همشهری آنلاین-محسن تولایی: سال آبی ۱۴۰۲-۱۴۰۱، مهرماه امسال به پایان می‌رسد و رودخانه هیرمند باید یک سال دیگر چشم‌انتظار باز شدن ورودی‌های آب از افغانستان به سمت مرزهای ایران باشد. تلاش‌های تابستان امسال دولت سیزدهم برای گرفتن حقابه ایران مطابق معاهده۱۳۵۱هیرمند با تعلل طالبان  همچنان ادامه دارد سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور اردیبهشت‌ماه امسال در سفری به سیستان و بلوچستان گفته بود «به حاکمان افغانستان اخطار می‌کنم حقابه مردم سیستان و بلوچستان را بدهند.» طالبان در این مدت مجوز ۲مورد بازدید محدود و کنترل شده هیأت فنی و کارشناسی ایران از برخی مناطق پایین دست سد کجکی در افغانستان را صادر کرده است. با این حال برنامه‌ریزی این بازدیدها اطلاعات کافی و مورد نیاز ایران برای صحت‌سنجی ذخیره آب پشت سد کجکی، ورودی‌های سد و انهار انشعابی از آن را تامین نکرده است. همچنین طالبان همکاری لازم برای ابزارسنجی مبتنی بر نقشه‌های هوایی و ماهواره‌ای و دستیابی به واقعیت وضعیت آبی حوزه آبی هیرمند را نداشته است. این اتفاقات بر ابهامات دسترسی ایران به حقابه هیرمند افزوده است. وزارت امور خارجه براساس تصمیم دبیرخانه شورای‌عالی امنیت ملی مسئولیت پیگیری حقابه هیرمند را برعهده دارد. نمایندگان سیستان و بلوچستان در مجلس به همشهری گفتند وزارت امور خارجه باید پیگیری‌های جدی‌تری در مطالبه آب هیرمند داشته باشد.

طالبان  به عمد آب را آزاد نمی‌کند
 

محمدجواد عسکری، رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی درباره نتایج ۲بار بازدید هیأت ایرانی از حوزه آبی هیرمند در افغانستان به همشهری آنلاین گفت: براساس توافق سال۱۳۵۱دولت طالبان مکلف است که آب هیرمند را آزاد کند؛ تا الآن هم که آب را آزاد نکرده است تعمدی بوده است. ما به‌عنوان نماینده مجلس مصر هستیم و دستگاه دیپلماسی باید این مسئله را سریع‌تر حل کند، چون سیستان و بلوچستان واقعا با مشکل کم‌آبی مواجه است. توصیه جدی ما به طالبان این است که به معاهدات منطقه‌ای و بین‌المللی پایبند باشد. طالبان حق ندارد از پس‌دادن حقابه ایران از هیرمند استنکاف کند. ما معتقدیم با توجه به اینکه مسئولیت پیگیری این مسئله به‌طور مستقیم به وزارت امور خارجه سپرده شده است، دستگاه دیپلماسی باید پیگیر موضوع باشد تا مشکل کشور حل شود.

