به گزارش همشهری آنلاین، محمد بیات پژوهشگر ارشد موسسه کادراس با بیان اینکه طالبان در بیانیه‌های دیپلماتیک و کنفرانس‌های خبری سعی دارد خود را دولتی مخالف کشت، تولید و ترانزیت مواد مخدر نشان دهد، اظهار کرد: برخی کارشناسان معتقدند میزان نفوذ اقتصاد مخدری در حیات سیاسی افغانستان به قدری زیاد است که هیچ دولتی به راحتی امکان کنار گذاشتن این منبع درآمد غیررسمی را ندارد.
وی افزود: براساس گزارش‌های دفتر مبارزه با جرم و مواد سازمان ملل، حدود ۹۰ درصد مت‌آمفتامین کشف شده در سطح جهان مربوط به بازه زمانی سال‌های ۲۰۱۷ ـ ۲۰۲۱ است. با توجه به اطلاعات منتشر شده در خصوص کشفیات مواد مخدر در سال ۲۰۲۲ به نظر می‌رسد قاچاق در این بازارهای سنتی تثبیت شده اما در مکان‌های دیگر مانند جنوب غربی آسیا، خاورمیانه، جنوب شرقی و غرب آفریقا نیز گسترش یافته است.
بیات ادامه داد: با کشف آزمایش‌های مخفی مت‌آمفتامین در جنوب غربی، جنوب و غرب آفریقا به نظر می‌رسد که دیگر تولید این مواد محدود به بازارهای موجود نیست. نکته کلیدی آن است که نشانه‌های زیادی در خصوص تولید مت‌آمفتامین در افغانستان و گسترش قاچاق آن از طریق جنوب آسیا به بازارهای اروپا، اقیانوسیه و سایر مناطق اروپا وجود دارد. پیش‌سازهایی به غیر از افدرین و سودوافدرین، همچون فنیل و پروپانون معمولا در مناطق فرعی برای تولید مت‌آمفتامین مورد استفاده قرار می‌گیرد. در سال‌های اخیر مصرف مت‌آمفتامین در اروپای جنوب شرقی افزایش یافته است، در حالی که داده‌های اروپای غربی- مرکزی حاکی از تثبیت این وضعیت در سال ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ دارد.
این پژوهشگر همچنین با استناد به گزارش سال ۲۰۲۳ دفتر مبارزه با جرم و مواد مخدر سازمان ملل متحد و موسسه انگلیسی «الکیس»، از افزایش تعداد آشپزخانه‌های تولید شیشه در افغانستان خبر داد.
تولید ۷۸۰۰ تن تریاک در جهان طی سال ۲۰۲۲/ افغانستان، میانمار و مکزیک در صدر جدول تولید
این پژوهشگر با بیان اینکه در سال ۲۰۲۲ میلادی میزان تریاک تولید شده در سراسر جهان ۷۸۰۰ تن بوده است، تصریح کرد: در این مدت قریب به ۶۲۰۰ تن (۸۰ درصد) تریاک جهان در افغانستان تولید شده و پس از آن، کشورهای میانمار با ۷۹۵ تن و مکزیک با ۵۰۴ تن در رتبه‌های دوم و سوم قرار گرفته‌اند. اگرچه سطح جهانی زیر کشت خشخاش بیش از ۲۶ درصد نسبت به سال قبل، به دلیل افزایش ۳۲ درصدی و ۳۳ درصدی کشت خشخاش در افغانستان و میانمار افزایش یافته اما تولید جهانی تریاک ۳ درصد کاهش یافته است. کارشناسان معتقدند این موضوع به دلیل کاهش ۱۰ درصدی تریاک افغانستان در اوایل سال ۲۰۲۲ است.
