به گزارش همشهری آنلاین، مدتی قبل تعدادی از اهالی ضمن تماس با رسانه محلی ری از وضعیت خانه اربابی محله ۱۳آبان ابراز گله‌مندی کردند؛ اینکه خانه اربابی محدوده قلعه عظیم‌آباد که باید به‌عنوان اثر تاریخی و نمونه‌ای شاخص از معماری محدود دوران قاجار در شهرری مورد توجه باشد، به محلی امن برای کارتن‌خواب‌ها و معتادان تبدیل شده است.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
بعد از گذشت سال‌ها و بی‌توجهی و بی‌مهری مسئولان، دیوارهایش تخریب شده و نمای کلی آن یادآور خرابه‌ای بیش نیست و اگر وضع به همین منوال ادامه داشته باشد، چند صباحی بیشتر به نابودی کامل آن باقی نمانده است. اما نباید دست روی دست گذاشت تا آثار تاریخی، این‌طور مورد بی‌مهری مسئولان قرار بگیرد و نابود شود. تصمیم گرفتیم سری به این خانه بزنیم و در گام بعد، مسئولان مربوطه را به چالش بکشیم.
آنها باید پاسخگو باشند که چرا این اندازه یک اثر تاریخی به ورطه سقوط نزدیک می‌شود؟ بهترین راه، دعوت از آنها برای حضور در خانه اربابی و گرفتن پاسخی قانع‌کننده برای چاپ در نشریه بود. با رئیس میراث فرهنگی شهرری تماس می‌گیریم. از آنجا که معتادان و کارتن‌خواب‌ها آسیب‌های جدی را به خانه اربابی وارد کرده‌اند و این موضوع نیازی به دقت نظر نداشت، گزینه‌های بعدی، مسئولان کلانتری ۱۳ آبان و معاون اجتماعی شهردار ناحیه ۳ بودند.
مسئولان کلانتری ۱۳ آبان باید پاسخگوی حضور بی‌دغدغه معتادان در یک اثر تاریخی باشند و شهرداری هم در این زمینه، مسئول است. بالاخره بعد از یکی ۲ روز پیگیری، تلاش‌ها نتیجه می‌دهد و مسئولان در خانه اربابی حاضر می‌شوند تا بار دیگر وضعیت اسف‌بار این اثر تاریخی را از نزدیک مشاهده کنند. البته حرف همه آنها یک چیز است و معتقدند باید چاره اساسی اندیشید. اما سؤال اینجاست که این چاره اساسی چه زمانی به داد یادگار دوران قاجار در شهرری می‌رسد؟
ساعت ۱۰ صبح است و همراه عکاس به محدوده قلعه عظیم‌آباد و خانه اربابی می‌رسیم. زمین بایر بزرگی در پشت مجتمع مسکونی در ۱۳ آبان قرار دارد که در مرکز آن نشانه‌ای از معماری دوران قاجار در شهرری نفس‌های آخرش را می‌کشد. نه دری دارد و نه دیوار و پیکری. کار برای معتادان و کارتن‌خواب‌ها راحت است و در چشم به هم زدنی می‌توانند وارد این خانه شوند و در آن بیتوته کنند. تخریب شده اما هنوز زیباست. اطراف خانه را همراه عکاس دور می‌زنیم تا لنز دوربین نماهایی از واقعیت‌های تلخ این بنای زیبای محله ۱۳ آبان را تصویربرداری کند و اینجاست که باید گفت: «هیچ حرفی برای گفتن نیست.»کم‌کم مسئولان هم از راه می‌رسند؛ رئیس اداره میراث فرهنگی شهرری، مسئول دایره اجتماعی کلانتری ۱۶۸ و معاون اجتماعی شهردار ناحیه ۳ همه آمده‌اند تا به یک چرای بزرگ پاسخ دهند.
یک دست صدا ندارد
رئیس میراث فرهنگی به همراه کارشناسان میراث گشتی درخانه اربابی می‌زند. او بعد از بازدید از داخل خانه و نگاهی به وضعیت اسف بارش با صراحت می‌گوید: «من اگر بخواهم از زیر بار این موضوع شانه خالی کنم می‌گویم، تخریب‌های خانه در دوران من نبوده، در دوران مدیریت قبلی بوده و از این توجیه‌ها و حرف‌های اینچنینی. ولی ما دوستدار میراث فرهنگی هستیم و با دیدن خرابی آن دلمان به درد می‌آید، اما موضوع این است که تا وقتی سرمایه‌گذار نباشد، دست ما هم به جایی‌بند نیست. اطراف این خانه، زمین بایر است و باید آباد شود تا خانه اربابی هم از گزند حوادث در امان بماند.»
