفاهمنامه بین استانداری خراسان رضوی و سازمان ثبت اسناد و املاک کشور به امضا رسید به سنددار کردن سکونتگاه‌های غیررسمی و بافت‌های ناکارآمد در سال1402 اشاره می‌کند؛ اراضی که مالکیت آن در اختیار دولت بود، به تصرف اشخاص درآمد، اما قواعد فنی در این ساختمان‌ها رعایت شده است؛ یعنی استحکام بنا دارند و عوارض دیگری برای شهر ندارند از طریق تشریفاتی که در قانون پیش‌بینی شده است، به نام مالکان درمی‌آیند. اگر این اتفاق بیفتد، مالکان می‌توانند از مزایای سنددار بودن املاک خود بهره‌مند شوند و این کلیت و چارچوب تفاهمنامه است.
تفاهمنامه به‌گونه‌ای است که اداره کل راه و شهرسازی استان مقدمات شناسایی، فراخوان و مستندسازی این کار را انجام می‌دهد و طبق مراحل قانونی املاک به سازمان ثبت اسناد و املاک کشور معرفی می‌شوند تا سنددار شوند. استانداری نیز به‌عنوان هماهنگ‌کننده استانی بر این فرایند نظارت می‌کند و هماهنگی فرمانداری‌ها را برعهده خواهد داشت.
املاک قولنامه‌ای در خراسان رضوی انواع و اقسام مختلفی دارند و درواقع مالکیت‌شان در اختیار گروه‌های مختلفی است؛ برای مثال، مالکیت موقوفات، آستان قدس رضوی و دولت را داریم که این تفاهمنامه اشاره به املاکی دارد که متعلق به دولت است. البته ما به‌دنبال این هستیم که اگر تجربه موفقی به‌دست آمد، تفاهمنامه‌هایی با آستان قدس رضوی، موقوفات و اداره کل اوقاف داشته باشیم تا احیانا اگر در جایی زمین‌هایشان تصرف شده به این موضوع هم رسیدگی شود.
سنددار کردن مختص به عرصه زمین است و نه اعیان آن. از آنجایی که ضوابط و مقررات فنی مقدمه هر نوع پاسخگویی به‌حساب می‌آید، ابتدا زمین سنددار می‌شود و بعد باید از استحکام بنای موجود در آن اطمینان حاصل شود تا به بنای موجود نیز سند داده شود. سنددار کردن عرصه و اعیان تقریبا همزمان انجام می‌شود و از این بابت مشکلی وجود دارد. تنها بنا باید شرایط لازم را برای سنددار شدن داشته باشد.
هر نوع فرایند تسهیلگری و بازآفرینی در بافت‌های حاشیه‌ای یا بافت‌های فرسوده باید به موازات جلوگیری از رشد و ادامه آن انجام شود؛ یعنی نمی‌توان یک ضلع قضیه را درنظر گرفت؛ اینکه حاشیه‌نشینی ناشی از خشکسالی، کمبود شغل در روستاها و فقر است، بر کسی پوشیده نیست. این اتفاق در گذشته رخ داده و آنچه امروز برای ما مهم است، این است که از رشد مهاجرت به حاشیه شهرها جلوگیری شود و دیگر این اتفاق رخ ندهد.
نظر شما