وی در ادامه گفت: به دلیل قانون ممنوعیت ملی مواد مخدر، کشت خشخاش و تولید تریاک کاهش پیدا کرده است. گزارش‌های اولیه سازمان مبارزه با مواد و جرم سازمان ملل حاکی از کاهش کشت خشخاش در افغانستان است. حال سوال کلیدی آن است که تداوم این روند چه تاثیری بر روی قیمت جهانی هروئین بر جای خواهد گذاشت؟ ممنوعیت اعلام شده در افغانستان ممکن است الگوی تولید و مصرف مواد را در این کشور تغییر دهد. گزارش‌های مرتبط با کشف مت‌آمفتامین از منشاء افغانستان نشان می‌دهد که اقتصاد مخدری در این کشور به صورت انحصاری تحت سلطه کشت و قاچاق غیرقانونی مواد اوپیوئدتی نیست؛ برهمین اساس سوالات جدی در خصوص ارتباط بین تولید غیرقانونی هروئین و مت‌آمفتامین و اینکه آیا این دو بازار به صورت موازی رشد کردند یا یکی بر دیگری غلبه پیدا خواهد کرد، وجود دارد.
بیات تصریح کرد: تغییرات جاری در افغانستان احتمالا تاثیرات گسترده‌ای بر بازارهای جهانی مواد مخدر خواهد داشت زیرا این کشور برای دهه‌ها منبع اصلی تامین هروئین بازارهای جهانی بوده است. اختلالات شدید در عرضه خشخاش و هروئین می‌تواند اثرات شدیدی برای کسانی که اقدام به استعمال مواد می‌کنند، بگذارد و همین موضوع معیشت کشاورزان فقیری که به اقتصاد غیرقانونی مواد وابسته هستند را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
افغانستان؛ منبع تولید مت‌آمفتامین
به گفته این پژوهشگر، در گزارش‌های اخیر سازمان مبارزه با مواد و جرم سازمان ملل، اخیرا افغانستان به منبع تولید مت‌آمفتامین تبدیل و به سمت استفاده از پیش‌سازهایی همچون افدرا و داروهای سرماخوردگی منحرف شده؛ با این حال چندین کشف بزرگ همچون تولید اسید فرمیک، مجموعا ۵۸۰۰ لیتر، حاکی از تحول در تولید و قاچاق غیرقانونی به سمت پیش‌سازهای صنعتی است.
بیات در ادامه با استناد به کتابچه شماره دو «تحولات و روندهای نوظهور در بازارهای منتخب مواد مخدر»، اعلام کرد: کشت پیش‌ساز افدرا و افدرین دارویی، داروی سرماخوردگی بدون نسخه، از جمله دلایل افزایش تولید مواد صنعتی در همسایه شرقی ایران و بازار این مواد صنعتی شرق و جنوب‌شرق آسیا، آسیای جنوبی، آسیای مرکز و ماوراء قفقاز، آفریقا، اروپا و حوزه اقیانوسیه است. کارشناسان معتقدند اعلام حکم ممنوعیت در تعدادی از ولایات افغانستان در دسامبر ۲۰۲۱ موجب زیر زمینی شدن و به دنبال آن افزایش تولید و صادرات مواد صنعتی مانند مت‌آمفتامین در افغانستان شده است.
چه کسانی در دنیا بیشتر محرک‌های آمفتامینی مصرف می‌کنند؟
بنابر اظهارات وی، در جنوب آسیا، مت‌آمفتامین تولید شده در افغانستان راهی بازار هند و سریلانکا می‌شود. بیشتر مصرف‌کنندگان محرک‌های آمفتامینی در ایالت‌های غربی هند متمرکز هستند، با این حال عمده تمرکز مصرف مت‌آمفتامین در ایالت‌های شرقی هند (نزدیک میانمار) قرار دارد. گسترش قاچاق مت‌آمفتامین به آسیای جنوب غربی و آسیای جنوب شرقی موجب افزایش خطر دسترسی و مصرف این مواد در میان ساکنان این مناطق شده است. وجود این «تهدید مشترک» الزام افزایش هماهنگی‌های دو یا چندجانبه برای رصد، کنترل و مقابله با قاچاق انواع مواد مخدر و محرک را نشان می‌دهد. این همکاری‌ها می‌تواند تحت نظارت دفتر مبارزه با جرم و مواد سازمان ملل متحد و کمیسیون‌های منطقه‌ای آن شکل بگیرد. با این حال تجربه تاریخی مبارزه با مواد مخدر در منطقه اوراسیا اثبات کننده این نکته است که دولت- ملت‌های منطقه تنها زمانی به سمت مبارزه مشترک حرکت خواهند کرد که دیگر نگاهی «ابزاری» به مشکل اپیدمی مواد مخدر نداشته باشند.