یادآوری همکاری‌های دوره حامد کرزی با طالبان
 

فداحسین مالکی، نماینده زاهدان با اشاره به همکاری ناکافی طالبان در بازدید دقیق و مؤثر ایران از سد کجکی به همشهری آنلاین گفت: بازدیدهایی که حسب توافق ایران با طالبان از حوزه آبی رودخانه هیرمند در خاک افغانستان صورت گرفت، مربوط به پایین دست سد کجی به نام دهراود بود، اما اجازه بازدید از سد کجکی را ندادند. ایران اطلاع دارد که آب را از سد کجکی به انهار پایین دست منتقل می‌کنند تا سطح آب افت پیدا کند. حق قانونی و همسایگی ایجاب می‌کند کارشناسان ایران از این مناطق بازدید کنند. طالبان این کار را انجام نمی‌دهد. این نماینده مجلس تأکید کرد: نظر کارشناسان ما این است که از سد کجکی بازدید صورت گیرد و کار درست نیز همین است. طالبان بهانه دارد که سد کجکی در معاهده۱۳۵۱نیست، درحالی‌که در دولت‌های قبل، هیأت‌های ایرانی بارها از سد کجکی بازدید می‌کردند و بعد به پایین دست می‌رفتند. مع‌ذالک طالبان نگذاشت از سد کجکی بازدید صورت گیرد و گزارشی که داده شده است، گزارش کاملی نیست. چند روز قبل در جلسه کمیسیون امنیت ملی با آقای امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه تأکید شد که این مسائل باید پیگیری شود و بر طالبان فشار بیاید تا آنچه در معاهده وجود دارد اجرایی شود. نماینده زاهدان گفت: طالبان باید توجه کند در زمان دولت قانونی آقای حامد کرزی رئیس‌جمهور پیشین افغانستان، او مقابل تلاش آمریکایی‌ها برای تحریک افغانستان علیه ایران، صراحتا اعلام کرد که اگر ما یک قطره آب داشته باشیم، نصفش برای ایران است و نصفش برای افغانستان. این نگاه کلان در حکومت قانونی کرزی وجود داشت. حتی ساخت سد کمال‌خان هم که از قبل انقلاب کلید زده شده بود، در آن زمان متوقف شد. در جلسه‌ای بین مارشال فهیم، معاون اول سابق رئیس‌جمهور افغانستان با شهید سلیمانی که من هم در آن حضور داشتم، آنجا روی حقابه به‌عنوان خط قرمز ایران بحث شد و تأکید شد سد انحرافی کمال‌خان ساخته نشود، ولی در زمان دولت اشرف غنی که وابستگی زیادی به آمریکا داشت، این سد ساخته شد. این فراز و فرودها وجود داشته است ولی در عین حال هیچ وقت نباید مانع از حسن روابط همسایگی ۲کشور شود.

توضیحات مبهم و غیرمستند طالبان در یک ویدئو
تصاویر بازدید هیأت ایرانی از مناطق پایین دست سدهای کجکی و بند کمال خان روایت آشفته‌ای از برنامه‌ریزی کاروان خودرویی طالبان و رویت آبراه‌ها دارند. در گزارش ویدئویی نشانی از گزارش‌های کارشناسی، نقشه‌های هوایی یا ابزارآلات فنی و مهندسی سنجش جغرافیایی و کامپیوتری رودخانه بالادست، سد و بند و خروجی آب به سمت ایران نیست. ابهامات زیاد این گزارش تردیدها نسبت به گزارش‌های خلاف واقع از سوی افغانستان در موضوع حجم آب واقعی حوزه هیرمند را افزایش داد. مقامات طالبان در ویدئوی منتشر شده بر بی‌آبی بسترهای پایین دست سد کجی اصرار می‌کنند. آنها در این فیلم با اشاره به محل مورد بازدید خطاب به هیأت ایرانی می‌گویند «اینجا آب آمده است، نمی‌تواند (ادامه پیدا کند). ما می‌خواهیم به شما نشان دهیم دقیقا درد مردم ما هم درد شماست. ما از خشکسالی به همان اندازه شما رنج می‌بریم.» فرد دیگر طالبان در این دیدار می‌گوید «من قبل از اینکه شما اینجا بیاید در فکرتان بودم. شما با این فکر به اینجا آمده بودید که آب هست. خدا شاهد است قبل از آمدن شما در فکر و ذهن امین (مطمئن) بودم که در اینجا آب نیست.» در این بازدید از طرف ایران محمد کرمی، استاندار سیستان و بلوچستان به همراه یکی از معاونان، امیرقلی جعفری، رئیس کمیته آب مجلس و جبار وطن‌فدا، مدیرکل دفتر رودخانه‌های مرزی و منابع آب مشترک وزارت نیرو حضور داشتند.