در این میان اما مطاع صالح و طالح نیز گاه به هم درآمیخته می‌شود و اینجا دیگر رسالت صالحان است تا رنگارنگی اندیشه‌های ضد‌دینی و ضد‌معنوی نتواند گوی بودن را از ایشان ببرد. یکی از دستامدهای اهل دین در این میان، کاربست خلاقیت در تبلیغ دینی است؛ امری که بسیار کم به آن توجه می‌شود. نوشتاری که در پی می‌آید گزارشی است در این باره و البته بخشی از آن برگرفته از اقتراحی است که گروه دین و اندیشه خبرگزاری مهر با اهل نظر در این مورد انجام داده است. لازم به توضیح است که پیش از این نیز بخشی از این اقتراح در همین صفحه منتشر شده است.
مبلغ باید عالم به زمان و اسلام باشد
دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی با تأکید بر اینکه نمی‌توان سطح تبلیغ جامعه را در حد کمال دانست و بی‌تردید ضعف‌هایی در این رابطه وجود دارد، اظهار داشت: یکی از علل گرایش به مادی‌گرایی، تبلیغ ضعیف و منحرف است.
آیت‌الله محمدعلی تسخیری، دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی با اشاره به اینکه خود واژه تبلیغ دربرگیرنده مسئله خلاقیت است اظهار داشت: واژه تبلیغ به معنای انتقال و رساندن مفاهیم جدید است و ما با توجه به رسالت جهانی اسلام از یک طرف و اینکه هر فرد مسلمان به امر تبلیغ مأمور است و همچنین این رسالت باید دقیق به مخاطبین منتقل شود، باید مسئله خلاقیت را همواره مورد مطالعه قرار داده و از بهترین شیوه‌ها برای ابلاغ مفاهیم جدید به مخاطبان استفاده کنیم. به‌طور طبیعی وقتی تبلیغ ضعیف باشد اثرات منفی خواهد داشت؛ همان‌طور که مرحوم شهید مطهری در کتاب «علل گرایش به مادی‌گرایی» یکی از علل گرایش به مادی‌گرایی و الحاد را تبلیغ ضعیف و منحرف دانسته و مثال‌هایی را در این رابطه ارائه کرده است.
آیت‌الله تسخیری همچنین تصریح کرد: اعتقاد دارم با توجه به اصالت اسلام، به جهانی‌بودن این رسالت و اینکه کسی که تبلیغ می‌کند ندای خداوند، پیامبر اکرم و ائمه طاهرین(ع) را به دیگران می‌رساند باید خود در سطح شناخت دقیق مفاهیم اسلامی باشد و تلاش کند این رسالت را به نحوی عمیق به دیگران منتقل کند. در جامعه ما در زمینه تبلیغ ضعف‌هایی وجود دارد و نمی‌توانیم بگوییم به کمال رسیده است که در میان برخی از ضعف‌ها می‌توان به فهم اسلام و وقایع سیاسی- اجتماعی اشاره کرد.
با توجه به تأثیرات تلاش‌های دشمن با وجود رسانه‌های عظیم تبلیغی که همه آگاهی مردم را مورد هدف قرار داده، مبلغ به‌طور طبیعی باید عالم به زمان و اسلام باشد و شرایط سیاسی- اجتماعی را خوب بداند و به نحو احسن زمینه‌ها را بشناسد و به لسان قوم تعبیر کند که هم با زبان مردم گفت‌وگو کرده باشد و هم متناسب با فهم و ادراک و پذیرش آنها مطالب مورد نظر خود را بیان کند.
تلفیق روش‌های سنتی و نوین، ضرورتی برای تبلیغات دینی است
کارشناس دیگری که درباره خلاقیت در دین سخن گفت رئیس شورای سیاستگذاری ائمه جمعه بود. حجت‌الاسلام سیدرضا تقوی اعتقاد دارد که نوآوری و خلاقیت در تبلیغ و ترویج ارزش‌های دینی، منجر به جذب مخاطب می‌شود و باید به ضرورت بهره‌گیری از روش‌های نوین در کنار شیوه‌های سنتی تأکید شود. ایشان گفت: انسان از لحاظ روحی و روانی به گونه‌ای آفریده شده که نوآوری و نوجویی را دوست دارد و معمولا از یکنواختی و تکرار اظهار خستگی می‌کند، همین حالت روحی و خواست فطری را در قالب یک جمله کوتاه بیان می‌کنند و می‌گویند که هر چیز جدیدی برای انسان، چون جدید است لذت‌بخش است؛ «لکل جدید لذه».