خانه سال ۸۱ مرمت شد
امیر مسیب رحیم‌زاده با نشان دادن نامه‌ای، به بازسازی این بنا در سال ۱۳۸۱ با صرف هزینه ۱۰ میلیون تومانی اشاره می‌کند و می‌گوید: «این خانه در سال ۱۳۸۱ مرمت شد. درواقع دستی که آن زمان به سر و روی خانه اربابی کشیده شد در حفظ آن تأثیرگذار بود اما بعد از سال ۱۳۸۶ که ساکنان اطراف خانه‌های اربابی این مکان را تخلیه کردند و محدوده اطراف آن تبدیل به زمین بایر شد، رفت و آمد معتادان به این مکان آغاز شد و روند تخریب آن سرعت گرفت.» او ادامه می‌دهد: «برخی از این تخریب‌ها به دلیل نزولات جوی بوده اما بخش عمده‌ای از تخریب‌ها به دلیل حضور معتادان و کارتن‌خواب‌ها بوده است. ما از این خانه غافل نیستیم و نیروهایمان به آن سرکشی می‌کنند با علم به اینکه شاید جانشان هم به خطر بیفتد. همین هفته قبل بود که یکی از افرادی که در این خانه مستقر شده بود را تحویل کلانتری دادیم و با کمال تأسف دیدیم که چند ساعت بعد آزاد شد. کلانتری هم باید برای حفظ این بنا دست به کار شود.»
شهرداری کاری بکند
رئیس میراث فرهنگی شهرری حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. او خطاب به شالچی، معاون اجتماعی شهردار ناحیه ۳ می‌گوید: «ما برای بازسازی و ترمیم خانه اربابی از سازمان میراث فرهنگی تقاضای ۴۰۰ میلیون تومان کرده‌ایم اما مطمئن هستم که این بودجه به این زودی‌ها تأمین نمی‌شود و ترس ما این است که تا زمان تأمین بودجه که معلوم نیست چه موقعی باشد، باقی مانده این خانه هم نابود شود. نهادها باید دست به دست هم دهند. سال ۱۳۹۰ نامه زدیم و درخواست کمک کردیم. ما نیاز به همکاری داریم. نوع معماری و بافت تاریخی این بنا یادگار دوران قاجار است و حفظ آن برای ما اهمیت دارد.» او ادامه می‌دهد: «شهرداری می‌خواهد در زمین اطراف این بنا ساخت‌وساز کند، پیمانکار شهرداری، با نظارت کارشناسان میراث فرهنگی می‌تواند دستی به سر و روی این خانه بکشد و حتی خودش هم از آن بهره‌برداری کند. این مکان می‌تواند کاربری فرهنگی داشته باشد و به دلیل فضای خاصی که دارد، تبدیل به یک مکان فرهنگی دنج شود.» رحیم‌زاده در پایان از مسئولان شهرداری می‌خواهد که با برگزاری جلسه‌ای مشترک هرچه زودتر نسبت به تعیین تکلیف وضعیت خانه اربایی چاره اساسی بیاندیشند.
گشت‌ها را افزایش می‌دهیم
برخلاف تصور ما، مسئولان کلانتری ۱۳ آبان آن‌قدرها هم نسبت به موضوع حضور معتادان در این اثر تاریخی بی‌تفاوت نبوده‌اند. این را از گفته‌های سروان طالبی، مسئول دایره اجتماعی کلانتری ۱۶۸ می‌توان فهمید. او بعد از بازدید و سرکشی کردن به داخل خرابه برجا مانده از خانه اربابی می‌گوید: «کلانتری هم نسبت به حضور معتادان در این مکان حساس شده و ما در عملیات‌های پاکسازی که در این محل گشتزنی کردیم و چند نفری هم دستگیر شدند. آخرین گشت ما در این محدوده، ۲ شب قبل بود. اما مشکلی که وجود دارد این است که این خانه، هیچ حفاظی ندارد. نیروی انتظامی نمی‌تواند یک نیرو را در این محدوده مستقر کند، بلکه آنچه در توانش هست سرکشی به خانه اربابی است آن هم نه فقط به دلیل ارزش تاریخی که دارد، دلیل اصلی سرکشی و بازدید از چنین مکانی، جلوگیری از ارتکاب جرم است. پلیس روی هر مکانی مثل این خانه که امکان ارتکاب جرم در آن وجود داشته باشد حساس می‌شود.»