وی ادامه داد: به عنوان مثال طی سال‌های اخیر یکی از همسایه‌های شمال‌غربی ایران بدون اشاره به نقش مافیا و جرائم سازمان یافته منطقه‌ای- بین‌المللی در زمینه قاچاق مواد مخدر، با گرفتن انگشت اتهام به سمت تهران- ایروان سعی دارد تا از این بحران بهره‌برداری سیاسی کند. دیگر مثال استفاده ابزاری از مسئله مبارزه با مواد مخدر را می‌توان قاچاق کپتاگون از جغرافیای سوریه دانست. با آنکه همچنان بیش از ۳۰ درصد خاک سوریه تحت نفوذ معارضان مسلح و نیروهای خارجی است اما دستگاه اندیشکده‌ها و رسانه‌های غربی- عربی، بدون هیچ اشاره‌ای به نقش نارکوتروریسم (تروریسم مرتبط با موادمخدر) و گروه‌های تبهکار، سعی می‌کند تا دولت دمشق را در جایگاه متهم قرار دهند.
بیات در ادامه با استناد به قسمت پنجم کتابچه دوم گزارش این سازمان که به مسئله «بیش مصرفی مواد در محیط‌های بشردوستانه» پرداخته است، بیان کرد: تغییر الگوی مصرف مواد در میان پناهندگان افغانستانی مورد توجه قرار گرفته است. براساس این گزارش میزان مصرف مواد میان جوانان و زنان افغانستانی تحت تاثیر متغیرهایی همچون تغییر هنجارهای اجتماعی و الگوی کشت مواد در افغانستان بوده است. مهاجران افغانستانی حاضر در ایران و پاکستان به استعمال هروئین در غالب «کراک» و شکل تزریقی آن روی آوردند و این سبک را در زمان بازگشت به افغانستان نیز ادامه دادند.
این پژوهشگر ارشد موسسه کادراس گفت: مطالعه صورت گرفته میان پناه‌جویان افغانستانی مقیم پاکستان در سال ۲۰۱۸ نشان‌دهنده تمایل آنها برای مصرف کانابیس، تریاک، هروئین و مت‌آمفتامین است. این تحقیق نشان می‌دهد که روی آوردن افغانستانی‌ها به مصرف تزریقی هروئین و استعمال کریستال مت‌آمفتامین تحت تاثیر اختلاط با جامعه میزبان بوده است. البته در روند این مطالعه از شاخص‌های کمی استفاده نشده اما آنها مطابق با جمعیت میزبان ارزیابی شدند.
مسیرهای قاچاق موادمخدر/ افزایش کشفیات هروئین و مورفین مرتبط با افغانستان
وی در ادامه در پاسخ به سوالی درخصوص اینکه آخرین ارزیابی‌ها در خصوص وضعیت قاچاق مواد از مبدا افغانستان چگونه است، گفت: براساس تحقیقات صورت گرفته با وجود وعده‌های طالبان برای قطع شریان قاچاق مواد، هنوز شریان انتقال مواد به کشورهای همسایه و انتقال از طریق مسیر بالکان به بازارهای اروپای غربی و مرکزی ادامه دارد. داده‌های اخیر حاکی از این نکته است که قاچاق مواد مخدر افغانستان به شکل قابل توجهی در مسیر جنوب جهان به سمت جنوب آسیا و آفریقا افزایش یافته و افزایش کشفیات هروئین و مورفین مرتبط با افغانستان اکنون در مسیر جنوبی به رقم قابل توجهی رسیده است. در مسیر شمالی نیز روند انتقال مواد به بازار روسیه و آسیای مرکزی نیز مانند قبل ادامه دارد.
نظر شما