خالق حکیم، این خواهش و خواست را در نهاد پیچیده انسان قرار داده تا او را در صحنه‌های مختلف زندگی وارد سازد و از این طریق به حیات انسانی انسان، شور و گرما بخشد. اگر همین حس کنجکاوی و نوخواهی در وجود بشر نبود، ما شاهد این همه تحول و دگرگونی نبودیم. انگیزه نوجویی بشر باعث شد تا درشکه را تبدیل به هواپیماهای مافوق صوت و غارها را به کاخ تبدیل کند، از زمین به اوج آسمان برود و قعر اقیانوس‌ها را عرصه تاخت‌وتاز خود قرار دهد. در یک جمله باید اعلام کنیم که همه این پیشرفت‌ها و تحولاتی که در زندگی بشر امروز مشاهده می‌شود، مدیون حس کنجکاوی و نوجویی انسان است.
حجت‌الاسلام تقوی با اشاره به اینکه نوآوری و خلاقیت در تبلیغ و ترویج دین و ارزش‌های دینی، نقش بسیار مهم و تعیین‌کننده‌ای دارد، گفت: ما هرآنچه بهتر و بیشتر نوآوری و ابتکار در روش‌های تبلیغی داشته باشیم، به خاطر نوخواهی و نوجویی انسان‌ها، در جذب و جلب مخاطب موفق‌تر خواهیم بود.
پیام‌های دینی را باید در قالب‌های نو، به دیگران ابلاغ کرد زیرا اگر قالب‌ها زیبا، پرجاذبه و هنری باشد می‌تواند زمینه جذب مخاطب را فراهم آورد. وقتی امیر مؤمنان علی(ع) در مورد تربیت فرزندان تأکید می‌کند تا فرزندان را متناسب با زمان خودشان تربیت کنیم نه زمان خودمان، (لاتقسروا اولادکم علی آدابکم فانهم مخلوقون لزمان دون زمانکم) این سخن روشنگر، دلیلی است بر نوخواهی و همگام و همراه‌زمان‌بودن.
اسلام به مبلغان و مربیان جامعه تأکید می‌کند به نسل جوان با همه خصوصیاتی که دارند توجه کنیم و در احادیث «اوصیکم بالشبان خیرا» یا «علیکم بالاحداث» این مسئله را مورد توجه قرار می‌دهد. زمانی که انسان به مسلمانان این‌طور آموزش می‌دهد که 2روز تو نباید مساوی باشد و گرنه تو زیانکاری (من ساوا یوماه فهو مغبون) طبیعی است که این تفکر نمی‌تواند به نوآوری و خلاقیت نیندیشد.
رئیس شورای سیاستگذاری ائمه جمعه اما وضعیت فعلی ما را در کاربست خلاقیت در تبلیغ دینی آن‌چنان که آیت‌الله تسخیری عنوان کردند، ضعیف تلقی نکردند و گفتند: طی سال‌های اخیر تربیت‌شدگان حوزه‌های علمیه و مبلغان و پیام‌‌آوران دینی، رویکرد خوبی نسبت به روش‌های نوین تبلیغی داشته‌اند؛ اگر با همین روند پیش رویم آینده خوبی پیش روی خواهیم داشت. امروز در سطح نسبتا وسیعی، از ابزارهای الکترونیکی، رایانه‌ای و هنری در تبلیغات دینی بهره‌مند می‌شوند.
بهره‌گیری از روش‌های نوین نباید به این معنا باشد که شیوه‌های سنتی تبلیغی را منسوخ و مردود اعلام کنیم؛ هنوز هم در جامعه‌ای مانند ایران شیوه‌های سنتی از مقبولیت بسیار بالایی برخوردار هستند و در هر حوزه‌ای آثار مفیدی را به جای می‌گذارند. ضمن اینکه باید از روش‌های نوین استفاده کنیم، باید شیوه‌های سنتی مؤثر و مقبول را نیز حفظ کنیم. ارزش‌های اسلامی ثابت هستند و تغییر و تحولی در آنها ایجاد نخواهد شد ولی روش‌های تبلیغی می‌توانند در طول زمان تغییر کنند.