سروان طالبی نگاهی به موقعیت اطراف خانه می‌اندازد و در پاسخ به حرف‌های رئیس میراث فرهنگی می‌گوید: «ما نمی‌توانیم معتاد را تا زمانی که ارتکاب جرمی صورت نگرفته زندانی کنیم، فقط می‌توانیم آنها را از این خانه و مکان‌های اینچنینی که به نوعی تبدیل به پاتوق شده، جمع‌آوری و بعد از چند ساعت هم آزادشان کنیم. طبیعی است که آنها بعد از آزادی ممکن است دوباره به این مکان بیایند.» طالبی به آقای رحیم‌زاده قول می‌دهد برای جلوگیری از تخریب بیشتر خانه اربابی و تا زمان مشخص شدن تعیین تکلیف این بنا و چاره جویی نهایی برای آن، تعداد گشت‌های روزانه و شبانه را در این مکان افزایش دهد.
شالچی، معاون اجتماعی شهرداری ناحیه۳:
دیوار چینی بی‌فایده است
شالچی، معاون اجتماعی شهردار ناحیه ۳ هم که به همراه مسئولان دیگر به خانه اربابی آمده، بعد از دیدن وضعیت ملک و شنیدن حرف‌های رحیم‌زاده، رئیس میراث فرهنگی می‌گوید: «در درجه اول باید مشخص شود که این بنا و زمینش مالک دارد یا خیر. اگر مالک نداشته باشد، شهرداری می‌تواند دست به کار شود و در نتیجه بازسازی و بهره‌برداری از آن راحت‌تر انجام می‌شود. اما اگر این بنا مالک داشته باشد اوضاع فرق می‌کند.»
او در خصوص جمع‌آوری کارتن‌خواب‌ها از این خانه توسط تیم‌های گشت اداره آسیب‌های اجتماعی به بی‌فایده بودن آن در این مقطع زمانی و به شرایط موجود خانه اربابی اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: «جمع‌آوری کارتن‌خواب‌ها از این خانه بی‌فایده است چون این افراد به محض بیرون آمدن از گرمخانه دوباره به پاتوق‌شان بر می‌گردند. از طرفی اگر هم دور این خانه دیوار چینی شود اما وضعیت بنا به همین شکل باشد اوضاع بهتر که نمی‌شود هیچ، بدتر هم می‌شود. چون در آن صورت همان ساکنان قبلی با پریدن از روی دیوار با خیال راحت‌تری در این خانه ساکن می‌شوند. به همین دلیل باید چاره‌ای اساسی برای این بنا اندیشید که بهره‌برداری توسط شهرداری یا بخش خصوصی از آن بهترین راهکار است.»
رضا صفری:
بزرگان به این خانه رفت و آمد داشتند
من از قدیم‌الایام در این محله زندگی می‌کنم. یادم می‌آید سال‌ها قبل آدم‌های سرشناسی به خانه اربابی می‌آمدند. زمانی که آیت‌الله بافقی توسط رضا خان به ری تبعید شد مدتی در این خانه ساکن بود. حیف است که خانه اربابی خراب شود. به دادش برسید.
نجمه مرتضوی:
فکری به حال ما کنید
خانه ما در مجتمع‌های پشت قلعه عظیم‌آباد قرار دارد و پنجره آپارتمان ما درست روبه‌روی خانه اربابی و زمین‌های اطراف آن است. شب‌ها کارتن‌خواب‌ها و معتادان در این محدوده رفت و آمد می‌کنند و امنیت خاطر را از اهالی گرفته‌اند. فکری به حال ما کنید.
علیرضا دبیر عضو شورای شهر:
دست به کار می‌شویم
برای بررسی جدی‌تر وضعیت خانه اربابی در قلعه عظیم‌آباد با علیرضا دبیر تماس می‌گیریم. او که بچه‌محله ۱۳ آبان است، خاطرات بسیاری از این خانه و قلعه دارد و وقتی نام آن را می‌شنود دوران کودکی و نوجوانی در ذهنش تداعی می‌شود و می‌گوید: «سال‌ها قبل قلعه عظیم‌آباد و محدوده خانه اربابی محل بازی بچه‌های ۱۳ آبان بود. من هم مدام به این قلعه می‌آمدم و هفته‌ای نبود که برای بازی با بچه‌ها در محدوده خانه اربابی قرار نگذاریم. آن زمان یعنی ۳ دهه قبل خانه اربابی هنوز سر پا بود.» وضعیت فعلی خانه اربابی را برای علیرضا دبیر شرح می‌دهیم و امیدواریم به دلیل عرق محلی که به ۱۳ آبان و کوچه و پسکوچه‌هایش دارد بتواند قدمی برای نجات این اثر تاریخی بردارد. دبیر قول می‌دهد که در نخستین فرصت گزارشی از وضعیت خانه اربابی تهیه شود. او می‌گوید: «بعد از بررسی میدانی از وضعیت خانه اربابی دست به کار می‌شوم.»
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
منتشر شده در همشهری محله منطقه ۲۰ در تاریخ ۱۳۹۴/۰۲/۲۸
نظر شما